Społeczna natura człowieka, czyli jak funkcjonować w grupach
Człowiek w grupie społecznej
wymieniać cechy grup społecznych,
określać, do jakich grup społecznych należysz,
charakteryzować grupę koleżeńską,
uzasadniać, że współpraca w grupie przynosi korzyści,
przedstawiać różne formy współpracy w grupie.
Uzupełnij poniższy schemat. Wpisz swoje imię i podaj grupy społecznegrupy społeczne, do których należysz.
Wymień grup społeczne do których należysz.
Obserwując życie codzienne i nasze relacje z innymi ludźmi, zauważamy, że rzadko funkcjonujemy indywidualnie. Nieustannie budujemy więzi społeczne z ludźmi, wchodzimy z nimi w relacje i tworzymy grupy społeczne; niektóre powstają z naszej inicjatywy, inne niezależnie od naszej woli. Dzięki uczestniczeniu w nich zaspokajamy nasze różne potrzeby i nabywamy rozmaitych umiejętności.
Jak człowiek wchodzi w grupę społeczną?
Chętnie lub z oporami, w sposób zaplanowany lub zupełnie spontanicznie, świadomie lub wbrew swojej woli. Samo określenie „wchodzi” należy traktować umownie. Na przykład: wejście ucznia w grupę społeczną, jaką stanowi klasa, nie polega przecież na wejściu do sali, którą ona zajmuje. Pracownik podpisujący umowę o pracę zapoznaje się z regulaminem służbowym i wie, co robi, wchodząc do zespołu. Jednak dziecko dorastające w rodzinie nawet nie wie, że jest członkiem jakiejkolwiek grupy.
Wejście w grupę społeczną to zajęcie w niej określonej pozycji przez podjęcie roli, jaką pełnimy w tej grupie. Za to grupa nagradza nas, przypisując określoną wartość – status.
Rola,Rola, pozycja i statusstatus mają charakter społeczny. To oznacza, że o tym, co się na nie składa, decyduje zbiorowość, a nie my jako jej członkowie. Niemniej pełnimy rolę po swojemu, w sposób indywidualny. W życiu wchodzimy też do wielu grup społecznych i w wielu z nich funkcjonujemy równocześnie. Rodzi to pewne konsekwencje i daje nam określone możliwości. Ma też konsekwencje dla sposobu określania roli, statusu i pozycji.
Co to jest grupa społeczna?
Grupa społeczna to zbiorowość składająca się z osób połączonych różnorakimi więziami społecznymi. Wyróżniamy różne typy grup społecznych, np. trwałe lub nietrwałe, pierwotne lub wtórne, małe lub duże, formalne lub nieformalne. Jednak aby taką zbiorowość można było nazwać grupą społeczną musi ona posiadać następujące cechy:
liczy przynajmniej trzy osoby,
zachodzą w niej rozmaite interakcje - członkowie grupy oddziałują na siebie (udzielanie informacji, pomoc, ocenianie, nagradzanie, karanie),
ma własne reguły postępowania, wartości oraz symbolikę,
ma swoje cele, których realizacja wzmacnia spójność grupy (na zewnątrz stanowi jedność),
zachowuje odrębność od innych grup i zbiorowości,
posiada przywódcę i strukturę wewnętrzną,
ma określoną hierarchię.
Podziały grup społecznych
GRUPY MAŁE - GRUPY DUŻE
Grupa mała liczy od kilku do kilkudziesięciu osób, mają prostą strukturę wewnętrzną, opierają się na kontaktach ,,twarzą w twarz”.
Przykładem grupy małej grupa koleżeńska, rodzina.
Grupa duże są liczniejsze mają złożoną strukturę wewnętrzną (składają się z licznych podzbiorów), dominują w nich kontakty o charakterze pośrednim i bezosobowym.
Przykładem grupy dużej jest naród, wyznawcy tej samej religii.
GRUPY PIERWOTNE - GRUPY WTÓRNE
Grupy pierwotne są oparte na silnych więziach emocjonalnych: rodzinnych, religijnych, narodowych; jednostka jest ich członkiem od urodzenia.
