R1ByCvj29Wyuc
Ilustracja przedstawia widok z lotu ptaka na miasto, którego ulice są do siebie idealnie równoległe, bądź przecinają się pod kątem prostym. W ten sposób miasto podzielone jest na równe kwadraty.

Układ współrzędnych

Źródło: Logan Armstrong, dostępny w internecie: www.unsplash.com.

3. Środek odcinka. Długość odcinka.

Długość odcinka w układzie współrzędnych

Od wczesnych klas szkoły podstawowej na lekcjach matematyki rozwiązuje się tzw. zadania miarowe dotyczące geometrii. Częste polecenia związane z tym zagadnieniem to “oblicz obwód...”, “oblicz pole...”, “oblicz miarę kąta...” itp. Trudno wyobrazić sobie rozwiązywanie tego typu zadań bez umiejętności obliczania długości odcinka. W tej lekcji nauczysz się jak obliczyć długość odcinka umieszczonego w prostokątnym układzie współrzędnych.

Przykład 1

Oblicz długość odcinka AB o końcach w punktach A=-5, 2B=1, 6.

Zbudujmy trójkąt prostokątny, którego przyprostokątne są równoległe do osi układu współrzędnych, a odcinek AB jest jego przeciwprostokątną.

Odległość punktów na osi liczbowej jest równa wartości bezwzględnej różnicy liczb, odpowiadających tym punktom.

Zatem przyprostokątne tego trójkąta mają długości AC=6BC=4.

Rpdb1hpG0vtYB1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Na podstawie twierdzenia Pitagorasa obliczymy długość przeciwprostokątnej AB.

AB2=AC2+BC2
AB2=62+42
AB2=52
AB=52=213.
Przykład 2

Punkty A=xA, yAB=xB, yB są końcami odcinka AB. Oblicz długość odcinka AB.

R15EKCFCmQySS1
Animacja pokazuje w jaki sposób możemy obliczyć długość odcinka w układzie współrzędnych.
Zapamiętaj!
R4OOlJw5oMn6i1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Długość odcinka AB, którego końcami są punkty A=xA, yAB=xB, yB obliczamy ze wzoru

AB=xA-xB2+yA-yB2.

Zauważmy, że wzór jest prawdziwy w szczególnych przypadkach:

  • gdy odcinek AB jest równoległy do osi X, wtedy

yA=yB
AB=xA-xB2=xA-xB,
  • gdy odcinek AB jest równoległy do osi Y, wtedy

xA=xB
AB=yA-yB2=yA-yB.

Środek odcinka

Przykład 3

Ola ma 160 cm wzrostu, a jej brat Marcin 190 cm. Oblicz średni wzrost rodzeństwa.
Średni wzrost brata i siostry odpowiada średniej arytmetycznej liczb 160190, czyli

x=160+1902=175 cm.

Na osi liczbowej liczba 175 jest jednakowo oddalona od obu liczb 160190.

R1VVLC7e1Wl7N1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Z własności średniej arytmetycznej dwóch liczb wynika, że liczba odpowiadająca średniej dwóch liczb leży na osi liczbowej dokładnie pośrodku między tymi dwoma liczbami.

Przykład 4

Punkty A=xA, yAB=xB, yB są końcami odcinka AB. Wyznacz współrzędne środka odcinka AB.

R1JMWtEg1KnYg1
Animacja przedstawia w jaki sposób możemy wyznaczyć środek odcinka w układzie współrzędnych.
Zapamiętaj!
R2uV64fUeKD6T1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Współrzędne punktu S, który jest środkiem odcinka o końcach w punktach A=xA, yAB=xB, yB są średnimi arytmetycznymi współrzędnych końców odcinka AB.

S=xA+xB2, yA+yB2.
1
Polecenie 1

Uruchom aplet i wykonaj polecenie w nim zawarte.

