Czy każdy alkohol jest trucizną? Jakie właściwości wykazują alkohole monohydroksylowe?
Skąd pochodzi kwaśny smak?
Co ma wspólnego bomba i mydło do rąk?
Niewielu z was, smarując ręce kremem glicerynowym, zdaje sobie sprawę z tego, że gliceryna to alkohol – tyle, że polihydroksylowy. Domyślamy się jednak, że jest nieszkodliwa dla zdrowia. Nie oznacza to wcale, że ta właściwość jest charakterystyczna dla wszystkich alkoholi z kilkoma grupami hydroksylowymi. Popularny składnik płynu do chłodnic samochodowych, glikol etylenowy, jest silną trucizną. Co odróżnia te alkohole od etanolu czy metanolu?
Budowa alkoholi polihydroksylowych
Gliceroljest pochodną propanu, w którym trzy atomy wodoru zostały zastąpione grupami hydroksylowymi. Stąd pochodzi nazwa propano–,,–triol.
Pierwszy człon (propano–) pochodzi od nazwy węglowodoru, którego łańcuch wchodzi w skład alkoholu, tri– oznacza trzy grupy , a końcówka –ol jest charakterystyczna dla alkoholi.
Glicerol w potocznym języku jest nazywany gliceryną.
1
Polecenie 1
Zaprojektuj model cząsteczki glicerolu.
RoJwiCRAe2SPf
Uzupełnij.
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pamiętaj, że węgiel w związkach organicznych jest zawsze czterowartościowy, tlen dwuwartościowy, a wodór jednowartościowy. Z kolei grupa hydroksylowa jest zawsze jednowartościowa. Użyj modeli zgodnie z proponowaną w tym podręczniku kolorystyką: kulka barwy białej symbolizuje atom wodoru, zaś za atom tlenu odpowiada kulka barwy czerwonej.
R1OoSVMgcLe0p
Na ilustracji przedstawiony jest model kulkowy propano–,,–triolu. Trzy czarne kulki połączone są ze sobą. do Każdej z nich przyłączona jest grupa hydroksylowa w postaci czerwonej kulki, symbolizującej atom tlenu, i połączonej z nią białej kulki symbolizującej atom wodoru. Ponadto do środkowego atomu węgla przyłączony jest jeden atom wodoru, a do dwóch zewnętrznych atomów węgla są przyłączone po dwa atomy wodoru.
Źródło: Marcin Sadomski, Kevin MacLeod (http://incompetech.com) , Krzysztof Jaworski, Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Animacja przedstawia budowę modelu cząsteczki glicerolu
RZysc7sd8rOpW
Grafika przedstawia dwa wzory strukturalne. Na ilustracji pod lewej przedstawiono wzór strukturalny propanu. Propan zawiera w swojej strukturze trzy atomy węgla i do każdego z nich dołączone są atomy wodoru w takiej liczbie, aby atom węgla tworzył cztery wiązania. Wzór strukturalny dla tego związku to . Po prawej stronie znajduje się wzór strukturalny glicerolu. Wzór tego związku jest bardzo podobny do wzoru propanu, różni się tym, że w glicerolu jeden z atomów wodoru przy każdym atomie węgla został zastąpiony grupą hydroksylową .
