MapamapaMapa i planplanplan pełnią podobną funkcję, choć plany wykonuje się zwykle dla niewielkiego obszaru, ale za to w bardzo dużej szczegółowości. Czy wiesz o tym, że  plan możesz wykonać samodzielnie? Może on przedstawiać rozmieszczenie mebli i innych przedmiotów w Twoim pokoju albo np. szkołę i obiekty w jej najbliższym otoczeniu.

Na tej lekcji nauczysz się między innymi analizować plany miast. Są one przydatne w wyszukiwaniu obiektów, szczególnie kiedy nie masz do dyspozycji mapy cyfrowej (dostępnej np. w telefonie).

R1CvgntA3jxD5
Plany wykonuje się najczęściej dla miast.
Źródło: dostępny w internecie: By Jazz Guy - Flickr: Street Photography in NYC, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=16176418, licencja: CC BY 2.0.
Twoje cele
  • Opiszesz podobieństwa i różnice między mapą a planem.

  • Wymienisz i wskażesz elementy planu.

  • Przeanalizujesz treści przedstawione na planach miast.

Mapa a plan

Zarówno mapa, jak i plan są obrazem Ziemi. Jednakże mapy mogą przedstawiać całą naszą planetę albo jej większy lub mniejszy fragment, natomiast plany wykonuje się wyłącznie dla niewielkich obszarów, np. miast i ich części, zatem są one bardzo szczegółowe. W związku z tym na planach znajdziemy niewielkie obiekty, które mogą nas zainteresować podczas zwiedzania, np. muzea, kościoły, zabytki, ulice, parkingi, galerie handlowe i wiele innych.

Zarówno w przypadku mapy, jak i planu obraz jest przedstawiany w skali, czyli w pomniejszeniu.

Plany często przedstawia się w układzie kwadratów lub prostokątów określanych literami i liczbami, np. pole C2 na zamieszczonym poniżej fragmencie planu Starego Miasta w Krakowie.

Poniżej przedstawiono plan najbliższego otoczenia pewnej szkoły.

R1708UPzsQufC
Przykładowy plan otoczenia szkoły
Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Aby stworzyć plan danego miejsca, należy wykonać szkic polowy w terenie. Podczas tego kroku należy zwrócić uwagę na proporcje budynków, placów i innych charakterystycznych miejsc. Następnie należy zmierzyć odległości pomiędzy budynkami lub je oszacować. W ostatnim kroku na nowym arkuszu papieru przeliczamy skalę i rysujemy wszystkie budynki, zieleń i place znajdujące się w danym miejscu.

Polecenie 1

Przyporządkuj każdej literze zaznaczonej na powyższym planie nazwę kierunku, który go oznacza.

RhakxkooJnILY
N Możliwe odpowiedzi: 1. zachód, 2. północ, 3. południe, 4. wschód S  Możliwe odpowiedzi: 1. zachód, 2. północ, 3. południe, 4. wschód E  Możliwe odpowiedzi: 1. zachód, 2. północ, 3. południe, 4. wschód W  Możliwe odpowiedzi: 1. zachód, 2. północ, 3. południe, 4. wschód
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Plany, podobnie jak mapy, składają się z kilku zasadniczych elementów, które wskazano i opisano na poniższej grafice interaktywnej. 

Fragment planu Starego Miasta w Krakowie – materiał interaktywny
R1awKUl8MWHDN1
Ilustracja przedstawiająca plan fragmentu Starego Miasta w Krakowie. Po prawej stronie legenda wraz z oznaczeniami użytymi na planie. Oznaczono ulice, alejki, zabytkowe kościoły, muzea i pomniki, teatry i kina, hotele i parkingi, informację turystyczną, poczty, zabudowę, najcenniejsze zabytki Starego Miasta, parki, inne tereny zielone. Po lewej stronie cztery interaktywne pola. Po kliknięciu na nie pojawiają się okna z dodatkowymi informacjami. Pole pierwsze, treść. Wszystkie obiekty punktowe, liniowe i powierzchniowe zaznaczone na planie. Ten element stanowi jego zasadniczą część. Często na treść nałożona jest siatka kwadratów lub prostokątów opisana literami i cyframi w celu łatwiejszego odszukiwania obiektów, np. pole B2. Pole drugie, tytuł. Inaczej nazwa. Najczęściej tytuł planu zawiera miasto lub miejscowość (ewentualnie ich fragment). Pole trzecie, skala. Ułatwia określanie przybliżonej odległości między punktami. Dlatego też najwygodniej jest stosować w tym celu skalę liniową (podziałkę). Pole czwarte, legenda. Stanowi objaśnienie wszystkich znaków użytych na mapie. Jeśli w jednym wierszu przedstawiono dwie sygnatury i dwa objaśnienia (po przecinku lub średniku), wówczas pierwszy wyraz (wyrażenie) dotyczy pierwszej sygnatury, drugi – drugiej itd.
Plan fragmentu Starego Miasta w Krakowie
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2

