Czy wiesz wszystko na temat twojego regionu? Raczej nie, bo każdy region ma bogatą historię, różnorodne środowisko przyrodnicze, ciekawe społeczeństwo i  wciąż zmieniającą się gospodarkę.

R13QoMbg60onT
Bór sosnowy w województwie zachodniopomorskim
Źródło: dostępny w internecie: wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.

Twoje cele

  • Wskażesz na mapie swój region przyrodniczy i podasz jego nazwę;

  • Opiszesz główne cechy rzeźby terenu we własnym regionie;

  • Scharakteryzujesz klimat własnego regionu;

  • Opiszesz sieć hydrograficzną własnego regionu;

  • Wyjaśnisz związki między glebami i roślinnością naturalną we własnym regionie;

  • Zaplanujesz trasy wycieczek krajoznawczych mających na celu dokładne poznanie środowiska naturalnego twojego regionu.

iYypVtqwGX_d5e260

Jak wyznaczyć „mój” region przyrodniczy?

E‑materiał  Czego dowiemy się z map i danych statystycznych o społeczeństwie i gospodarce własnego regionu? dotyczył ludności i gospodarki twojego regionu. A zatem region ten został już wyznaczony, tyle że był to wybór na potrzeby określenia cech demograficznych. Czy chcąc opisać środowisko przyrodnicze, możemy się odnieść do tego samego obszaru? W niektórych przypadkach tak, a w niektórych nie. Cechy demograficzne wyrażane są danymi statystycznymi, które zbiera się i opracowuje wg jednostek podziału administracyjnego – województw, powiatów, gmin. Cechy środowiska przyrodniczego nie mają już tak ścisłego charakteru i precyzyjnie wyznaczonego zasięgu. Zachowują pewną jednorodność przede wszystkim w obrębie krain geograficznych. Należałoby się więc zastanowić, który rodzaj regionu wybrać, by stworzyć jak najlepszy obraz środowiska przyrodniczego twojego regionu. W zależności od naszego miejsca zamieszkania wybór może być różny – kraina geograficzna lub historyczna czy województwo lub powiat. Zadanie ułatwią nam poniższe mapy.