Wzory strukturalne propanu i glicerolu
Źródło: Dariusz Adryan, dostępny w internecie: epodreczniki.pl, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2
R1HyBYoJJEbYq
Łączenie par. Na podstawie powyższego filmu i grafiki oceń prawdziwość poniższych założeń. Zaznacz "Prawda", jeśli założenie jest prawdziwe albo "Fałsz", jeśli jest fałszywe.. Glicerol jest pochodną propanu.. Możliwe odpowiedzi: PRAWDA, FAŁSZ. Glicerol zawiera trzy grupy hydroksylowe.. Możliwe odpowiedzi: PRAWDA, FAŁSZ. Wiązanie pomiędzy atomem węgla i tlenu w cząsteczce glicerolu jest wiązaniem podwójnym.. Możliwe odpowiedzi: PRAWDA, FAŁSZ. Węgiel w związkach organicznych ma zawsze wartościowość .. Możliwe odpowiedzi: PRAWDA, FAŁSZ
Łączenie par. Na podstawie powyższego filmu i grafiki oceń prawdziwość poniższych założeń. Zaznacz "Prawda", jeśli założenie jest prawdziwe albo "Fałsz", jeśli jest fałszywe.. Glicerol jest pochodną propanu.. Możliwe odpowiedzi: PRAWDA, FAŁSZ. Glicerol zawiera trzy grupy hydroksylowe.. Możliwe odpowiedzi: PRAWDA, FAŁSZ. Wiązanie pomiędzy atomem węgla i tlenu w cząsteczce glicerolu jest wiązaniem podwójnym.. Możliwe odpowiedzi: PRAWDA, FAŁSZ. Węgiel w związkach organicznych ma zawsze wartościowość .. Możliwe odpowiedzi: PRAWDA, FAŁSZ
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Propano–,,–triol to nazwa systematyczna gliceryny. Jak wyjaśniono wyżej, określenie propano– wskazuje, że związek ten jest pochodną propanu. Numery: , , , tak zwane lokanty, informują, że każda grupa hydroksylowa jest połączona z innym atomem węgla, idąc dalej liczebnik tri– określa obecność trzech grup hydroksylowych, a końcówka –ol potwierdza przynależność glicerolu do alkoholi.
Wzór sumaryczny:
Rb1AGgh7FfY6z1
Na ilustracji przedstawiono wzór strukturalny, wzór sumaryczny oraz nazwę systematyczną glikolu etylenowego. Wzór strukturalny składa się z dwóch atomów węgla, a do każdego z nich są przyłączone dwa atomy wodoru i grupa hydroksylowa. Wzór sumaryczny to .
Wzór strukturalny glikolu etylenowego
Źródło: Dariusz Adryan, dostępny w internecie: epodreczniki.pl, licencja: CC BY 3.0.
Glikol etylenowy jest pochodną etanu, w którym dwa atomy wodoru zostały zastąpione grupami hydroksylowymi. Nazwa systematyczna tego związku to etano–,–diol.
Wzór sumaryczny:
Polecenie 3
Ry8EELRKmuvv4
Grafika przedstawia dwa piktogramy w kształcie rombów z czerwoną ramką. Na piktogramie po lewej stronie, wewnątrz ramki jest czarny wykrzyknik — piktogram oznaczający substancję niebezpieczną. Na piktogramie po prawej stronie, wewnątrz ramki jest czarny rysunek człowieka z białym kółkiem na klatce piersiowej, od którego odchodzi sześć białych grubych linii — piktogram oznaczający związek kancerogenny.
Elementy oznakowania glikolu – piktogramy
Źródło: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY-SA 3.0.
Grafika przedstawia dwa piktogramy w kształcie rombów z czerwoną ramką. Na piktogramie po lewej stronie, wewnątrz ramki jest czarny wykrzyknik — piktogram oznaczający substancję niebezpieczną. Na piktogramie po prawej stronie, wewnątrz ramki jest czarny rysunek człowieka z białym kółkiem na klatce piersiowej, od którego odchodzi sześć białych grubych linii — piktogram oznaczający związek kancerogenny.
RbzhCqIeCUG9W
Na podstawie powyższych grafik, zaznacz prawidłowe odpowiedzi. Glikol etylenowy:
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Właściwości fizyczne glicerolu
R1IB2URHbVyLh1
Grafika przedstawia zdjęcie, na którym znajduje się bezbarwna kolba Erlenmayera z przezroczystą cieczą – glicerolem.
Zdjęcie glicerolu
Źródło: LHcheM (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
Glicerol (gliceryna) jest bezbarwną cieczą, dobrze rozpuszczalną w wodzie. Temperatura wrzenia i gęstość cieczy są wielkościami charakterystycznymi dla substancji i pozwalają na identyfikację danego alkoholu.