RGlrjUvsy8t1H11
Aplet pokazuje punkty A, B oraz punkt S. Należy tak ustawić punkt A, aby środkiem odcinka AB był punkt S. W dalszej części animacji dany jest punkt S i odcinek AB. Należy tak ustawić punkt S, aby był środkiem podanego odcinka AB. Współrzędne punktów zmieniają się.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Przykład 5

Sprawdź, czy trójkąt o wierzchołkach w punktach A=2, 2, B=-3, 6C=5, 6 jest równoramienny. Oblicz obwód tego trójkąta.

RQE1mBLNi29FE1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Korzystając ze wzoru na długość odcinka, obliczymy długości boków trójkąta.

AB=2+32+2-62=25+16=41
AC=2-52+2-62=9+16=25=5.

Zauważ, że drugie współrzędne punktów BC są równe 6, co oznacza, że odcinek BC jest równoległy do osi X. Jego długość jest równa

BC=5+3=8.

Długość tego odcinka możemy również obliczyć, wykorzystując odpowiedni wzór.

Wtedy:

BC=-3-52+6-62=64=8.

Każdy bok tego trójkąta ma inną długość, zatem nie jest on równoramienny.

Obwód trójkąta jest równy:

Ob=5+8+41=13+41.
Przykład 6

Oblicz długość przekątnej prostokąta ABCD o wierzchołkach w punktach:

A=-5, -1, B=5, -5C=7, 0. Wyznacz współrzędne wierzchołka D.

RizJSm3TaYNZk1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Przekątna prostokąta ABCD jest równa długości odcinka

AC=-5-72+-1-02=144+1=145.

Przekątne w prostokącie przecinają się w punkcie S, który jest środkiem każdej z nich. Wynika z tego, że środek przekątnej AC jest również środkiem przekątnej BD.

Środek S przekątnej AC ma współrzędne

S=-5+72, -1+02=1, -12.
R1eI3e66O8EQD1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Niech D=xD, yD.

S=1, -12 jest środkiem odcinka BD, a zatem

1, -12=5+xD2, -5+yD2
1=5+xD2, -12=-5+yD2
xD=-3yD=4.

Wynika z tego, że D=-3, 4.

R1LB79rylPSUI1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Przykład 7

Punkty A=-3, 7B=4, 8 są wierzchołkami rombu ABCD, a punkt S=3, 5 jest jego środkiem symetrii. Wyznacz współrzędne pozostałych wierzchołków rombu.

Środek symetrii rombu jest jednocześnie środkiem każdej przekątnej tego rombu.
Punkt S=3, 5 jest środkiem przekątnej AC, zatem

3, 5=-3+xC2, 7+yC2,

czyli

3=-3+xC2, 5=7+yC2
xC=9, yC=3
C=9, 3.

Podobnie obliczymy współrzędne punktu D.

3, 5=4+xD2, 8+yD2
3=4+xD2, 5=8+yD2
xD=2, yD=2
D=2, 2.
RGBHeetGQ7doc1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
1
Polecenie 2

Punkt S jest środkiem odcinka AB. Znajdź brakujące współrzędne.