RknV2zCCyzgc8
Materiał interaktywny. Po kliknięciu pojawia się mapa Polski z zaznaczonymi i opisanymi województwami. Obszar każdego województwa można kliknąć. Po kliknięciu pojawia się mapa hipsometryczna danego województwa. Na mapie województwa zachodniopomorskiego wyróżniono Morze Bałtyckie i Zatokę Pomorską. Oznaczono kontury dwóch największych miast – Szczecina (stolica województwa) i Koszalina. Na północy opisano Pobrzeże Szczecińskie i Koszalińskie. W południowej części województwa zaznaczono rozległe Pojezierze Pomorskie wraz z licznymi jeziorami. Na terenie województwa dominują obszary nizinne, na obszarze Pojezierza Drawskiego (będącego częścią Pojezierza Pomorskiego) wysokości nad poziomem morza sięgają około dwustu metrów. Na północnym zachodzie oznaczono Woliński Park Narodowy, na południu Drawieński Park Narodowy. Na mapie województwa pomorskiego opisano Morze Bałtyckie wraz z Zatoką Gdańską, Pucką i Zalewem Wiślanym. Na północy wyszczególniono Pobrzeże Koszalińskie i Mierzeję Helską. W okolicach ujścia Wisły znajduje się Pobrzeże Gdańskie, którego częścią są Żuławy Wiślane (z wyszczególnionym obszarem depresji). Centralną część województwa zajmuje Pojezierze Pomorskie. Jego częścią jest między innymi Pojezierze Kaszubskie, gdzie najwyższym wzniesieniem jest Wieżyca o wysokości trzystu dwudziestu dziewięciu metrów nad poziomem morza. Największe jeziora to Łebsko i Gardno na Pobrzeżu Koszalińskim. Obszar Trójmiasta oznaczono różowym konturem. Oznaczono Park Narodowy Bory Tucholskie i Słowiński Park Narodowy. Większość obszaru województwa warmińsko‑mazurskiego leży na obszarze Pojezierza Mazurskiego. Na tym obszarze wyszczególniono bardzo liczne jeziora, w tym największe w Polsce, takie jak Śniardwy, Mamry i inne. Szeroki pas jezior przebiega niemal przez całe województwo, z wyjątkiem obszaru Warmii w północnej i północno‑zachodniej części. Na zachodzie we wschodniej części najwyższym wzniesieniem jest Dylewska Góra (312 metrów), na wschodzie Szeska Góra (309 metrów). Różowymi konturami oznaczono największe miasta – Elbląg i Olsztyn (będący stolicą województwa). Największym miastem i stolicą województwa podlaskiego jest Białystok, którego kontur zaznaczono na różowo. Większość obszaru województwa zajmuje Nizina Podlaska. Na północy zaznaczono pojezierze Litewskie. Na mapie zaznaczono cztery parki narodowe – Wigierski, Biebrzański, Narwiański i Białowieski. Centralną część województwa mazowieckiego zajmuje Nizina Mazowiecka. Wyraźnie zaznaczone są największe rzeki regionu – Wisła, Narew, Bug. W środkowej części duży obszar zajmuje Warszawa, oznaczona różowym konturem. W ten sposób oznaczono również obszar Płocka i Radomia. Oznaczono Kampinoski Park Narodowy. Wyróżnionymi miastami na mapie województwa kujawsko‑pomorskiego są Bydgoszcz, Toruń (oba miasta są stolicami województwa) i Włocławek. Przez centralną cześć województwa przebiega Wisła. W północnej części wyróżniono Pojezierze Pomorskie, w centralnej Pradolinę Toruńsko‑Eberswaldzką i Kotlinę Toruńską. Na wschodzie Pojezierze Dobrzyńskie i Chełmińskie, na południu Pojezierze Wielkopolskie. Wyróżnionymi miastami w województwie wielkopolskim są Poznań (stolica) i Kalisz. Największe rzeki to Noteć i Warta. W dolinie Noteci oznaczono Pradolinę Toruńsko‑Eberswaldzką, centralną część województwa zajmuje Pojezierze Wielkopolskie, a południową – Nizina Wielkopolska. Liczne jeziora, oznaczono Wielkopolski Park Narodowy w okolicach Poznania. Dwa największe wyróżnione miasta województwa lubuskiego to na północy Gorzów Wielkopolski i na południu Zielona Góra, oba będące stolicami. W północnej części województwa biegnie Warta w Kotlinie Gorzowskiej, oznaczono Park Narodowy Ujście Warty. Między Wartą a Odrą w centralnej części rozciąga się Pojezierze Lubuskie. Zachodnią granicę wyznacza Odra i Nysa Łużycka. Południowy obszar województwa zalicza się do Niziny Śląsko‑Łużyckiej. Największym miastem i stolicą województwa dolnośląskiego jest Wrocław. Wyróżniono również kontury Legnicy i Wałbrzycha. Północny wschód zajmuje Nizina Śląsko‑Łużycka, wschodnią część Nizina Śląska i Przedgórze Sudeckie. Na południu położone są Sudety, poprzedzone Przedgórzem Zachodniosudeckim. Obszar na północ od linii przedgórzy jest w większości nizinny i oznaczony kolorem zielonym, od przedgórzy wysokości wzrastają, na mapie dominuje kolor żółty, a na obszarze Sudetów odcienie koloru pomarańczowego. Na obszarze Karkonoszy i Gór Stołowych oznaczono znajdujące się tam parki narodowe. Stolicą i największym miastem województwa łódzkiego jest Łódź, leżąca w centrum. Północna część województwa to obszary nizinne należące do Niziny Mazowieckiej i Niziny Wielkopolskiej. Na południe od Łodzi rozciąga się pas Wysoczyzny Bełchatowskiej i Wyżyny Przedborskiej. Na wschód od miasta położone są Wzniesienia Łódzkie. Opole jest największym miastem województwa opolskiego. Położone jest w centralnej części w dolinie Odry na Nizinie Śląskiej. Na południe od niej rozciąga się Płaskowyż Głubczycki i Góry Opawskie. Wysokości powyżej dwustu metrów notuje się również na wschodzie województwa w rejonie Wyżyny Wieluńskiej i Progu Woźnickiego. Największym wzniesieniem we wschodniej części jest Góra Świętej Anny, położona na północ od Kędzierzyna‑Koźla. Województwo śląskie to obszar w większości wyżynny. Na północy oznaczono Wyżynę Krakowsko‑Częstochowską, w środku województwa Wyżynę Śląską, Kotlinę Oświęcimską oraz Karpaty. W północnej części oznaczono kontury Częstochowy, w południowej Bielsko‑Białą, a w centralnej Katowice (stolica województwa) i liczne miasta leżące wokół, tworzące razem konurbację górnośląską. W centrum województwa świętokrzyskiego leży największe miasto regionu – Kielce. Obszar województwa leży w obrębie Wyżyny Małopolskiej. Wyróżniono w jej obrębie między innymi Góry Świętokrzyskie i Łysogóry. Oznaczono również na tym terenie Świętokrzyski Park Narodowy. Najwyższy szczyt to Łysica, mierząca sześćset dwanaście metrów nad poziomem morza. Na mapie dominuje kolor żółty, a w centralnej części pomarańczowy. Stolicą województwa lubelskiego jest Lublin (na mapie wyróżniono jego kontury kolorem różowym), który leży w centralnej części obszaru na Wyżynie Lubelskiej. Na południe od niej rozciąga się Roztocze, zaznaczono również leżący tam Roztoczański Park Narodowy. Północną część województwa obejmuje Nizina Podlaska i Polesie, gdzie na terenie Równiny Łęczycko‑Włodawskiej oznaczono Poleski Park Narodowy. Zachodnią granicę wyznacza Wisła, rzeką drugą co do wielkości jest Wieprz płynący przez środek Wyżyny Lubelskiej i Roztocza. W województwie małopolskim dominują tereny wyżynne i górskie. Na północy rozciąga się Wyżyna Małopolska i Wyżyna Krakowsko‑Częstochowska. Przez Kotlinę Oświęcimską i Sandomierską płynie Wisła. Dalej, na południu oznaczono Beskidy Zachodnie i Środkowe, a wzdłuż południowych granic województwa rozciąga się pas obszarów górskich (Tatry, Pieniny, Gorce i inne) łącznie tworzących Karpaty. Na terenie województwa wyznaczono pięć parków narodowych – Ojcowski (na obszarze Wyżyny Krakowski‑Częstochowskiej), Babiogórski (w Beskidzie Żywieckim), Gorczański, Pieniński i Tatrzański. Największe miasta to Kraków (będący stolicą województwa) i Tarnów. Najwyższy szczyt – Rysy (dwa tysiące czterysta dziewięćdziesiąt dziewięć metrów). W północnej części województwa na mapie dominuje kolor żółty i pomarańczowy, w południowej – pomarańczowy i czerwony. Północną część województwa podkarpackiego zajmuje Kotlina Sandomierska. Na południu rozciągają się Karpaty. W centrum położona jest stolica województwa – Rzeszów. Kolory na mapie stopniowo zmieniają się od żółto‑zielonego na północy, przez żółty w centrum, po pomarańczowy i czerwony na południu. W południowej części zaznaczono również Magurski i Bieszczadzki Park Narodowy.
Mapy hipsometryczne województw
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY-SA 3.0.
RSi8lkHpCAXC7
Polska – mapa hipsometryczna
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 1