Właściwości fizyczne glicerolu
Właściwość fizyczna
Glicerol
stan skupienia
ciecz
barwa
bezbarwna
rozpuszczalność w wodzie
bez ograniczeń
temperatura wrzenia
gęstość
Mieszanie glicerolu z wodą
Doświadczenie 1
R1bGwrO5eyoL8
Problem badawczy:. Spośród podanych poniżej hipotez wybierz jedną, a następnie ją zweryfikuj.
Hipoteza 1:
Hipoteza 2:
Twój wybór: (Wybierz: Hipoteza 1., Hipoteza 2.). Co będzie potrzebne:
;. Instrukcja:
1.
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Przeprowadzono doświadczenie, które polegało na określeniu gęstości glicerolu względem gęstości wody. Sformułowano odpowiednie obserwacje i wnioski.
Problem badawczy:
Czy glicerol ma gęstość większą od gęstości wody w warunkach normalnych?
Hipoteza:
Glicerol w warunkach normalnych ma gęstość większą od gęstości wody.
Co było potrzebne:
glicerol;
probówka;
woda zabarwiona niebieskim atramentem.
Przebieg doświadczenia:
Do probówki z wodą zabarwioną atramentem powoli wlano glicerol po ściankach probówki, tak aby ciecze się nie mieszały. Zaobserwowano, która ciecz znajduje się w dolnej warstwie mieszaniny. Energicznie wstrząśnięto probówką. Obserwowano, czy glicerol rozpuścił się w wodzie.
Obserwacje: Zauważamy wyraźne dwie warstwy cieczy. W górnej warstwie znajduje się woda z atramentem, a w dolnej – bezbarwny glicerol. Po wymieszaniu obu cieczy, granica między warstwami zanika.
Wnioski: Glicerol ma gęstość mniejszą niż gęstość wody.
RocFvQMTHWLYp
Na ilustracji przedstawiono probówkę z dwiema warstwami cieczy. Górna, niebieska woda, zabarwiona na niebiesko, a dolna, glicerol, jest bezbarwna.
Doświadczenie glicerol
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
1
Polecenie 4
RuxFjoJ5R75tA
Obserwacje:
(Uzupełnij)
Wnioski:
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Obserwacje: Pamiętaj, że obserwacje to wszystkie zmiany, jakie jesteśmy w stanie zauważyć za pomocą zmysłów (wzroku, słuchu, dotyku oraz węchu).
Wnioski: Co wynika z obserwowanych przez Ciebie zmian? Nawiąż w swojej odpowiedzi do sformułowanego pytania w problemie badawczym.
Obserwacje: Zauważamy wyraźne dwie warstwy cieczy. W górnej warstwie znajduje się woda z atramentem, a w dolnej – bezbarwny glicerol. Po wymieszaniu obu cieczy, granica między warstwami zanika.
Wnioski: Glicerol ma gęstość większą niż gęstość wody.
1
Polecenie 4
Porównaj wartości gęstości wody i glicerolu. Która z tych substancji będzie stanowić górna warstwę, a która dolną warstwę cieczy w probówce po zmieszaniu?
RJKDgvMGYuPFV
Odpowiedź: (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Substancja o większej gęstości będzie stanowiła warstwę dolną.
Woda ma gęstość około , a glicerol około . Glicerol jest cięższy od wody, dlatego w probówce będzie on stanowił warstwę dolną w mieszanienie z wodą.
Właściwości chemiczne glicerolu
Wykonując kolejne doświadczenia, przekonamy się, jakie właściwości chemiczne ma glicerol. Czy reaguje podobnie jak etanol? Czy obecność trzech grup hydroksylowych wpływa na odczyn wodnych roztworów glicerolu? Czy na etykietach glicerolu umieszcza się piktogramy?
Ru921D2BpYNzy
Grafika przedstawia zdjęcie butelki z glicerolem. Zdjęcie wykonane jest na szarym tle. Na zdjęciu znajduje się biała plastikowa butelka z pomarańczową etykietą. Na etykiecie jest biały napis "glicerol osiemdziesiąt pięć procent. Płyn do stosowania na skórę. trzydzieści gramów".
Glicerol
Źródło: Yvr, edycja: Krzysztof Jaworski, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 4.0.