Przykładem grupy pierwotnej jest rodzina, naród.
Grupy wtórne - jednostka przynależy do tej grupy wyniku własnego wybory, więź grupowa oparta oparta jest na wspólnocie interesów, grupa ma określone cele do urzeczywistnienia.
Przykładem grupy wtórnej są związki zawodowe, partie polityczne.
GRUPY FORMALNE - GRUPY NIEFORMALNE
Grupy formalne mają prawnie określoną strukturę wewnętrzną, cele i zadania (w statutach, regulaminach).
Przykładem grupy formalnej jest państwo, wojsko, policja, związki zawodowe, partie polityczne, stowarzyszenia, szkoły.
Grupy nieformalne powstają spontanicznie, służą zaspakajaniu różnorodnych potrzeb osobistych i społecznych człowieka związanych np. z jego zainteresowaniami, sferą spędzania wolnego czasu.
Przykładem grupy nieformalnej są grupy koleżeńskie, hobbystyczne.
GRUPY ZAMKNIĘTE - GRUPY OTWARTE
Wyznacznikiem podziału na grupy zamknięte i otwarte jest poziom
ich dostępności dla nowych członków.
W przypadku grup zamkniętych przyjmowanie nowych członków jest prawie
albo w ogóle niemożliwe. Przykładem grup zamkniętych są indyjskie kasty (warny). Zgodnie z tradycją warn każdy, kto urodzi się w określonej kaście, musi w niej umrzeć i nie może zmienić swojej pozycji społecznej. Innymi przykładami grup zamkniętych są takie, które nie chcą kontaktu z osobami z zewnątrz. Do nich zaliczamy niektóre wyznania religijne czy elitarne kluby funkcjonujące w kulturze zachodniej.
Grupy otwarte to takie, które łatwo nawiązują kontakty z otoczeniem, komunikując się z innymi grupami, a przynależność do nich jest możliwa po spełnieniu jasno określonych warunków.
Do grup otwartych zaliczamy społeczność szkolną, partię polityczną czy związek zawodowy.
Związek Harcerstwa Polskiego to grupa...
- zamknięta i mała.
- formalna i wtórna.
- wtórna i zamknięta.
- nieformalna i pierwotna.
Kastazamknięta, endogamiczna (endogamia) grupa społ. oparta na dziedzicznej przynależności członków; poszczególne kasty zajmują ustaloną pozycję w hierarchii społ., ukonstytuowaną przez przywileje społ. i usankcjonowaną religijnie i prawnie; odrębność kastowa wiąże się zwykle z daleko posuniętą specjalizacją zaw. poszczególnych kast, z pełnieniem przez nie określonych funkcji społ., ze zróżnicowaniem ich obyczajów i opiera się na zasadzie surowej i nienaruszalnej hierarchizacji całej struktury społ., umacnianej przez konserwatyzm i tradycjonalizm danego społeczeństwa (kasty hinduskie).
Źródło: Encyklopedia PWN, Kasta, dostępny w internecie: encyklopedia.pwn.pl [dostęp 29.05.2020]: Kasta.
Grupy rówieśnicze
Grupy rówieśników to grupy osób w podobnym wieku, które utrzymują ze sobą określone relacje i realizują zadania częściowo wynikające z podobieństwa wieku (na przykład grupa dzieci, których zadaniem jest nauka przez zabawę w grupie, wymagająca podobnego etapu rozwoju od wszystkich członków grupy). Czy jednak grupa rówieśników to grupa rówieśnicza?