Przeanalizuj powyższe mapy i wybierz swój region do opisu środowiska przyrodniczego. Zacznij od znalezienia swojej miejscowości na mapie i przypisania jej do odpowiednich regionów – geograficznych i historycznych, a także do województwa i powiatu. Następnie ustal, jak daleko sięgają twoje okolice i m.in. na tej podstawie określ swój region.

R7f2EqNtQ6HfT
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź

Wybierz swój region do opisu środowiska przyrodniczego.  Przypisz go do odpowiednich regionów – geograficznych i historycznych, a także do województwa i powiatu. Następnie ustal, jak daleko sięgają twoje okolice i m.in. na tej podstawie określ swój region.

R75CHZUC77NZG
iYypVtqwGX_d5e303

Geneza i cechy środowiska przyrodniczego mojego regionu

W e‑materiałach dotyczących środowiska przyrodniczego Polski część informacji dotyczyła również twojego regionu. Nie mógł to być jednak zbyt szczegółowy opis, bo odnosił się on do całego kraju. Teraz masz okazję skupić się wyłącznie na swoim regionie.

Polecenie 2

Korzystając ze zdobytej wcześniej wiedzy, a także z innych źródeł informacji, wypełnij tabelę (pobierz załącznik).

Środowisko przyrodnicze …………………………….

Składniki środowiska przyrodniczego

CHARAKTERYSTYKA

PRZYCZYNY WYSTĘPOWANIA

UKSZTAŁTOWANIE TERENU

RQ3n7nUznfR8E
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1SuLrTr1WJR2
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

BUDOWA GEOLOGICZNA
(w tym surowce mineralne)

R1VCmTIcp1rLL
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Rz8sm72Mjx8mq
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

KLIMAT
(masy powietrza, temperatury, opady, zjawiska typowe)

RHRY5Vc3kF8th
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RZQi0htNBzTLP
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

WODY POWIERZCHNIOWE
(sieć rzeczna, zlewiska i dorzecza, jeziora, tereny podmokłe)

R7YITCh5x8Vap
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RrpXHvEKqmP6t
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

GLEBY

R1bYrGoQBF7EW
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RkvLzf57TPQxn
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

ROŚLINNOŚĆ
(lasy)

R9KJ3UCVKrQs0
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1ekjGpKxXxUo
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ryrot6DBjWr7s
Plik z tabelą do uzupełnienia. Trzykolumnowa, nazwy kolumn: Składniki środowiska przyrodniczego; charakterystyka; przyczyny występowania. Poniżej sześć rzędów, nazwy kolejnych rzędów wypisane w kolumnie pierwszej, pozostałe komórki do uzupełnienia.
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2

Opisz w polu poniżej wymienione składniki środowiska przyrodniczego. W opisie skoncentruj się na ich charakterystyce i przyczynach występowania.

