4. Analizujemy piramidy wieku i płci ludności

Czym zajmuje się demografia? Pewnie odpowiesz, że ludnością – jej liczbą i charakterystyką, a demograf szuka odpowiedzi na pytania, ilu nas jest i jacy jesteśmy pod względem biologicznym?

Dwiema podstawowymi biologicznymi cechami demograficznymi ludności są wiek oraz płeć. W tym materiale dowiesz się więcej na temat struktury ludności Polski według wieku i płci. Poznasz także, jak te struktury można przedstawić w sposób graficzny.

R7DsqkQexAlPF

Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę z małym dzieckiem na miejskim deptaku w letni dzień. Zajmują oni prawą stronę kadru. Mężczyzna stoi profilem w stronę obiektywu. Ma dłuższe szpakowate włosy. Ubrany jest w koszulę z krótkim rękawem w kolorową kratkę. Dziecko ma około pół roku. Ubrane jest w dżinsowe ogrodniczki i białą koszulkę, nie ma włosów. Mężczyzna trzyma dziecko w górze obiema rękami i dotyka nosem i czołem nosa i czoła dziecka. Mężczyzna uśmiecha się. W tle widoczna jest kobieta i deptak miejski z latarniami, chodnikiem, drzewami i kamienicami.

Struktura ludności Polski według wieku

Grupy wiekowe

Struktura wieku ludności obrazuje udział poszczególnych roczników lub grup wiekowych w ogólnej liczbie ludności danego kraju. Pozwala ona na planowanie zmian na rynku pracy, a także zapotrzebowania na usługi oświatowe, zdrowotne i socjalne. Najczęściej wyróżnia się dwa podziały ludności według grup wiekowych:

Kluczowym dla gospodarki jest podział według ekonomicznych grup wieku, ponieważ określa zdolność do wykonywania pracy:

• około 60% osób w Polsce jest w wieku produkcyjnym,

• około 22% osób w Polsce jest w wieku poprodukcyjnym,

• około 18% osób w Polsce jest w wieku przedprodukcyjnym.

Wiek przed- i poprodukcyjny określa się łącznie jako wiek nieprodukcyjny. Od kilkunastu lat obserwuje się wyraźne zmniejszanie się odsetka osób w wieku produkcyjnym, przy wzroście odsetka osób w wieku poprodukcyjnym i powolnym spadku odsetka osób w wieku przedprodukcyjnym. Jest to zjawisko negatywne, ponieważ taka sama liczba osób pracujących musi utrzymywać więcej osób niepracujących. Dodać także należy, że do osób w wieku produkcyjnym zalicza się nie tylko osoby pracujące, ale również niepracujące: bezrobotne, zajmujące się domem, pobierające zasiłki czy niepracujących studentów.

RPXRHusSg9nLe

Wykres słupkowy przedstawia udział procentowy ludności według ekonomicznych grup wieku w Polsce w wybranych latach. Po lewej stronie wykresu na pionowej osi znajdują się wartości procentowe od 0 do 70 co 10 procent. Na osi poziomej znajdują się lata o 1995 roku do 2020 roku co 5 lat. Poniżej w legendzie oznaczono kolorem turkusowym wiek przedprodukcyjny, kolorem pomarańczowym wiek produkcyjny, a jasnozielonym – poprodukcyjny. W roku 1995 osób w wieku przedprodukcyjnym było 28%, produkcyjnym – 58%, a poprodukcyjnym – 14%. W roku 2000 osób w wieku przedprodukcyjnym było 25%, produkcyjnym – 61%, a poprodukcyjnym – 15%. W roku 2005 osób w wieku przedprodukcyjnym było 21%, produkcyjnym – 64%, a poprodukcyjnym – 16%. W roku 2010 osób w wieku przedprodukcyjnym było 19%, produkcyjnym – 65%, a poprodukcyjnym – 17%. W roku 2015 osób w wieku przedprodukcyjnym było 18%, produkcyjnym – 62%, a poprodukcyjnym – 19%. W roku 2020 osób w wieku przedprodukcyjnym było 18%, produkcyjnym – 59%, a poprodukcyjnym – 22%.

Średnia długość trwania życia

Ze strukturą wieku ludności związane jest pojęcie średniej długości trwania życia, która w naszym kraju nieustannie wzrasta. Jest to związane z rozwojem medycyny i poprawą warunków życia. W 2019 r. średnia długość trwania życia w Polsce wynosiła 77,9 roku. W ciągu ostatniego trzydziestolecia wzrosła ona o 7 lat (w 2010 r. wynosiła ona 76,2 roku, w 2000 r. - 73,7 roku, a w 1990 - 70,9 roku). Mimo to żyjemy krócej niż wyżej rozwinięte kraje Europy.