Zaznacz oznaczenie sektora (prostokąta) planu, w którym znajduje się najwięcej hoteli.

RqzlfO9GydxJY
Możliwe odpowiedzi: 1. Prawidłowa odpowiedź, 2. Nieprawidłowa odpowiedź A, 3. Nieprawidłowa odpowiedź A, 4. Nieprawidłowa odpowiedź A
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja CC BY-SA 3.0, licencja: CC BY-SA 3.0.

Korzystając z dostępnych planów Krakowa, wymień obszary miasta, w których znajduje się najwięcej hoteli.

R1KZZ6C6RDPei
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 3

Dopasuj podane obiekty do odpowiednich typów znaków.

RWlvNpLdrhSqd
kino Możliwe odpowiedzi: 1. znak powierzchniowy, 2. znak punktowy, 3. znak liniowy park Możliwe odpowiedzi: 1. znak powierzchniowy, 2. znak punktowy, 3. znak liniowy alejka Możliwe odpowiedzi: 1. znak powierzchniowy, 2. znak punktowy, 3. znak liniowy
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja CC BY-SA 3.0, licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 4

Zaznacz, w którym polu mapy nie znajdziesz parków ani innych terenów zielonych.

R1XsYRefCagwy
Możliwe odpowiedzi: 1. C1, 2. A2, 3. D1, 4. B3
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja CC BY-SA 3.0.

Korzystając z dostępnego planu Krakowa, wymień tereny, na których znajduje się najmniej parków i terenów zielonych. Analiza planu miasta

RIQfIPfxi7kno
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Poniżej przedstawiono plan fragmentu Zamościa. Przeanalizuj go i wykonaj poniższe polecenia oraz ćwiczenia.