Zapach i smak glicerolu
Glicerol nie ma zapachu. Ma słodki smak, co ma duże znaczenie dla jego różnorodnych zastosowań.
Spalanie glicerolu
Glicerol, podobnie jak inne alkohole, ulega spalaniu. Do zapoczątkowania reakcji konieczne jest jego wstępne ogrzanie. W zależności od ilości dostępnego tlenu, spalanie glicerolu może zachodzić w sposób całkowity lub niecałkowity.
Badanie palności glicerolu
Doświadczenie 2
R6x5NuQIxEyEm
Problem badawczy:. Hipoteza:. Co będzie potrzebne:
;. Instrukcja:
1.
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Problem badawczy:
Jak rozpoznać niecałkowite spalanie glicerolu?
Hipoteza:
Wydzielanie się sadzy podczas spalania glicerolu potwierdza, że zachodzi reakcja spalania niecałkowitego.
Co było potrzebne:
glicerol;
parownica;
trójnóg z siatką ceramiczną;
palnik.
Przebieg doświadczenia:
Do parownicy porcelanowej wlano około glicerolu i zbadano jego palność. Delikatnie ogrzano parownicę z glicerolem i ponownie zbadano palność.
Obserwacje: Spalaniu glicerolu towarzyszy kopcący płomień, który świadczy o wydzielającej się sadzy.
Wnioski: Produktem niecałkowitego spalania glicerolu są węgiel i woda. Spalaniu glicerolu towarzyszy kopcący płomień, który świadczy o wydzielającej się sadzy.
Produktem niecałkowitego spalania glicerolu są węgiel i woda.
Produktami całkowitego spalania glicerolu są tlenek węgla() i woda.
RtW0D2u5nWy3s
Na ilustracji przedstawiono zestaw do spalania glicerolu. W szklanym naczyniu umieszczono glicerol, ustawiono na trójnogu, a następnie przy użyciu drewienka podpalono ciecz.
Schemat spalania glicerolu
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 5
RKTMb3UsoMjWL
Obserwacje:
(Uzupełnij)
Wnioski:
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Obserwacje: Pamiętaj, że obserwacje to wszystkie zmiany, jakie jesteśmy w stanie zauważyć za pomocą zmysłów (wzroku, słuchu, dotyku oraz węchu).
Wnioski: Co wynika z obserwowanych przez Ciebie zmian? Nawiąż w swojej odpowiedzi do sformułowanego pytania w problemie badawczym.
Obserwacje: Spalaniu glicerolu towarzyszy kopcący płomień, który świadczy o wydzielającej się sadzy.
Wnioski: Produktem niecałkowitego spalania glicerolu są węgiel i woda. Spalaniu glicerolu towarzyszy kopcący płomień, który świadczy o wydzielającej się sadzy.
Produktem niecałkowitego spalania glicerolu są węgiel i woda.
Produktami całkowitego spalania glicerolu są tlenek węgla() i woda.
1
Polecenie 5
Zapisz równania reakcji chemicznych całkowitego i niecałkowitego spalania glicerolu.
ROJqJJh8ksK6W
Odpowiedź: (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Produktem niecałkowitego spalania glicerolu są węgiel i woda. Produktami całkowitego spalania glicerolu są tlenek węgla() i woda.
Równanie reakcji niecałkowitego spalania glicerolu:
Problem badawczy:. Hipoteza:. Co będzie potrzebne:
;. Instrukcja:
1.
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RFLbVD2FN8hyp
Grafika składa się z trzech ilustracji, które znajdują się w szarych kwadratowych ramkach. Na pierwszej ilustracji od lewej strony przedstawione są trzy probówki. W pierwszej probówce jest fioletowa ciecz podpisana pod spodem "wywar z czerwonej kapusty". Probówka ta jest nachylona nad drugą probówką, w której jest bezbarwna ciecz podpisana "woda plus glicerol". Dalej jest strzałka w prawo. Za strzałką jest jedna probówka z fioletową cieczą. Na drugiej ilustracji są trzy probówki z bezbarwnymi cieczami. Pierwsza probówka, podpisana "fenoloftaleina", nachylona jest nad drugą probówką podpisaną "woda plus glicerol" (ciecz z probówki pierwszej wlewana jest do probówki drugiej). Za dwiema probówkami jest strzałka w prawo prowadząca do trzeciej probówki. Na ostatniej ilustracji jest jedna probówka z bezbarwną cieczą. Pod probówką jest podpis "woda plus glicerol". W probówce zanurzony jest żółty papierek w kształcie prostokąta, który podpisany jest "uniwersalny papierek wskaźnikowy".