Co ciekawe, kobiety żyją dłużej niż mężczyźni - zarówno w Polsce, jak i w innych krajach europejskich. Średnia długość trwania życia mieszkańców Polski wynosi: dla kobiet 81,8 roku, a dla mężczyzn 74,1 roku.

Czynniki wpływające na różnice między długością trwania życia mężczyzn i kobiet:

• częstsze sięganie po używki przez mężczyzn,

• wykonywanie przez mężczyzn z reguły cięższej, fizycznej pracy,

• wyższa umieralność młodych mężczyzn (w grupie wiekowej 15‑24 lata) wywołana brawurą i ryzykownym trybem życia,

• nadumieralność mężczyzn w wieku 40 lat i więcej wywołana chorobami układu krążenia, układu oddechowego i nowotworami,

• większa liczba samobójstw mężczyzn wywołana mniejszą odpornością psychiczną i większą podatnością na stres.

Ciekawostka

Najbardziej długowiecznym narodem na świecie są Japończycy. W 2019 r. średnia długość trwania życia w Japonii wynosiła 84,4 roku (dla kobiet 87,5 roku, a dla mężczyzn 81,4 r.).

R1TDiKTnaIdr9

Na ilustracji wykresy słupkowe prezentujące państwa na świecie o najdłuższej i najkrótszej spodziewanej długości życia mieszkańców: Krajem o najdłuższej spodziewanej długości życia jest Japonia – około osiemdziesiąt pięć lat dla kobiet i około siedemdziesiąt osiem lat dla mężczyzn. Kolejne kraje to Islandia, Szwajcaria, Australia, Włochy, Francja, Hiszpania, Izrael, Szwecja, Kanada, w których przewidywana średnia długość życia kobiet wynosi około osiemdziesiąt trzy lata, a mężczyzn około siedemdziesiąt sześć lat. Kolejnym krajem jest Polska, z przewidywaną długością życia kobiet wynoszącą około siedemdziesiąt osiem lat, a w przypadku mężczyzn około siedemdziesięciu jeden lat. Kraje o najkrótszej przewidywanej długości życia to Lesotho, Zambia, Zimbabwe, Botswana i Suazi, w którym wartości te są najniższe – odpowiednio około trzydzieści trzy lata dla kobiet i trzydzieści dwa dla mężczyzn. W pozostałych wymienionych krajach wartości te są o kilka lat wyższe, utrzymują się jednak poniżej poziomu czterdziestu lat.

Starzenie się społeczeństwa

Polskie społeczeństwo się starzeje, co oznacza, że następuje wzrost udziału osób, które ukończyły 65 lat, oraz zmniejszanie się udziału pozostałych grup wiekowych w ogólnej liczbie ludności. Nie jest to zjawisko dotykające wyłącznie Polski - dotyczy większości krajów Europy. Na poniższym schemacie przedstawiono główne przyczyny i skutki tego zjawiska.

1

Polecenie 1

Przeanalizuj poniższe mapy, a następnie podaj nazwy krajów europejskich, w których panuje najbardziej niepokojąca sytuacja, jeśli chodzi o starzenie się społeczeństwa.

Rrdl5b7Y03cbH

Na mapie Europy zaznaczono udział ludności w wieku do 14 lat w ogólnej liczbie ludności w 2021 r. Udział oznaczono 4 odcieniami zielonego. Państwa, które charakteryzuje współczynnik od 12 do 15%, to: Niemcy, Austria, Portugalia, Hiszpania, Włochy, Grecja, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Węgry, Bułgaria i Serbia. Państwa, które charakteryzuje współczynnik od 15 do 18%, to: Francja, Szwajcaria, Belgia, Luksemburg, Holandia, Wielka Brytania, Dania, Słowenia, Norwegia, Szwecja, Finlandia, Rosja, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechy, Słowacja, Białoruś, Ukraina, Rumunia, Macedonia Północna i Albania. Państwa, które charakteryzuje współczynnik od 18 do 21%, to: Irlandia, Islandia, Czarnogóra, Cypr i Mołdawia. Państwa, które charakteryzuje współczynnik powyżej 21%, to: Kosowo, Turcja i Kazachstan. Kolorem białym oznaczono państwa spoza Europy. Na mapie znajduje się legenda z oznaczeniami kolorów. Zastosowano podziałkę liniową od 0 do 1000 km co 500 km.

