RIYAEJCUntl8i
Joseph Wright (czyt. dżozef rajt) Alchemik, 1768 r.
Źródło: Joseph Wright, Stefi~commonswiki (http://commons.wikimedia.org), Derby Museum, domena publiczna.

Czym jest alchemia?

Początków chemii należy szukać w alchemii, która była połączeniem mitów, religii i filozofii oraz prac eksperymentalnych z użyciem sprzętu laboratoryjnego.

Alchemia wywodzi się z praktyk kapłanów starożytnego Egiptu, którzy zajmowali się między innymi balsamowaniem i mumifikacją ciał zmarłych, a także produkcją barwników, maści oraz kosmetyków. W późniejszym okresie alchemicy poszukiwali kamienia filozoficznego, czyli substancji, która pozwala zamieniać metale w złoto. W swoich badaniach alchemicy często odwoływali się do magii. Starali się odkryć eliksir nieśmiertelności oraz środek leczący wszystkie choroby – panaceum. Rozkwit alchemii miał miejsce nie tylko w starożytnym Egipcie i w Europie, ale przede wszystkim w Chinach i Indiach. Azjatyccy alchemicy poszukiwali głównie recepty na nieśmiertelność.

Alchemia była praktyką przednaukową, opartą między innymi na obserwacjach przyrody. Oznacza to, że nie klasyfikujemy jej do żadnej ze znanych obecnie dziedzin nauki. Alchemia przekształciła się jednak (ewoluowała) w chemię, będącą dziedziną nauki przyrodniczej. Praktykowanie alchemii nie jest obecnie akceptowane przez środowiska naukowe.

Rw66CBMR1OfKl
Wybrane odwołania do alchemii w sztukach plastycznych. Od lewej kolejno: Alchemik Joseph Leopold Ratinckx (1860–1937); Dżabir Ibn Hajjan (Geber) na europejskim wizerunku z XV w.; Alchemik W. Fettes Douglas (1822–1891); Alchemik Cornelis Bega (1663 r.)
Źródło: Krzysztof Jaworski, Joseph Leopold Ratinckx (https://commons.wikimedia.org), William Fettes Douglas (https://commons.wikimedia.org), Codici Ashburnhamiani (https://commons.wikimedia.org), Cornelis Pietersz Bega (https://commons.wikimedia.org), domena publiczna.

W jaki sposób alchemicy opisywali eksperymenty?

Do opisu eksperymentów alchemicy stosowali kody, symbole oraz skomplikowane ilustracje smoków, wojowników i potworów. Przykładowo wąż pożerający własny ogon był symbolem wiedzy tajemnej i zmian nieustannie zachodzących w przyrodzie.

R1YLs0X0p8JNo
Rysunek przedstawiający etap gnicia hermetycznego – jeden z rysunków z serii Azoth Basiliusa Valentinesa. Rysunek smoka Ouroborosa z alchemicznego dzieła De Lapide Philosophico, opublikowanego w 1625 r. przez Lucasa Jennisa (smok zjadający swój ogon to antyczny symbol cykliczności natury). Rysunek Matthiasa Meriana pochodzący z alchemicznego dzieła Michaela Magiera (1617 r.) pt. Atalanta Fugiens
Źródło: Michael Maier (http://commons.wikimedia.org), Lucas Jennis (http://commons.wikimedia.org), zeevveez (https://www.flickr.com), Krzysztof Jaworski, domena publiczna.
R1GUErk97EstI
Chemiczne znaczenie wybranych symboli alchemicznych
Źródło: Andrew Bell, Chemistry: various alchemical symbols., dostępny w internecie: https://wellcomecollection.org/works/s5vs9bfr, domena publiczna.
Ciekawostka

W Pradze znajduje się słynna Złota Uliczka (cz. Zlatá ulička), której szerokość miejscami nie przekracza jednego metra. Ulica ta zabudowana jest szeregiem małych domków. Według podań to właśnie tutaj pracowali alchemicy i złotnicy cesarza Rudolfa II Habsburga (władcy Węgier, Austrii i Czech z XVI/XVII w.).

Cesarz Rudolf II Habsburg gościł na swym praskim dworze wielu alchemików, w tym Polaka Michała Sędziwoja, którego pracownia mieściła się w Zamku Królewskim na Wawelu, w wieży zwanej Kurzą Stopką. Według przekazów, Sędziwój podczas audiencji na Hradczanach, w obecności Rudolfa II i jego największych dostojników, zaprezentował swój najznamienitszy eksperyment: do tygla wrzucił kawałek ołowiu, który „zamienił się” w sztabkę złota. Chcąc osiągnąć zamierzony efekt, Sędziwój najprawdopodobniej posłużył się tyglem o podwójnym dnie bądź też powlekł sztabkę złota rtęcią tak, by odzyskała swoją złotą barwę dopiero po ogrzaniu w tyglu. Niemniej, Rudolf II upamiętnił to wydarzenie tablicą, na której nakazał wykuć napis: „Niechaj zrobi to ktokolwiek inny, co zrobił Sędziwój Polak”. Inny alchemik, Edward Kelley, który twierdził, że udało mu się odkryć kamień filozoficzny, miał mniej szczęścia – kiedy nie spełnił obietnicy i nie zaczął produkować złota, Rudolf II uwięził go w Białej Wieży, która znajduje się przy Złotej Uliczce.

Dla zainteresowanych
Polecenie 1

Wyszukaj w różnych źródłach informacje na temat działalności Michała Sędziwoja. Poszukując wspomnianych informacji, zwróć uwagę na „odkrycie” przez niego tlenu. Streść legendę, wg której miał on wpływ na przeniesienie stolicy z Krakowa do Warszawy.

R1BDRm4Us9mOy
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑gold

Notatnik

RgKThuvWAQcRN
(Uzupełnij).