Odczyn
Źródło: Dariusz Adryan, Aleksandra Ryczkowska, licencja: CC BY-SA 3.0.
Przeprowadzono doświadczenie badania odczynu wodnego roztworu glicerolu.
Problem badawczy:
Jaki jest odczyn wodnego roztworu glicerolu?
Hipoteza:
Alkohole polihydroksylowe mają odczyn obojętny.
Co było potrzebne:
trzy probówki;
wodny roztwór glicerolu;
wywar z czerwonej kapusty;
alkoholowy roztwór fenoloftaleiny;
uniwersalny papierek wskaźnikowy.
Przebieg doświadczenia:
Do trzech probówek wlano po około glicerolu. Do jednej probówki dodano kilka kropli wywaru z czerwonej kapusty, do drugiej kroplę alkoholowego roztworu fenoloftaleiny, zaś w kolejnej zanurzono uniwersalny papierek wskaźnikowy. Obserwowano próbki.
Obserwacje: Wywar z czerwonej kapusty nie zmienił swojego zabarwienia, a alkoholowy roztwór fenoloftaleiny pozostał bezbarwny. Uniwersalny papierek wskaźnikowy pozostał żółty.
Wnioski: Odczyn wodnego roztworu glicerolu jest obojętny.
1
Polecenie 6
R13ihrTsrt4cm
Obserwacje:
(Uzupełnij)
Wnioski:
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Obserwacje: Pamiętaj, że obserwacje to wszystkie zmiany, jakie jesteśmy w stanie zauważyć za pomocą zmysłów (wzroku, słuchu, dotyku oraz węchu).
Wnioski: Co wynika z obserwowanych przez Ciebie zmian? Nawiąż w swojej odpowiedzi do sformułowanego pytania w problemie badawczym.
Obserwacje: Wywar z czerwonej kapusty nie zmienił swojego zabarwienia, a alkoholowy roztwór fenoloftaleiny pozostał bezbarwny. Uniwersalny papierek wskaźnikowy pozostał żółty.
Wnioski: Odczyn wodnego roztworu glicerolu jest obojętny.
RQmxhsevThoq4
Schemat przedstawiający pięć probówek. W pierwszej znajduje się wywar z czerwonej kapusty w kolorze fioletowym. W drugiej znajduje się woda z glicerolem w tym samym kolorze. W trzeciej znajduje się bezbarwna fenoloftaleina, w czwartej bezbarwna woda z glicerolem, a w piątej bezbarwny glicerol. W piątej probówce zanurzony jest uniwersalny papierek wskaźnikowy.
Wynik eksperymentu.
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 6
Omów, w jaki sposób można zbadać odczyn substancji.
R1ZBEdFT1BSIM
Odpowiedź: (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Odczyn substancji można zbadać trzema sposobami.
Odczyn substancji można zbadać kilkoma sposobami:
Przy użyciu wskaźników pH, jak np. wywar z czerwonej kapusty, alkoholowy roztwór fenoloftaleiny, wodny roztwór oranżu metylowego.
Zlewkę napełniono glicerolem zmieszanym z wodą destylowaną. Zanurzono w cieczy elektrody aparatu do pomiaru przewodnictwa elektrycznego. Obserwowano, czy zaświeciła się żarówka.
Obserwacje: Żarówka aparatu do pomiaru przewodnictwa elektrycznego nie zaświeciła się.
Wnioski: Świadczy to o braku przewodnictwa prądu elektrycznego, a tym samym o braku jonów w roztworze. Glicerol nie ulega procesowi dysocjacji elektrolitycznej, więc nie jest elektrolitem.