Plan Starego Miasta w Zamościu – materiał interaktywny 1
R1VuxjrxB9Zba1
Ilustracja przedstawiająca plan Starego Miasta w Zamościu. W prawym górnym rogu legenda z użytymi oznaczeniami. Pod planem interaktywne pola z wymienionymi obiektami z legendy. Po kliknięciu na dane pole przypisane do niego obiekty zostają wyróżnione na planie. Oznaczono zieleń, zabytki z rejestru zabytków, zabytki z gminnej ewidencji zabytków, parki, wody, mosty, linie kolejowe, mury, linie dawnych murów, pomniki, kościoły, synagogi, muzea, poczty, galerie, hotele, inne noclegi, fontanny, nazwy obiektów. Opis planu. Plan przedstawia Stare Miasto w Zamościu. Na jego środku znajduje się Rynek Wielki. Na północ od rynku prowadzi ulica Ratuszowa. Znajduje się ona w północno zachodniej części rynku i prowadzi do Rynku Solnego, gdzie znajduje się pomnik. W lewo, na zachód prowadzi ulica Pereca. Po prawej stronie ulicy znajduje się dawna Akademia Zamojska. Ulica Pereca kończy się na ulicy Akademickiej, która jest prostopadła do Pereca. Na wprost Pereca, po drugiej stronie Akademickiej ciągnie się ulica Królowej Jadwigi. Otacza ona od północy dawny Pałac Zamojskich, a biegnie w kierunku zachodnim. Na południe od ulicy Królowej Jadwigi, na zachód od Pałacu Zamojskich biegnie ulica Zamkowa. Ma ona kształt litery L. Znajduje się przy niej prochownia i arsenał. Ulica Zamkowa kończy się przy Bramie Szczebrzeskiej. Od Bramy na północny zachód ciągnie się ulica Szczebrzeska. Łączy się ona następnie z ulicą Akademicką. Znajduje się w tym miejscu pomnik na zachód od ulicy. Na wschód od ulicy ciągnie się ulica Grodzka. Prowadzi ona z powrotem do Rynku Wielkiego. Grodzka jest równoległa do Pereca. Pomiędzy nimi, również równolegle ciągnie się ulica Kołłątaja. Znajdują się tam dwa hotele. Na południowo zachodnim rogu Rynku Wielkiego na zachód odchodzi ulica Staszica. Prowadzi ona do prostopadłej do niej ulicy Kolegiackiej. Kolegiacka od północy łączy się prostopadle z ulicą Grodzką. Przy Kolegiackiej, po jej zachodniej stronie, znajduje się katedra, pomnik, Wikarówka, Infulatka. Idąc Kolegiacką, po jej wschodniej stronie minie się ulicę Żeromskiego (prostopadłą do Kolegiackiej, równoległą do Staszica) oraz dotrze się do ulicy Kościuszki (również prostopadłą do Kolegiackiej i równoległą do Staszica oraz Żeromskiego). Po południowej stronie ulicy Kościuszki znajduje się poczta, dawny klasztor Klarysek oraz kościół świętego Mikołaja. Przy klasztorze znajduje się ulica Moranda. Jest ona prostopadła do ulicy Kościuszki i Żeromskiego i prowadzi z powrotem na Rynek Wielki. Przy skrzyżowaniu ulic Kościuszki i Moranda znajduje się Rynek Wodny. Idąc dalej ulicą Kościuszki, dociera się do ulicy Bazyliańskiej, która jest prostopadła do Kościuszki, a równoległa do ulicy Moranda. Przy skrzyżowaniu znajduje się wspomniany już kościół świętego Mikołaja. Idąc dalej na wschód ulicą Kościuszki dotrze się do placu Wolności. Na północ od placu Wolności znajduje się kościół zwiastowania Najświętszej Marii Panny. Przy kościele znajduje się pomnik. Po zachodniej części placu mieści się kolejny hotel. Przy placu Wolności ulica Kościuszki skręca na północny wschód i staje się ulicą Okopową. Przy kościele Zwiastowania znajduje się rondo Braci Pomarańskich oraz nowa Brama Lwowska. Rondo łączy ulicę Okopową, Partyzantów (która biegnie na wschód) oraz Łukasińskiego (która biegnie na północ). Podążając ulicą Łukasińskiego od ronda miniemy prostopadłe do niej ulice: Staszica (Staszica znajduje się na północ od kościoła Zwiastowania). Grodzką, Pereca i Zamenhofa. Ulica Staszica biegnie na zachód z powrotem od Rynku Wielkiego. Łączy się z nim w jego południowo wschodniej części. Grodzka również biegnie do Rynku Wielkiego. Jest położona bardziej na północ od Staszica i jest do niej równoległa. Na północ od kościoła Zwiastowania prostopadle do Staszica, Grodzkiej i Pereca biegnie ulica Grecka. Znajduje się przy niej hotel. Pomiędzy ulicą Pereca i Grodzką, równolegle do nich biegnie ulica Ormiańska. Zaczyna się ona na wysokości wspomnianego hotelu, a kończy na Rynku Wielkim, w jego północno wschodniej części. Ulica Pereca ciągnie się do wspomnianej na początku opisu ulicy Królowej Jadwigi. Podążając dalej na północ ulicą Łukasińskiego, równolegle do ulicy Pereca, bardziej na północ ciągnie się ulica Zamenhofa. Znajdują się przy niej dwa hotele i synagoga. Synagoga znajduje się na rogu ulic Zamenhofa i Bazyliańskiej. Na północ od ulicy Zamenhofa odchodzi ulica Daniłowskiego i Solna. Prowadzą one na plac Stefanidesa. Plac ten od północy otacza ulica Łukasińskiego, która skręca z kierunku na północ w kierunek najpierw na północny zachód, a potem na zachód. Naprzeciwko placu znajduje się nowa Brama Lubelska. Ulica Łukasińskiego biegnie dalej do ronda Zamojskiego. Rondo to łączy ulicę Łukasińskiego z ulicą Akademicką. Na południe od ronda znajduje się kościół świętej Katarzyny. Na zachód od ronda znajduje się Park Miejski.
Plan Starego Miasta w Zamościu
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja CC BY-SA 3.0.
Polecenie 5