Składniki środowiska przyrodniczego:

  • ukształtowanie terenu,

  • budowa geologiczna (w tym surowce mineralne),

  • klimat (masy powietrza, temperatury, opady, zjawiska typowe),

  • wody powierzchniowe (sieć rzeczna, zlewiska i dorzecza, jeziora, tereny podmokłe),

  • gleby,

  • roślinność (lasy).

RPa0VpKUEivcq
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
iYypVtqwGX_d5e348

Wycieczki krajoznawcze po regionie

Najlepszym sposobem poznawania naturalnego środowiska danego miejsca są obserwacje terenowe. Znając już główne cechy przyrody swojego regionu, warto wybrać się na kilka wycieczek krajoznawczych, by naocznie przekonać się o tym, co być może znamy tylko z opisów i zdjęć.

Polecenie 3

Zaplanuj przebieg co najmniej dwóch różnych wycieczek krajoznawczych, mających na celu poznanie głównych cech środowiska przyrodniczego własnego regionu. Wycieczki mogą trwać od kilku godzin do kilku dni i wykorzystywać różne środki transportu, np.:

  • kilkugodzinna piesza wycieczka po twojej miejscowości i okolicach;

  • kilkugodzinna rowerowa wycieczka po twojej miejscowości i okolicach;

  • kilkugodzinny samochodowy objazd po twojej miejscowości i okolicach;

  • jednodniowa piesza wycieczka z dojazdem własnym (samochód, pociąg, autobus);

  • jednodniowa rowerowa wycieczka po najbliższej okolicy;

  • jednodniowy samochodowy objazd po części regionu;

  • kilkudniowe piesze wycieczki z dojazdem własnym;

  • kilkudniowy rowerowy objazd po części regionu;

  • kilkudniowy samochodowy objazd po całym regionie.

R15Ye433yeZCf

Załącznik w formie pliku tekstowego zawierającego dwie identyczne tabele do wypełnienia dla dwóch tras wycieczek. Złożone z czterech kolumn: data, godzina, miejsce, obserwowane składniki środowiska przyrodniczego.

Źródło: Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0., dostępny w internecie: Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Plik RTF o rozmiarze 34.40 KB w języku polskim
Polecenie 4

Sporządź opisy z wycieczek krajoznawczych po własnym regionie. Zwróć szczególną uwagę na te składniki środowiska przyrodniczego, które są charakterystyczne dla twojego regionu; dołącz do opisu odpowiednie zdjęcia.

RA5BrMXaGzopN
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź

Sporządź opisy z wycieczek krajoznawczych po własnym regionie. Zwróć szczególną uwagę na te składniki środowiska przyrodniczego, które są charakterystyczne dla twojego regionu. Skorzystaj z przewodników turystycznych i dostępnych źródeł informacji.

R1TPCB6O3D5BD
iYypVtqwGX_d5e417

Podsumowanie

Wykonaj polecenia.

  • Wskaż na mapie region w którym mieszkasz, podaj jego nazwę.

  • Wymień jednostki podziału administracyjnego, w których mieszkasz.

  • Określ położenie geograficzne regionu. Wskaż na mapie swoją miejscowość.

  • Wymień główne cechy ukształtowania powierzchni twojego regionu .

  • Wyjaśnij, jakie czynniki miały wpływ na ukształtowanie powierzchni twojego regionu

  • Wymień bogactwa mineralne wydobywane najbliższej okolicy i wskaż na mapie miejsca ich wydobycia.

  • Podaj cechy klimatu twojego regionu oraz wyjaśnij, które masy powietrza wywierają największy na niego wpływ.

  • Podaj nazwy i wskaż na mapie regionu rzeki, jeziora, bagna znajdujące się na tym obszarze.

  • Wyjaśnij genezę jezior znajdujących się w twoim regionie.

  • Odczytaj z mapy typy gleb występujących w twoim regionie.

  • Wyjaśnij, jakie czynniki miały wpływ na lesistość w twoim regionie oraz wymień dominujące typy zbiorowisk leśnych.

iYypVtqwGX_d5e531

Ćwiczenia

1
Ćwiczenie 1
RvEkMU0INPF6t
zadanie interaktywne

Notatnik

Rpk34VpDXyiDF
(Uzupełnij).