Mapa i plan w obserwacjach terenowych
Producenci urządzeń elektronicznych zawsze informują, że przed rozpoczęciem korzystania z tych urządzeń należy zapoznać się z ich instrukcją. Podobnie postępujemy w przypadku mapy lub planu. Aby się nimi poprawnie posłużyć, musimy dowiedzieć się, jak je prawidłowo odczytać.
1. Co oznaczają znaki kartograficzne w legendzie mapy lub planu?
Mapa lub plan muszą być wykonane w taki sposób, aby każdy potrafił je właściwie odczytać. Dlatego właśnie zamieszcza się na nich wiele różnych oznaczeń – nazywamy je znakami kartograficznymiznakami kartograficznymi. Za ich pomocą na mapach i planach przedstawia się różne obiekty i zjawiska istniejące w rzeczywistości (np. położenie drogi) lub umowne, będące efektem różnego rodzaju ustaleń (np. granice państw). Znaczenie tych symboli zawsze opisane jest w legendzielegendzie.
2. Orientujemy mapę
Kompas magnetyczny to przyrząd do określania kierunków geograficznych w terenie. Może posłużyć nam, by poprawnie zorientować mapę. Co to znaczy?
Wyobraźmy sobie, że stoimy na wzgórzu i rozglądamy się. Szukamy wokół charakterystycznych obiektów, które następnie odnajdujemy na mapie. Mapę powinniśmy ułożyć poziomo, np. położyć na ławce, ziemi lub pniu. Następnie kompas przykładamy do lewej ramki mapy lub do strzałki wskazującej północ. Po zatrzymaniu się igły kompasu, możemy przystąpić do obracania mapy. Wykonujemy tę czynność tak długo, aż lewa ramka mapy (lub strzałka) znajdzie się w jednej linii z kierunkiem północnym wyznaczonym przez igłę kompasu. Kiedy już zorientowaliśmy mapę, możemy przystąpić do wyznaczania kierunku głównego na mapie i widnokręgu.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RfhJkryFwpeLd
Animacja ukazuje, jak należy orientować mapę dzięki kompasowi.
Orientować mapę można również bez pomocy kompasu, lecz z wykorzystaniem punktów terenowych. Dowiedz, jak używać tej metody.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/ReHbzSg03Lw6R
Film prezentuje orientowanie mapy w terenie.
Przeprowadź obserwację według instrukcji!
Orientowanie mapy za pomocą obiektów w terenie.
mapa terenu albo miejscowości, gdzie odbywa się obserwacja.
Odszukaj na mapie miejsce, w którym jesteś, i to do którego chcesz dotrzeć. Zaznacz te miejsca ołówkiem.
Odszukaj w terenie kilka charakterystycznych punktów, które zaznaczone są na mapie w postaci znaków kartograficznych, np. kościół, szpital, szczyt góry, staw itp. Następnie określ ich wzajemne położenie na mapie i w terenie. W tym celu powoli obracaj mapę, tak żeby każdy z wybranych przez Ciebie punktów w terenie znalazł się na jednej linii z odpowiadającym mu na mapie znakiem kartograficznym. W ten sposób kierunek północny na mapie będzie zgodny z kierunkiem północnym na widnokręgu, a mapa będzie zorientowana. Określ pozostałe kierunki główne na mapie oraz na widnokręgu.
Po zorientowaniu mapy możesz udać się do wyznaczonego celu.
Za pomocą mapy można bez problemu określić swoje położenie w terenie – trzeba tylko umieć odczytywać znaki kartograficzne.
Podsumowanie
Wykorzystując mapę lub plan, można odnaleźć swoją pozycję w terenie i ustalić kierunek marszu.
Obiekty w terenie ukazane są na planach i mapach za pomocą znaków kartograficznych, których wyjaśnienie znajduje się w legendzie mapy.
Kompas jest przyrządem do określania kierunków geograficznych w terenie oraz orientowania mapy.
Słownik
kierunki pozwalające orientować swoje położenie na Ziemi; kierunek północny wskazuje północny biegun geograficzny Ziemi, południowy wskazuje biegun południowy, kierunek wschodni znajduje się na prawo od północy, a zachodni na lewo od niej
opis dołączony do mapy, w którym znajduje się m.in. wyjaśnienie występujących na niej znaków
obraz widzianego z góry dużego obszaru lub całej Ziemi, przedstawiony na płaskiej powierzchni w określonej skali
działanie mające na celu precyzyjne ustalanie położenia oraz wyznaczanie kierunku przemieszczania się; wykorzystywana jest m.in. przez załogi statków, maszyn latających oraz w kosmonautyce
obraz widzianego z góry przedmiotu, pomieszczenia lub niewielkiego obszaru Ziemi narysowany na płaskiej powierzchni, w określonej skali
zwyczajowe określenie „róży kompasowej” – okrągłej tarczy z podziałką stopniową i zaznaczonymi kierunkami według stron świata
na planach i mapach są obrazem/symbolem obiektów znajdujących się w terenie. Ich znaczenie jest wyjaśnione w legendzie mapy
Sprawdź, jak rozumiesz!
Wskaż zdania prawdziwe i fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Obecność niektórych znaków kartograficznych zależy od tego, do czego służy mapa, nie zawsze są na innych mapach. | □ | □ |
| Legenda umieszczana jest tylko na mapach, a na planach niekoniecznie. | □ | □ |
| Aby zorientować mapę, trzeba umieć odczytywać znaki kartograficzne. | □ | □ |
| Znaki powierzchniowe służą do oznaczania dróg. | □ | □ |
Połącz termin z jego definicją.
symbole służące do przedstawiania na mapach obiektów istniejących w rzeczywistości, opis mapy zawierający informacje na jej temat oraz objaśnienia znaczenia znaków kartograficznych, urządzenie służące do wyznaczania kierunków świata, odwzorowanie niewielkiego fragmentu powierzchni Ziemi widzianego z góry
| plan | |
| kompas | |
| legenda mapy | |
| znaki kartograficzne |