Wyobraź sobie, że jesteś na wycieczce w górach. Aby znaleźć drogę na szczyt chcesz skorzystać z mapy. Ale skąd wiadomo, czy podejście będzie łatwe? Mapa jest rysunkiem dwuwymiarowym, a ty chcesz wiedzieć, czy ścieżka nie okaże się zbyt stroma. Jeżeli lepiej przyjrzysz się mapie, okaże się, że odczytasz z niej informacje także o ukształtowaniu terenu.

1. Wysokość względna i bezwzględna

Jeśli na mapie zaznaczony jest szczyt, to zazwyczaj znajduje się przy nim liczba wyrażająca jego wysokość bezwzględną. Oznacza ona, jak wysoko nad poziomem morza znajduje się dane miejsce. Czasami dodaje się przy niej jednostkę miary (czyli metry) oraz skrót „n.p.m.”. Cały zapis może wyglądać na przykład tak „1015 m n.p.m.”, co odczytać należy: „tysiąc piętnaście metrów nad poziomem morza”.

R1aIqAtBvs8QU

Ilustracja przedstawia sposób pomiaru wysokości względnej i bezwzględnej wzniesienia. Na ilustracji narysowana jest góra, po prawej stronie stoku góry znajduje się kotlina, po lewej stronie stoku góry znajduje się podnóże, na którym stoi dom. Na lewo od domu, poniżej podnóża góry, zaznaczono linią poziom morza. Linia poziomu morza biegnie przez całą ilustrację. Na rysunku góry zaznaczono wysokość bezwzględną, która jest poprowadzona od linii poziomu morza do szczytu góry. Wysokość względna jest zaznaczona od dna doliny do szczytu wzniesienia.

Jeśli natomiast zmierzymy wysokość wzniesienia jego podnóża do szczytu, wtedy poznamy jego wysokość względną. Jej wartość zależy od tego, od którego miejsca rozpoczniemy pomiar. Wysokości względne wyraża się w metrach, bez dodatkowego skrótu.

2. Wypukłe i wklęsłe formy terenu

W naszym otoczeniu występuje wiele różnych form terenu. Jeśli rozejrzysz się wokół, zobaczysz ich więcej. Niektóre z nich będą formami wypukłymi, czyli wyższymi niż otaczający je teren. Te zaś, które są niższe od otoczenia, to formy wklęsłe. Natomiast tereny nie wykazujące znaczących różnic wysokości należą do form płaskich.

Wypukłe formy terenu to m.in.:

• pagórekpagórekpagórek – wzniesienie o wysokości względnej z reguły nieprzekraczającej 50 m,

• wzgórzewzgórzewzgórze – wypukła forma terenu o wysokości względnej od 50 m do 300 m,

• góragóragóra – to forma terenu o wysokości względnej powyżej 300 m.

Wklęsłe formy terenu to na przykład:

• dolinadolinadolina – wydłużone obniżenie terenu, zazwyczaj o łagodnych zboczach po obu stronach, którego dnem często płynie rzeka,

• kotlinakotlinakotlina – zagłębienie które posiada płaskie dno ze wszystkich stron otoczone wzniesieniami,

• wąwózwąwózwąwóz – długie, ale wąskie zagłębienie o stromych zboczach.

Przyjrzyj się ilustracjom przedstawiającym  wypukłe i wklęsłe formy terenu

Podsumowanie

• Wyróżnia się wypukłe (góry, wzgórza, pagórki) i wklęsłe (doliny, kotliny, wąwozy) formy terenu.

• Wysokość względna to odległość w metrach między podnóżem a szczytem wzniesienia.

Słownik

Sprawdź, jak rozumiesz!