RtdikCA3PTUil1
Animacja pokazuje odcinek AB w układzie współrzędnych oraz punkt S, który jest środkiem odcinka. Podane są współrzędne dwóch punktów A, B lub S. należy wyznaczyć współrzędne brakującego punktu. Współrzędne punktów zmieniają się.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 1
R1Co2BKJ3gdlN
Oblicz długość odcinka AB. Uzupełnij odpowiedź, przeciągając odpowiednie liczby.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R15Z289NdbKgi
Oblicz długość odcinka AB, gdy A=-3, 1B=3, 3. Uzupełnij odpowiedź, przeciągając w luki odpowiednie liczby lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej. Odpowiedź: AB=1. 12, 2. 14, 3. 4, 4. 3, 5. 2, 6. 13, 7. 10, 8. 651. 12, 2. 14, 3. 4, 4. 3, 5. 2, 6. 13, 7. 10, 8. 65
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RVHqq4FpzCwZE
Oblicz długość promienia okręgu. Uzupełnij odpowiedź, przeciągając odpowiednie liczby.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Rit9QiiphuOYx
Oblicz długość promienia okręgu. Środkiem okręgu jest punkt A=2, 1, a punkt B=4, 4 znajduje się na okręgu. Uzupełnij odpowiedź, przeciągając w luki odpowiednie liczby lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej. Odpowiedź: AB=1. 12, 2. 13, 3. 10, 4. 3, 5. 1, 6. 65, 7. 4, 8. 12, 9. 14, 10. 671. 12, 2. 13, 3. 10, 4. 3, 5. 1, 6. 65, 7. 4, 8. 12, 9. 14, 10. 67
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RyskIOyEEiapi
Oblicz długości odpowiednich odcinków. Uzupełnij odpowiedzi, przeciągając odpowiednie liczby.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1JU3hNdKm8K6
Punkty A=-3, 2, B=1, 4, C=0, -4D=4, -2 są wierzchołkami prostokąta ABCD. Oblicz długość odpowiednich odcinków, a następnie uzupełnij równości, przeciągając w luki odpowiednie liczby lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej. BD=1. 14, 2. 65, 3. 8, 4. 2, 5. 4, 6. 64, 7. 5, 8. 12, 9. 1, 10. 3, 11. 11, 12. 5, 13. 631. 14, 2. 65, 3. 8, 4. 2, 5. 4, 6. 64, 7. 5, 8. 12, 9. 1, 10. 3, 11. 11, 12. 5, 13. 63
AD=1. 14, 2. 65, 3. 8, 4. 2, 5. 4, 6. 64, 7. 5, 8. 12, 9. 1, 10. 3, 11. 11, 12. 5, 13. 631. 14, 2. 65, 3. 8, 4. 2, 5. 4, 6. 64, 7. 5, 8. 12, 9. 1, 10. 3, 11. 11, 12. 5, 13. 63
AB=1. 14, 2. 65, 3. 8, 4. 2, 5. 4, 6. 64, 7. 5, 8. 12, 9. 1, 10. 3, 11. 11, 12. 5, 13. 631. 14, 2. 65, 3. 8, 4. 2, 5. 4, 6. 64, 7. 5, 8. 12, 9. 1, 10. 3, 11. 11, 12. 5, 13. 63
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RAweZ8eeTFQcc
Jeżeli znamy współrzędne środka okręgu S=a, b oraz długość jego promienia r, to możemy zapisać równanie okręgu następująco: x-a2+y-b2=r2. Dopasuj wzór do okręgu.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1NskvEJjhep3
Jeżeli znamy współrzędne środka okręgu S=a, b oraz długość jego promienia r, to możemy zapisać równanie okręgu następująco: x-a2+y-b2=r2. Uzupełnij zdania, przeciągając w luki odpowiednie równania lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej. 1. x2+y2=1, 2. x-22+y+3=2, 3. x2+y-32=9, 4. x-32+y2=9, 5. x-22+y+3=4, 6. x+32+y-32=1, 7. x-32+y+32=1, 8. x+32+y+32=1 jest równaniem okręgu o środku w punkcie 2, -3 i promieniu 2.
1. x2+y2=1, 2. x-22+y+3=2, 3. x2+y-32=9, 4. x-32+y2=9, 5. x-22+y+3=4, 6. x+32+y-32=1, 7. x-32+y+32=1, 8. x+32+y+32=1 jest równaniem okręgu o środku w punkcie 0, 0 i promieniu 1.
1. x2+y2=1, 2. x-22+y+3=2, 3. x2+y-32=9, 4. x-32+y2=9, 5. x-22+y+3=4, 6. x+32+y-32=1, 7. x-32+y+32=1, 8. x+32+y+32=1 jest równaniem okręgu o środku w punkcie 0, 3 i promieniu 3.
1. x2+y2=1, 2. x-22+y+3=2, 3. x2+y-32=9, 4. x-32+y2=9, 5. x-22+y+3=4, 6. x+32+y-32=1, 7. x-32+y+32=1, 8. x+32+y+32=1 jest równaniem okręgu o środku w punkcie -3, -3 i promieniu 1.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
R1KGM0POVksOx
Dopasuj przybliżoną wartość obwodów do odpowiednich trójkątów.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1SQzah4mgIUK
Dopasuj przybliżoną wartość obwodów do odpowiednich trójkątów. Uzupełnij zdania, przeciągając w luki odpowiednie liczby lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej. Trójkąt o wierzchołkach A=-1, 2, B=-2, 5C=-4, 3 ma w przybliżeniu obwód równy 1. 16,53, 2. 17,86, 3. 10,16, 4. 30,86, 5. 9,86, 6. 16,3, 7. 30,90, 8. 9,15.
Trójkąt o wierzchołkach A=2, 1, B=3, -3C=8, 1 ma w przybliżeniu obwód równy 1. 16,53, 2. 17,86, 3. 10,16, 4. 30,86, 5. 9,86, 6. 16,3, 7. 30,90, 8. 9,15.
Trójkąt o wierzchołkach A=-2, -7, B=5, -5C=13, -8 ma w przybliżeniu obwód równy 1. 16,53, 2. 17,86, 3. 10,16, 4. 30,86, 5. 9,86, 6. 16,3, 7. 30,90, 8. 9,15.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6