RYjeohTV9qYJj

Na mapie świata zaznaczono udział ludności w wieku od 15 do 65 lat w ogólnej liczbie ludności w 2021 roku. Udział oznaczono 5 odcieniami niebieskiego. Państwa, które charakteryzuje współczynnik od 61 do 63%, to: Francja, Szwecja, Finlandia i Kazachstan. Państwa, które charakteryzuje współczynnik od 63 do 65%, to: Portugalia, Włochy, Wielka Brytania, Belgia, Holandia, Niemcy, Dania, Czechy, Słowenia, Chorwacja, Norwegia, Estonia, Litwa, Bułgaria i Grecja. Państwa, które charakteryzuje współczynnik od 65 do 67%, to Hiszpania, Irlandia, Islandia, Szwajcaria, Austria, Słowacja, Polska, Rosja, Białoruś, Węgry, Rumunia, Mołdawia, Bośnia i Hercegowina, Serbia i Czarnogóra. Państwa, które charakteryzuje współczynnik od 67 do 69%, to: Ukraina i Turcja. Państwa, które charakteryzuje współczynnik powyżej 69%, to Macedonia Północna i Cypr. Kolorem białym oznaczono państwa spoza Europy. Na mapie znajduje się legenda z oznaczeniami kolorów. Zastosowano podziałkę liniową od 0 do 1000 km co 500 km.

R1Vy9GQylkOcK

Na mapie świata zaznaczono udział ludności w wieku powyżej 65 lat w ogólnej liczbie ludności w 2021 roku. Udział oznaczono 6 odcieniami czerwonego. Państwa, które charakteryzuje współczynnik od 5 do 14%, to: Turcja, Kosowo, Mołdawia i Kazachstan. Państwa, które charakteryzuje współczynnik od 14 do 16%, to: Rosja, Islandia, Macedonia Północna, Cypr i Irlandia. Państwa, które charakteryzuje współczynnik od 16 do 18%, to: Ukraina, Białoruś, Słowacja, Albania i Czarnogóra. Państwa, które charakteryzuje współczynnik od 18 do 20%, to: Polska, Austria, Szwajcaria, Bośnia i Hercegowina, Rumunia, Hiszpania, Wielka Brytania, Belgia, Holandia i Norwegia. Państwa, które charakteryzuje współczynnik od 20 do 22%, to: Francja, Czechy, Szwecja, Estonia, Łotwa, Litwa, Węgry, Słowenia, Chorwacja i Serbia. Państwa, które charakteryzuje współczynnik powyżej 22%, to: Portugalia, Włochy, Niemcy, Finlandia, Bułgaria, i Grecja. Kolorem białym oznaczono państwa spoza Europy. Na mapie znajduje się legenda z oznaczeniami kolorów. Zastosowano podziałkę liniową od 0 do 1000 km co 500 km.

Przeanalizuj opisy alternatywne map oraz dostępne źródła informacji, a następnie podaj nazwy krajów europejskich, w których panuje najbardziej niepokojąca sytuacja, jeśli chodzi o starzenie się społeczeństwa.

RtLTsLXDcQMoH

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Wybierając państwa zagrożone negatywnymi konsekwencjami związanymi ze starzeniem się społeczeństwa, skup się na odsetku ludzi w wieku 65 lat i więcej oraz odsetku osób w wieku poniżej 14 roku życia.

Pokaż odpowiedź

Najbardziej niepokojąca sytuacja dotyczy:
– Włoch,
– Austrii,
– Niemiec,
– Portugalii,
– Grecji.

Struktura ludności Polski według płci

Struktura płci ludności ukazuje proporcje między liczbą kobiet i mężczyzn w danym społeczeństwie. Rzadziej używa się procentowego udziału osób obu płci, a częściej współczynnika feminizacji:

• współczynnik feminizacji – liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn (częściej stosowany),

R1FpexOD8MhTz

Wzór na współczynnik feminizacji. W liczniku: liczba kobiet w danym miejscu i czasie; w mianowniku: liczba mężczyzn w danym miejscu i czasie; wynik mnożony razy sto. Wzór na współczynnik maskulinizacji. W liczniku: liczba mężczyzn w danym miejscu i czasie; w mianowniku: liczba kobiet w danym miejscu i czasie; wynik mnożony razy sto.