1
Polecenie 7
R1Z1DiG654fAj
Obserwacje:
(Uzupełnij)
Wnioski:
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Obserwacje: Pamiętaj, że obserwacje to wszystkie zmiany, jakie jesteśmy w stanie zauważyć za pomocą zmysłów (wzroku, słuchu, dotyku oraz węchu).
Wnioski: Co wynika z obserwowanych przez Ciebie zmian? Nawiąż w swojej odpowiedzi do sformułowanego pytania w problemie badawczym.
Obserwacje: Żarówka aparatu do pomiaru przewodnictwa elektrycznego nie zaświeciła się.
Wnioski: Świadczy to o braku przewodnictwa prądu elektrycznego, a tym samym o braku jonów w roztworze. Glicerol nie ulega procesowi dysocjacji elektrolitycznej, więc nie jest elektrolitem.
1
Polecenie 7
Napisz, w jaki sposób zbadasz, czy dana ciecz przewodzi prąd elektryczny.
R11Qcs155QmX7
Odpowiedź: (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zastanów się nad wykorzystaniem aparatu do pomiaru przewodnictwa prądu.
Aby sprawdzić, czy badana ciecz przewodzi prąd elektryczny można wykorzystać aparat do pomiaru przewodnictwa prądu. Aparat taki wyposażony jest w elektrody, które należy zanurzyć w badanej cieczy oraz w żarówkę, która będzie świecić, jeśli ciecz przewodzi prąd elektryczny.
Zastosowanie glicerolu
RJLToZF2rxmc21
Na ilustracji przedstawiono zastosowania glicerolu. Na środku znajduje się czerwony prostokąt z napisem: Zastosowanie glicerolu. Od niego odchodzi dziewięć strzałek do różowych kwadratów z opisem zastosowania oraz grafiką. Glicerol jest stosowany w przemyśle włókienniczym (grafika ukazująca stos żółtych, pomarańczowych, czerwonych, niebieskich i zielonych włóczek), w kosmetykach, kremach i pastach do zębów (grafika ukazująca butelki z kosmetykami stojące na stole), w mydłach twardych i mydłach w płynie (grafika ukazująca kolorowe mydła w kostce), barwnikach (grafika ukazująca pudełka z kolorowymi barwnikami w proszku), lekach (grafika ukazująca kolorowe kapsułki), materiałach wybuchowych (triazotan(<math aria‑label="pięć">V) glicerolu) (grafika ukazująca eksplodujący czerwony kontener), do garbowania skór (grafika ukazująca ułożone obok siebie skórzane portfele), w przemyśle spożywczym (suszone owoce, wyroby cukiernicze) (grafika ukazująca stok suszonych owoców, między innymi rodzynki i banany) oraz w paszach dla zwierząt (grafika ukazująca dwie świnki znajdujące się przy skrzynce z paszą).
Zaznacz odpowiedzi, opisujące gałęzie przemysłu, w których zastosowanie znajduje glicerol. Możliwe odpowiedzi: 1. włókiennictwo, 2. przemysł farmaceutyczny, 3. przemysł kosmetyczny, 4. rolnictwo, 5. przemysł skórzany, 6. przemysł spożywczy, 7. przemysł budowlany, 8. przemysł petrochemiczny, 9. przemysł motoryzacyjny, 10. przemysł szklarski, 11. przemysł ceramiczny
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Glicerol jest stosowany jako substancja słodząca w syropach przeciwkaszlowych. Służy również do produkcji materiałów wybuchowych (nitrogliceryna). Posiada szerokie spektrum zastosowań w medycynie, ponieważ łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego. Doustne preparaty glicerolu mają łagodne działanie przeczyszczające.
Gliceryna paszowa, pozyskiwana z tłuszczów roślinnych, jest stosowana jako dodatek do pasz dla krów i trzody chlewnej. Jest smaczna, utrzymuje odpowiednią wilgotność, dostarcza energii oraz wpływa np. na mleczność krów i przyrost masy trzody.