Na podstawie powyższego planu zaznacz nazwę ulicy, przy której znajduje się synagoga.

R11wZfmCSbX5u
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja CC BY-SA 3.0.

Korzystając z dostępnego planu Zamościa, zaznacz nazwę ulicy, przy której znajduje się synagoga.

RFvZ8AEKQye8G
Ćwiczenie 1
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 6

Na podstawie powyższego planu zaznacz, przy jakich ulicach znajdują się miejsca noclegowe inne niż hotele.

R1QLt2qslx8Rn
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja CC BY-SA 3.0.
Polecenie 6

Korzystając z dostępnego planu Zamościa, podaj przykłady ulic, przy których znajdują się miejsca noclegowe inne niż hotele.

R188I2FvYvpIw
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 7

Na podstawie planu Starego Miasta Zamościa i poniższej fotografii zaznacz  na poniższym planie, gdzie zostało wykonane poniższe zdjęcie.

R12oHXUYxbbdg
Źródło: dostępny w internecie: wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
RIkqrz1cOSpTv
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja CC BY-SA 3.0.
Polecenie 7

Korzystając z dostępnego planu Zamościa, opisz położenie Rynku Wielkiego.

R7UcGLD14GUMR
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Podsumowanie

  • Mapa i plan są pojęciami zbliżonymi. Plany przedstawiają jednak niewielką powierzchnię, zatem są bardzo szczegółowe. Wiele z nich posiada dla orientacji siatkę kwadratów lub prostokątów z oznaczeniami literowymi i liczbowymi.

  • Plany i mapy przedstawia się w pomniejszeniu (skali).

  • Plany i mapy składają się z: treści, tytułu, skali i legendy.

  • Plany najczęściej wykonuje się dla miast (lub ich fragmentów), małych obszarów na terenie danej miejscowości, pomieszczeń i przedmiotów.

Słownik

mapa
mapa

obraz powierzchni Ziemi lub jej fragmentu przedstawiony na płaszczyźnie, w skali i za pomocą znaków umownych (np. zielonym kolorem często oznacza się lasy)

plan
plan

rzut przedmiotu, pomieszczenia lub terenu widzianego z góry, który różni się od mapy m.in. tym, że zwykle przedstawia mały obszar

Ćwiczenia

Ćwiczenia od 1 do 5 wykonaj na podstawie poniższego fragmentu planu Krakowa.

R1WOIBwR00xGc1
Plan Krakowa
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 1

Na podstawie fragmentu planu Krakowa zaznacz trzy nazwy ulic, przy których znajdują się teatry.

Rk0AYiaRW3okz
Możliwe odpowiedzi: 1. Prawidłowa odpowiedź A, 2. Nieprawidłowa odpowiedź B, 3. Nieprawidłowa odpowiedź B, 4. Nieprawidłowa odpowiedź B
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja CC BY-SA 3.0.

Na podstawie fragmentu dostępnego planu Krakowa podaj trzy nazwy ulic, przy których znajdują się teatry.

RlEKL7NAZxKrD
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 2

Na podstawie fragmentu planu Krakowa zaznacz, w którym kierunku od Collegium Maius znajduje się Brama Floriańska.

R1F8C1ejN2Kjt
Możliwe odpowiedzi: 1. Prawidłowa odpowiedź, 2. Nieprawidłowa odpowiedź A, 3. Nieprawidłowa odpowiedź A, 4. Nieprawidłowa odpowiedź A
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja CC BY-SA 3.0.

Na podstawie fragmentu dostępnego planu Krakowa opisz, w którym kierunku od Collegium Maius znajduje się Brama Floriańska.