Statystycznie rodzi się więcej chłopców (dlatego współczynnik feminizacji w młodszych grupach wiekowych jest często niższy niż 100), ale to kobiety żyją dłużej (dlatego wśród starszych grup wiekowych zarysowuje się znaczna przewaga kobiet nad mężczyznami).

W większości państw świata liczba kobiet przewyższa liczbę mężczyzn. Wynika to stąd, że powyżej 50. roku życia zaczyna występować tzw. nadumieralność mężczyzn. Widać to m.in. na piramidzie wieku dla Polski, gdzie w najstarszych rocznikach wyraźnie zaznacza się przewaga liczebna kobiet. Natomiast więcej mężczyzn występuje w rocznikach młodszych, co jest skutkiem dysproporcji liczby porodów, która wykazuje średnio 106 urodzonych chłopców na każde 100 urodzonych dziewczynek.

Piramida płci i wieku ludności

W kontekście omawiania struktury płci i wieku ludności Polski, warto umieć analizować piramidę ludności.

RM9SsQDhSw95b

Na ilustracji piramida wieku i płci dla Polski w dwa tysiące dwudziestym roku. Z lewej strony mężczyźni, z prawej strony kobiety. Piramida płci i wieku jest rozrysowana na siatce. Dolna pozioma oś oznacza liczbę ludności w tysiącach, od 0 w centralnym punkcie rośnie co 200 tysięcy w lewą i prawą stronę do 400 tysięcy. Oś pionowa oznaczona po prawej stronie określa wiek, każdy kolejny słupek to jeden rok. Kolorem zielonym oznaczono wierzchołek i podstawę piramidy wraz z wartościami poniżej 250 tysięcy osób (osoby w wieku przed- i poprodukcyjnym). Podstawa lekko zwęża się na dole, co oznacza liczbę ludności poniżej dwustu tysięcy, następnie rozszerza, po czym zwęża i ponownie rozszerza. Wierzchołek piramidy przedstawiający osoby w wieku poprodukcyjnym zwęża się ku górze, co oznacza stopniowy spadek liczby ludności w tej grupie wiekowej – od około dwustu dwudziestu tysięcy dla mężczyzn, dla kobiet w wieku sześćdziesięciu lat wartości wynoszą około dwieście tysięcy, następnie rosną, osiągając około dwieście czterdzieści tysięcy dla kobiet około sześćdziesiątego czwartego roku życia, następnie piramida stopniowo się zwęża. Kolorem jasnozielonym oznaczono środek piramidy dla osób będących w wieku produkcyjnym. Wartości zwiększają się od poziomu niespełna dwustu tysięcy do nieco ponad trzystu tysięcy w przypadku osób tuż przed czterdziestym rokiem życia, następnie spadają. Zbliżony przebieg wykresów dla obu płci do wieku emerytalnego. Nadwyżka liczby mężczyzn nad liczbą kobiet w przedziale do pięćdziesiątego roku życia (wynosząca kilka tysięcy osób dla każdego rocznika), nadwyżka liczby kobiet nad liczbą mężczyzn w wieku powyżej pięćdziesięciu lat. Znaczne nadwyżki kobiet, sięgające kilkudziesięciu tysięcy.

Analiza piramidy płci i wieku ludności Polski – prezentacja multimedialna

Indeks górny Gromar sp. z o. o., licencja CC BY‑SA 3.0 Indeks górny koniec^{Gromar sp. z o. o., licencja CC BY‑SA 3.0}

Piramida wieku i płci ludności Polski i innych krajów europejskich

Piramidy wieku i płci ludności Polski – galeria rycin

Należy zwrócić uwagę, iż jeszcze kilkadziesiąt lat temu kształt wykresu płci i wieku ludności Polski - pomijając wcięcia związane z II wojną światową - przypomniał rzeczywiście piramidę. Piramida ludności Polski z 2020 r. ma znacznie zwężoną podstawę i dość szeroki wierzchołek. Jeszcze węższa i dłuższa podstawa oraz znacznie szerszy wierzchołek są prognozowane na 2040 rok. Są one typowe dla społeczeństw starzejących się. Takim kształtem piramid ludności odznacza się zdecydowana większość państw europejskich. Społeczeństwa młode nie występują w Europie (można je spotkać w wielu krajach afrykańskich).