Ciekawostka
W reakcji glicerolu z kwasem azotowym() powstaje nitrogliceryna – ester glicerolu i kwasu azotowego(). Jest to środek bardzo wrażliwy na wstrząsy. Wystarczy minimalna ilość energii, np. podczas uderzenia, aby doprowadzić do wybuchowego rozkładu nitrogliceryny. Używa się jej więc do produkcji dynamitu, ale nie tylko – sprawdza się w medycynie jako środek rozszerzający naczynia krwionośne.
Polecenie 9
R1dwtpH3IZaTQ
Zastanów się, dlaczego kremy kosmetyczne i pasty do zębów nie wysychają, mimo że często są przechowywane w otwieranych opakowaniach. Jaki składnik decyduje o utrzymaniu konsystencji kremu? Zapoznaj się z treścią etykiet różnych kosmetyków. Z podanych odpowiedzi wybierz prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Do kremów dodawane są takie substancje, które zapobiegają wysychaniu: jest to np. gliceryna., 2. Do kremów dodawane są takie substancje, które zapobiegają wysychaniu: jest to na przykład etanol., 3. W pastach do zębów można stosować propano–,,–triol, ponieważ nie jest on toksyczny., 4. Dodatek wody wystarczy do utrzymania konsystencji i wilgotności kremu.
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Rt84px3dB7goU
Grafika przedstawia zdjęcie, na którym znajduje się różowe opakowanie kremu, w skład którego wchodzi glicerol.
Glicerol
Źródło: Yvr, edycja: Krzysztof Jaworski, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
Re2HikimKwQi3
Na zdjęciu znajduje się dłoń i otwarty pojemnik białego kremu. Na palce dłoni nałożony jest krem z opakowania.
Zastosowanie glicerolu
Źródło: Mizianitka, dostępny w internecie: https://pixabay.com, domena publiczna.
iw9nxRMXtA_d5e639
Właściwości i zastosowanie glikolu etylenowego
Glikol etylenowy jest bezbarwną cieczą o dużej lepkości i słodkim smaku. Dobrze rozpuszcza się w wodzie. Jest substancją trującą. Stosuje się go do wyrobu włókien sztucznych, farb i niezamarzających płynów do chłodnic samochodowych.
R17YJG1dlgLfn
Na zdjęciu przedstawiono plastikowe kanistry z żółtym i zielonym płynem do chłodnic.
Płyny do chłodnic z dodatkiem glikolu barwi się najczęściej na kolor zielony, różowy lub niebieski
Źródło: Anthony Easton, dostępny w internecie: https://www.flickr.com, licencja: CC BY-SA 3.0.
Podsumowanie
Glicerol i gliceryna to nazwy zwyczajowe tego samego związku chemicznego – propanotriolu.
Cząsteczka glicerolu ma w swym składzie trzy grupy hydroksylowe.
Glicerol to gęsta oleista, bezbarwna i bezwonna ciecz o słodkim smaku. Nie jest substancją trującą.
Glicerol ma wiele zastosowań w przemyśle kosmetycznym, spożywczym, włókienniczym.
Glikol etylenowy to zwyczajowa nazwa etano–,–diolu.
Cząsteczka glikolu ma w swojej strukturze dwie grupy hydroksylowe.
Jest lepką, słodką substancją trującą.
Znajduje zastosowanie jako środek do wyrobu włókien sztucznych, farb i niezamarzających płynów do chłodnic samochodowych.
Słownik
glicerol
glicerol
nazwa zwyczajowa alkoholu o nazwie systematycznej propano–,,–triol
gliceryna
gliceryna
nazwa zwyczajowa alkoholu o nazwie systematycznej propano–,,–triol
grupa hydroksylowa
grupa hydroksylowa
grupa składająca się z atomu tlenu połączonego z atomem wodoru:
lokant
lokant
liczba przypisana atomom węgla w łańcuchu węglowym
substancja higroskopijna
substancja higroskopijna
substancja pochłaniająca wodę lub parę wodną z otoczenia
bg‑gold
Notatnik
R17TY7A3VUjRk
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.