R1cFWbo7YGN1i
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 3

Na podstawie fragmentu planu Krakowa oceń poprawność poniższych stwierdzeń.

RKBOZcevTMBTW
Łączenie par. . Niepoprawna odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja CC BY-SA 3.0.

Na podstawie fragmentu dostępnego planu Krakowa określ lokalizację kościoła św. Franciszka i Plant.

RTO07GBuP3pDt
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 4

Na podstawie fragmentu planu Krakowa dopasuj nazwy ulic do odpowiednich opisów.

Na podstawie dostępnego planu Krakowa dopasuj nazwy mostów do odpowiednich opisów.

RuPeBaa1y4tOD
Mostem tym można najszybciej dotrzeć z ulicy Podgórskiej na ulicę Nadwiślańską Możliwe odpowiedzi: 1. Kładka Ojca Bernatka, 2. Most Grunwaldzki, 3. Most Dębnicki Mostem tym biegnie trasa „Ścieżkami Jana Pawła II” Możliwe odpowiedzi: 1. Kładka Ojca Bernatka, 2. Most Grunwaldzki, 3. Most Dębnicki Most ten łączy Al. Z. Krasińskiego z ul. Konopnickiej Możliwe odpowiedzi: 1. Kładka Ojca Bernatka, 2. Most Grunwaldzki, 3. Most Dębnicki
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 5

Na podstawie fragmentu planu Krakowa rozwiąż poniższe zadanie.

Znajdujesz się przy Barbakanie, a Twój kolega blisko parkingu przy ul. Poselskiej. W kilku zdaniach opisz mu, w jaki sposób ma do Ciebie dotrzeć. Weź pod uwagę najkrótszą trasę oraz to, że Twój kolega porusza się pieszo.

R1YBZVuWc0WnC
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja CC BY-SA 3.0, licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenia nr 6, 7 i 8 wykonaj na podstawie fragmentu planu Iławy.

R1JICYvcPddoz
Fragment planu Iławy
Źródło: dostępny w internecie: Autorstwa MARCIN N - Praca własna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=890533, licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 6

Uporządkuj podane nazwy ulic w takiej kolejności, w jakiej należy te ulice pokonać, aby przemieścić się z restauracji przy stadionie na pocztę. Na samej górze umieść ulicę, przy której znajduje się restauracja, a na samym dole ulicę, przy której znajduje się poczta.

RoqkfdiG3JpGE
Elementy do uszeregowania: 1. ul. Niepodległości, 2. ul. Konstytucji 3 Maja, 3. ul. Sienkiewicza, 4. ul. Kościuszki
Źródło: dostępny w internecie: Gromar sp. z o. o., licencja CC BY-SA 3.0, licencja: CC BY-SA 3.0.

Korzystając z dostępnego planu Iławy, zaplanuj trasę z dowolnej restauracji na wybraną przez siebie pocztę.

R1AIhHgnwDfwF
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 7

Wskaż poprawną odpowiedź na poniższe pytanie.

W którym kierunku osoba wykonująca poniższe zdjęcie skierowała obiektyw aparatu?

RxUKjMxfmcitK
Stadion Jezioraka
Źródło: dostępny w internecie: https://www.jeziorakilawa.pl/stadion-jezioraka/, licencja: CC BY-SA 3.0.
R10oF3ZxTMwGk
Możliwe odpowiedzi: 1. Na północny wschód, 2. Na północny zachód, 3. Na południowy wschód, 4. Na południowy zachód
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja CC BY-SA 3.0.

Korzystając z dostępnego planu Iławy, określ lokalizację stadionu Jezioraka.

R1IABRSiPCkll
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 8

Na podstawie planu wymień dwie korzyści dla mieszkańców wynikające z położenia nad jeziorem.

Na podstawie dostępnej mapy wymień dwie korzyści dla mieszkańców wynikające z położenia nad jeziorem.

RvxbixjEZyjjo
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar sp. z o. o., licencja CC BY-SA 3.0, licencja: CC BY-SA 3.0.

Notatnik

Rpk34VpDXyiDF
(Uzupełnij).