R1WJPkXa1dYLa

Ilustracja przedstawia trzy kształty piramid wieku zależne od rodzaju społeczeństwa. Piramidy mają kolor jasnoniebieski. Na osi pionowej znajdującej się po lewej stronie ilustracji określono wiek od 0, przez 15 do 60 lat z wektorem w górę. Na osi poziomej oznaczono społeczeństwo młode, społeczeństwo stabilne (zastojowe) i społeczeństwo starzejące się (stare). Piramida dla społeczeństwa młodego ma kształt trójkąta z największą liczbą osób w wieku przedprodukcyjnym od 0 do 15 lat i najmniejszą liczbą osób w wieku poprodukcyjnym od 60 lat w górę. Piramida dla społeczeństwa stabilnego (zastojowego) ma kształt ściętej u dołu elipsy. Różnice między osobami w wieku przed- i produkcyjnym jest stosunkowo nieduża. A w porównaniu z trójkątną piramidą społeczeństwa młodego znacznie więcej jest w tym przypadku osób w wieku poprodukcyjnym. Piramida typowa dla społeczeństwa starzejącego się (starego) swoim kształtem przypomina żarówkę. Najmniej jest osób w wieku przedprodukcyjnym, a najwięcej w wieku produkcyjnym. Liczba osób w wieku poprodukcyjnym jest tu największa w porównaniu z poprzednimi rodzajami piramid.

Podsumowanie

• Piramida płci i wieku ludności to wykres słupkowy, który przedstawia liczbę ludności w określonym wieku i w podziale na mężczyzn i kobiet.

• Po lewej stronie piramidy ludności przedstawia się dane dla mężczyzn, a po prawej – dla kobiet.

• Na osi pionowej przedstawia się grupy wiekowe (najczęściej pięcioletnie) lub pojedyncze roczniki; oś może być umieszczona z prawej, z lewej lub w środkowej części wykresu. Natomiast na osi poziomej przedstawia się liczebność osób w poszczególnych grupach wiekowych lub ich procentowy udział w populacji ogółem; oś umieszczona jest zwykle w dolnej części wykresu.

• Społeczeństwo polskie - podobnie jak społeczeństwo europejskie - starzeje się, co przejawia się w zwiększaniu się odsetka osób w wieku poprodukcyjnym (wierzchołka piramidy) kosztem pozostałych grup wiekowych: osób w wieku produkcyjnym i osób w wieku przedprodukcyjnym (podstawy piramidy).

• Piramida wieku dla Polski ma w swym kształcie charakterystyczne wklęśnięcia i wybrzuszenia oznaczające niże i wyże demograficzne, które są skutkiem małej liczby urodzeń w czasie II wojny światowej i dużej liczby urodzeń po wojnie.

• Piramida ludności Polski jest wąska u podstawy, co oznacza, że ma ona charakter regresywny i należy spodziewać się postępującego starzenia społeczeństwa.

• W rocznikach starszych występuje wyraźna przewaga liczebna kobiet, ponieważ żyją one dłużej. W rocznikach młodszych występuje niewielka przewaga płci męskiej, ponieważ rodzi się więcej chłopców niż dziewczynek.

• Średnia długość życia w Polsce wynosi ok. 81 lat dla kobiet i 73 lata dla mężczyzn. Są to wartości o kilka lat niższe od najwyższych na świecie notowanych w Japonii, Szwajcarii, Australii czy na Islandii.

• Wskaźnik feminizacji w Polsce to średnio 107 kobiet na 100 mężczyzn.

Słownik

Ćwiczenia

Ćwiczenie 3

Po przeanalizowaniu poniższych wykresów uzupełnij zdania podanymi wyrazami i wyrażeniami.

R1OeVSTmaawOR

Piramida płci i wieku ludności jest rozrysowana na siatce. Dolna pozioma oś oznacza liczbę ludności w procentach, od 0 w centralnym punkcie rośnie co 1% w lewą i prawą stronę do 8 procent. Oś pionowa oznaczona po prawej stronie określa grupy wiekowe: 0‑4, 5‑9, 10‑14, 15‑19, 20‑24, 25‑29, 30‑34, 35‑39, 40‑44, 45‑49, 50‑54, 55‑59, 60‑64, 65‑69, 70‑74, 75‑79, 80‑84, 85‑89, 90‑94, 95‑99, 100+. Piramida ma dwa kolory. Po lewej stronie wartości oznaczone są kolorem niebieskim dane mężczyzn, a po prawej – żółtym dane dla kobiet. Kolorem ciemnożółtym i ciemnoniebieskim oznaczone są różnice w danych dotyczących płci. Dolną część piramidy (oznaczającą najmłodsze grupy wiekowe) określa się jako podstawę, a górną (oznaczającą grupy najstarsze) - wierzchołek. Przedstawiona piramida płci i wieku ma kształt trójkąta.