Oblicz obwód trójkąta, którego wierzchołkami są podane punkty i uzupełnij zdania, przeciągając w luki odpowiednie wyrażenia lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej.

RwPhCXMQ2OrSi
1. A=1, 6, B=-4, 1, B=1, -4

Obwód trójkąta wynosi 1. 102+3, 2. 10+102, 3. 83-5, 4. 152.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RScCnwU5NxBv2
1. A=2, 8, B=-2, 5, C=6, -1

Obwód trójkąta wynosi 1. 2413-1, 2. 10+102, 3. 15+97, 4. 1587.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7

Punkty A, B, C są wierzchołkami prostokąta ABCD. Oblicz długość przekątnej prostokąta oraz wyznacz współrzędne wierzchołka D. Uzupełnij zdania, przeciągając w luki odpowiednie liczby lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej.

  1. A=-2, 3, B=1, 6, C=5, 2

  2. A=2, 0, B=-2, 6, C=1, 8

  3. A=0, 3, B=-6, 0, C=0, -12

R10hZL4rpopz5
1. Przekątna
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8
R1QqJm2SpxUoO
Sprawdź, czy trójkąt ABC jest równoramienny. Uzupełnij odpowiedzi, przeciągając w luki odpowiednie liczby i słowa lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej. A=2, -7, B=-5, -3, C=6, 0
Odpowiedź: AB= 1. 95, 2. 95, 3. nie jest, 4. 65, 5. 65, 6. 106, 7. 105, 8. jest, 9. 50, 10. nie jest, 11. 55, 12. 85, 13. 104, 14. 85, 15. 107, 16. jest, 17. 55, AC= 1. 95, 2. 95, 3. nie jest, 4. 65, 5. 65, 6. 106, 7. 105, 8. jest, 9. 50, 10. nie jest, 11. 55, 12. 85, 13. 104, 14. 85, 15. 107, 16. jest, 17. 55, Trójkąt 1. 95, 2. 95, 3. nie jest, 4. 65, 5. 65, 6. 106, 7. 105, 8. jest, 9. 50, 10. nie jest, 11. 55, 12. 85, 13. 104, 14. 85, 15. 107, 16. jest, 17. 55 równoramienny.
A=1, -6, B=-5, 1, C=7, 1
Odpowiedź: AB= 1. 95, 2. 95, 3. nie jest, 4. 65, 5. 65, 6. 106, 7. 105, 8. jest, 9. 50, 10. nie jest, 11. 55, 12. 85, 13. 104, 14. 85, 15. 107, 16. jest, 17. 55, AC= 1. 95, 2. 95, 3. nie jest, 4. 65, 5. 65, 6. 106, 7. 105, 8. jest, 9. 50, 10. nie jest, 11. 55, 12. 85, 13. 104, 14. 85, 15. 107, 16. jest, 17. 55, Trójkąt 1. 95, 2. 95, 3. nie jest, 4. 65, 5. 65, 6. 106, 7. 105, 8. jest, 9. 50, 10. nie jest, 11. 55, 12. 85, 13. 104, 14. 85, 15. 107, 16. jest, 17. 55 równoramienny.
A=1, -5, B=8, -6, C=6, 4
Odpowiedź: AB= 1. 95, 2. 95, 3. nie jest, 4. 65, 5. 65, 6. 106, 7. 105, 8. jest, 9. 50, 10. nie jest, 11. 55, 12. 85, 13. 104, 14. 85, 15. 107, 16. jest, 17. 55, AC= 1. 95, 2. 95, 3. nie jest, 4. 65, 5. 65, 6. 106, 7. 105, 8. jest, 9. 50, 10. nie jest, 11. 55, 12. 85, 13. 104, 14. 85, 15. 107, 16. jest, 17. 55, BC= 1. 95, 2. 95, 3. nie jest, 4. 65, 5. 65, 6. 106, 7. 105, 8. jest, 9. 50, 10. nie jest, 11. 55, 12. 85, 13. 104, 14. 85, 15. 107, 16. jest, 17. 55, Trójkąt 1. 95, 2. 95, 3. nie jest, 4. 65, 5. 65, 6. 106, 7. 105, 8. jest, 9. 50, 10. nie jest, 11. 55, 12. 85, 13. 104, 14. 85, 15. 107, 16. jest, 17. 55 równoramienny.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 9