Otóż nie. Grupa rówieśnicza to określenie szersze. Bardziej pasuje do niej określenie „równoważna”. Jest to bowiem grupa osób, które mają pewne wspólne cechy, takie jak wiek, przynależność etniczna lub zawód. Sama „wspólnota” tych cech nie tworzy jeszcze grupy rówieśniczej – co najwyżej kategorię społecznąkategorię społeczną osób w podobnym wieku, wspólnym pochodzeniu etnicznym albo zawodzie. Aby stała się zbiorowością w sensie grupy społecznej, osoby do niej należące muszą postrzegać siebie (i być postrzegane przez innych) jako odrębna zbiorowość społeczna. Grupa rówieśnicza ma wyraźną własną kulturę, symbole, sankcje i rytuały. Każdy nowy członek musi je poznać i przyjąć w procesie socjalizacji. Ci zaś, którzy nie dostosują się do norm grupy, mogą być z niej wykluczeni.
Czy współpraca w grupie się opłaca?
Jednostki funkcjonują w grupach, wypełniając role społeczne, które definiują ich prawa oraz powinności w stosunku do innych członków grupy oraz grupy jako całości. Uczestnictwo w wielu różnych grupach społecznych (rodzina, organizacja, wspólnota religijna, koło hobbystyczne, zespół projektowy itp.) nakłada na jednostkę konieczność odgrywania wielu ról jednocześnie. Społeczeństwo wiąże w ten sposób ze sobą poszczególne jednostki. Dzięki odgrywanym rolom nie tylko realizowane są zadania poszczególnych grup, ale i jednostka uzyskuje poczucie przynależności. Szczególnie wtedy, gdy relacje w grupie oparte są na zaufaniu.
Kapitał społeczny i jego użytkownicyWzajemne zaufanie w sposób oczywisty jest zarówno warunkiem, jak i efektem grupowej współpracy. Jest ono metaforycznie określane jako ułatwiający je katalizator, a sieci wzajemnego zaufania tworzą emocjonalną podstawę dla osiągnięcia wspólnego sukcesu. W efekcie przyczynia się do umocnienia tzw. team spirit, czyli morale grupy.
Źródło: Maciej Frykowski, Paweł Starosta, Kapitał społeczny i jego użytkownicy, „Przegląd Socjologiczny” 2008, nr 1, s. 31–62.
Zaufanie w grupie jest budowane przez wspólnie wypełnianie zadań (jeśli tylko poszczególni członkowie przestrzegają wymaganych wówczas reguł postępowania), jak i pomoc, której członkowie grupy udzielają innym członkom tej grupy (z powodu pełnionych zadań lub samego faktu przynależności). Pomoc taka ma jednak znaczenie dla podtrzymywania więzi tylko wówczas, gdy oparta jest na zasadzie wzajemności.
Podsumowanie
Grupa społeczna jest podstawową formą organizacji stosunków międzyludzkich. W grupach społecznych rodzimy się i żyjemy. Są one zróżnicowane, tak jak potrzeby i cele ludzi je tworzących. Człowiek funkcjonuje w różnych grupach społecznych, dzięki którym może określić swoją pozycję w społeczeństwie, przyjmować normy społeczne i budować wspólny z innymi świat.
Rozstrzygnij, czy przedstawione na ilustracji grupy mają charakter:
pierwotny czy wtórny
otwarty czy zamknięty,
formalny czy nieformalny
Schemat, który przedstawia grupy społeczne takie jak:
znajomi, którzy spotykają się po zajęciach lekcyjnych,
szkolna drużyna sportowa,
zespół klasowy,
rodzina.
Ilustracja, która przedstawia grupę wspólnych znajomych jest zatytułowana:
jak fajnie spotkać się po lekcjach!
grupa pięcioosobowa - trzy dziewczynki i dwóch chłopców.
Ilustracja, która przedstawia szkolną drużynę sportową jest zatytułowana:
Sukces! Moja drużyna wygrała turniej!
pięcioosobowa drużyna, dwóch chłopców i trzy dziewczynki,
jednakowe koszulki tylko z innym numerem,
zawodnik z numerem 1 na koszulce trzyma w ręku puchar.
Ilustracja, która przedstawia zespół klasowy jest zatytułowana:
Wiedza o społeczeństwie - moja ulubiona lekcja!
zajęcia w klasie szkolnej,
w ławkach siedzą uśmiechnięci uczniowie, którzy z zainteresowaniem słuchają wykładu nauczycielki.
