Katarzyna Pietroń Siła głosu. Jak mówić, by ludzie chcieli słuchać

Ekspresja wypowiedzi

EkspresjaekspresjaEkspresja w każdej dziedzinie sztuki to gra kontrastami. Na przykład  sam kolor żółty może się wydawać nudny, ale gdy van GoghVincent van Goghvan Gogh wykorzystuje go w swych Słonecznikach czy Polu pszenicy przed burzą, to w grze błękitów, zieleni i czerni kolor ten zyskuje ekspresyjny ładunek. W muzyce ekspresja  jest wynikiem operowania napięciami i kulminacjamikulminacjakulminacjami — znajdziemy je w  każdym utworze muzycznym.

RHp2N37rbqZtb

Ilustracja przedstawia obraz olejny, którego dolną połowę wypełnia żółto‑zielone pole, a górną połowę - intensywnie niebieskie niebo. Na niebie po lewej stronie widać kilka biało‑szarych chmur.

Podobnie można kontrastować elementy wypowiedzi (prelekcji). Warto przemyśleć swoje wystąpienie pod tym względem i zdecydować, kiedy  powinniśmy mówić głośniej, a kiedy ciszej, które frazy powinny być wypowiedziane szybciej, a które wolniej itd. Frazę może stanowić fragment  zdania, zdanie lub kilka zdań — nie utożsamiamy jej z jednym zdaniem.

Również w muzyce frazy mają rozmaite długości.  Zauważmy, do czego doprowadza brak tej różnorodności.  Przypomnijmy sobie jednostajny potok słów płynący z głośnika radiowego, pozbawiony wyraźnych kontrastów w dynamice czy tempie, albo nużące  kazanie w kościele, charakteryzujące się jednostajnym i przewidywalnym  tonem, mające jednakowe wzniesienia i spadki tonu w każdym zdaniu. Taka  niezmienność i monotonia sprawiają, że słuchacz traci wątek i odchodzi  myślami gdzieś indziej.

Co robić, żeby mówić ekspresyjnie?

Aby wypowiedź prelegenta była ekspresyjna, powinien on dobrze  wiedzieć, o czym mówi. Treść wypowiedzi powinna być bazą do sterowania  uwagą słuchacza. Podobnie muzyk na scenie musi wiedzieć, „o czym” gra,  dokąd podąża tok jego muzycznej narracji. Artysta może dzięki temu kierować uwagą słuchaczy.

W świadomym zarządzaniu głosem należy wykorzystywać odpowiednie  środki, aby słuchacz wykazał zainteresowanie i aby wejść z nim w oczekiwane relacje. Środkami tymi mogą być tempo, dynamika, artykulacja,  precyzja rozłożenia akcentów i linii intonacyjnychintonacjaintonacyjnych czy logika frazowania.

Prawidłowa emisja głosu i kultura żywego słowa wymagają, aby wszystkie te  elementy doskonalić, wykonując systematyczne ćwiczenia [...].

Radzenie sobie z tremą

Stres ogranicza swobodne mówienie, co odczuwamy podczas  egzaminów, rozmów kwalifikacyjnych, wygłaszania referatów czy w trakcie  innych wystąpień o charakterze publicznym. Lekka trema jest zjawiskiem  pozytywnym, ponieważ wzmaga naszą koncentrację, ale u niektórych osób jest to paraliżujący lęk przed audytoriumaudytoriumaudytorium.

Istnieją różne sposoby oswajania tremy. Przede wszystkim należy przestać rozmyślać o tym, jak jesteśmy postrzegani, co o nas myślą inni albo że na przykład już posiadają przekazywaną przez nas wiedzę i dlatego wyglądają na znudzonych. Prelegent jest jak artysta na estradzie —  powinien przyjąć względem odbiorców postawę wykonawcy (powołującego dzieło do życia), odznaczającą się lekkim tupetemtupettupetem. Na scenie bowiem to artysta stanowi największą wartość, a nie scenariusz czy partytura. Prelegent  jest skuteczny i pewny siebie, gdy wie, o czym mówi, jest przygotowany merytoryczniemerytoryczniemerytorycznie, przekonany o słuszności wypowiadanych treści i nie ma powodów do obaw. Już sama ta świadomość niweluje chociaż w pewnym stopniu lęk przed audytorium.

CART2 Źródło: Katarzyna Pietroń, Siła głosu. Jak mówić, by ludzie chcieli słuchać, Gliwice 2016, s. 10–12.