Przekątne równoległoboku ABCD przecinają się w punkcie S. Wyznacz współrzędne brakujących wierzchołków równoległoboku.

  1. A=0, -4, B=7, -5, S=3, 0

  2. A=9, 1, B=1, -7, S=2, -2

  3. A=7, 0, B=0, -4, S=0, -1

  4. A=10, -4, B=5, -7, S=7, -72

RjkgStB4pfCyd
Uzupełnij równości, wpisując w luki odpowiednie liczby. C= Tu uzupełnij, Tu uzupełnij D=Tu uzupełnij, Tu uzupełnijC= Tu uzupełnij, Tu uzupełnij D=Tu uzupełnij, Tu uzupełnijC= Tu uzupełnij, Tu uzupełnij D=Tu uzupełnij, Tu uzupełnijC= Tu uzupełnij, Tu uzupełnij D=Tu uzupełnij, Tu uzupełnij
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 10
Rmp6jIeUnZFBy
Sprawdź, czy trójkąt ABC jest podobny do trójkąta A1B1C1, jeśli wierzchołki trójkątów mają współrzędne:
A=-2, 1, B=-1, -2, C=1, 2 oraz A1=3, 0, B1=-3, -2, C1=5, -6. Uzupełnij poniższe zdanie, przeciągając w luki odpowiednie wyrażenia lub kliknij w lukę i wybierz odpowiedź z listy rozwijalnej. Trójkąty ABCA1B1C1 1. nie są, 2. są podobne.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 11
R2RTHTfCppd13
Dane są punkty S=412, -12, A=m+3, m oraz B=2m, m-5. Wyznacz wartość m tak, aby AS=BS. Uzupełnij poniższe zdanie, wpisując w lukę odpowiednią liczbę. Wartość m wynosi Tu uzupełnij.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 12
R1096Gd4WM5tA
Punkty A=m-2, -2m+8, B=5, 0. Wyznacz takie wartości m, dla których długość odcinka AB jest równa 22. Zaznacz wszystkie poprawne odpowiedzi. Możliwe odpowiedzi: 1. m=5, 2. m=4, 3. m=3,5, 4. m=415, 5. m=-2, 6. m=3
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Notatnik

Możesz skorzystać z poniższego pola tekstowego do zapisania swoich notatek, rozwiązań zadań i innych informacji, które uważasz za potrzebne.

R1b8OvSPUG8s3
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.