Ilustracja, która przedstawia rodzinę i jest zatytułowana:
To ja i moja rodzina!
pięcioosobowa rodzina, która składa się z rodziców i trójki dzieci: chłopca, dziewczynki i niemowlaka, który trzymany jest na rękach mamy.
Zaznacz swoją odpowiedź.
- grupa formalna
- grupa ekskluzywna
- grupa pierwotna
- grupa odniesienia
Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Przez grupę społeczną rozumie się co najmniej dwie osoby połączone więzią społeczną i mające wspólną tożsamość. | □ | □ |
| Role w grupie społecznej są odgrywane „na niby”, tak jak w teatrze. | □ | □ |
| Grupa społeczna może być jednocześnie i pierwotna, i wtórna. | □ | □ |
| Grupa społeczna może być jednocześnie i formalna, i duża. | □ | □ |
| Grupa duża może mieć taką samą liczbę członków jak grupa mała. | □ | □ |
| Grupa odniesienia może mieć charakter pozytywny lub negatywny. | □ | □ |
Słownik
wyodrębniona całość (która w minimalnej postaci składa się z trzech osób) posiadająca poczucie własnej odrębności; wewnątrz grupy zachodzą interakcje o charakterze psychicznym, na których wspiera się więź społeczna, innymi typami powiązań o charakterze rzeczowym są stosunki społeczne
zbiór jednostek wyodrębniony ze zbiorowości ze względu na cechę odróżniającą je od innych jednostek; cecha ta musi być ważna pod względem społecznym, a jednostki muszą posiadać poczucie odrębności ze względu na tę cechę
względnie trwałe, spójne oczekiwania, jakie wobec podejmującego rolę członka ma zbiorowość społeczna
(z łac. socialis – społeczny, towarzyski); uspołecznienie, proces nabywania przez podmiot umiejętności (a przede wszystkim przyswajania systemu wartości, norm i wzorów zachowań akceptowanych i podtrzymywanych przez zbiorowość lub społeczeństwo); proces, w którym jednostka ze swoimi specyficznymi biologicznymi i psychicznymi dyspozycjami staje się dojrzała społecznie; w wyniku tego zostaje wyposażona w dynamicznie podtrzymywane w okresie całego życia zdolności i umiejętności skutecznego działania w obrębie całego społeczeństwa (jak i w poszczególnych jego elementach); jednocześnie jest to proces powstawania i rozwoju osobowości zachodzący we wzajemnej zależności ze społecznie przekazywanym środowiskiem socjalnym i materialnym
pozycja w hierarchicznej strukturze grupy i związany z nią prestiż społeczny
najlepiej wyraża ją zdanie: „Jeśli ty zrobiłeś dla mnie coś dobrego, to ja także zrobię coś dobrego dla ciebie”; zasada kierująca zachowaniem ludzi, w myśl której należy odwzajemnić się osobie, która nas czymś obdarowała lub coś dla nas uczyniła; respektowanie tej reguły jest warunkiem tworzenia więzi społecznej; jest to reguła wiążąca obie strony relacji: ktoś, kto otrzymał dobro, powinien się zrewanżować, a ktoś, kto je wyświadczył, ma prawo oczekiwać rewanżu; jest to reguła głęboko zakorzeniona w ludzkim postępowaniu, przyswajana na wczesnym etapie socjalizacji; odwołuje się do przekonania, że zawsze powinniśmy się odwdzięczyć za coś, co otrzymaliśmy od innych; ten dar może mieć charakter materialny lub nie (np. pomoc) i pochodzić od osób, grup lub instytucji; reguła ta wiąże obdarowanego zobowiązaniem do wdzięczności, nawet jeśli o nic nie prosił (co jest wykorzystywane do manipulacji, na przykład przez sprzedawców)
przypisanie aktualnym i przyszłym działaniom innych ludzi uczciwych zamiarów, intencji