ReSbdey7meWxc

Piramida płci i wieku ludności jest rozrysowana na siatce. Dolna pozioma oś oznacza liczbę ludności w procentach, od 0 w centralnym punkcie rośnie co 1% w lewą i prawą stronę do 8 procent. Oś pionowa oznaczona po prawej stronie określa grupy wiekowe: 0‑4, 5‑9, 10‑14, 15‑19, 20‑24, 25‑29, 30‑34, 35‑39, 40‑44, 45‑49, 50‑54, 55‑59, 60‑64, 65‑69, 70‑74, 75‑79, 80‑84, 85‑89, 90‑94, 95‑99, 100+. Piramida ma dwa kolory. Po lewej stronie wartości oznaczone są kolorem niebieskim dane mężczyzn, a po prawej – żółtym dane dla kobiet. Kolorem ciemnożółtym i ciemnoniebieskim oznaczone są różnice w danych dotyczących płci. Dolną część piramidy (oznaczającą najmłodsze grupy wiekowe) określa się jako podstawę, a górną (oznaczającą grupy najstarsze) - wierzchołek. Przedstawiona piramida płci i wieku ma kształt zbliżony do elipsy – delikatnie mniejszy u podstawy przy ludności w wieku przedprodukcyjnym, nieco szerszy przy ludności w wieku produkcyjnym i stopniowo się zwężający w wieku poprodukcyjnym.

R14mPNoG5E2gh

Po przeanalizowaniu opisów alternatywnych do wykresów i uzupełnieniu wiedzy z dostępnych źródeł uzupełnij zdania podanymi wyrazami i wyrażeniami.

R1OeVSTmaawOR

Piramida płci i wieku ludności jest rozrysowana na siatce. Dolna pozioma oś oznacza liczbę ludności w procentach, od 0 w centralnym punkcie rośnie co 1% w lewą i prawą stronę do 8 procent. Oś pionowa oznaczona po prawej stronie określa grupy wiekowe: 0‑4, 5‑9, 10‑14, 15‑19, 20‑24, 25‑29, 30‑34, 35‑39, 40‑44, 45‑49, 50‑54, 55‑59, 60‑64, 65‑69, 70‑74, 75‑79, 80‑84, 85‑89, 90‑94, 95‑99, 100+. Piramida ma dwa kolory. Po lewej stronie wartości oznaczone są kolorem niebieskim dane mężczyzn, a po prawej – żółtym dane dla kobiet. Kolorem ciemnożółtym i ciemnoniebieskim oznaczone są różnice w danych dotyczących płci. Dolną część piramidy (oznaczającą najmłodsze grupy wiekowe) określa się jako podstawę, a górną (oznaczającą grupy najstarsze) - wierzchołek. Przedstawiona piramida płci i wieku ma kształt trójkąta.

ReSbdey7meWxc

Piramida płci i wieku ludności jest rozrysowana na siatce. Dolna pozioma oś oznacza liczbę ludności w procentach, od 0 w centralnym punkcie rośnie co 1% w lewą i prawą stronę do 8 procent. Oś pionowa oznaczona po prawej stronie określa grupy wiekowe: 0‑4, 5‑9, 10‑14, 15‑19, 20‑24, 25‑29, 30‑34, 35‑39, 40‑44, 45‑49, 50‑54, 55‑59, 60‑64, 65‑69, 70‑74, 75‑79, 80‑84, 85‑89, 90‑94, 95‑99, 100+. Piramida ma dwa kolory. Po lewej stronie wartości oznaczone są kolorem niebieskim dane mężczyzn, a po prawej – żółtym dane dla kobiet. Kolorem ciemnożółtym i ciemnoniebieskim oznaczone są różnice w danych dotyczących płci. Dolną część piramidy (oznaczającą najmłodsze grupy wiekowe) określa się jako podstawę, a górną (oznaczającą grupy najstarsze) - wierzchołek. Przedstawiona piramida płci i wieku ma kształt zbliżony do elipsy – delikatnie mniejszy u podstawy przy ludności w wieku przedprodukcyjnym, nieco szerszy przy ludności w wieku produkcyjnym i stopniowo się zwężający w wieku poprodukcyjnym.

R1DdFOBTskeHZ

Kształt piramidy charakterystycznej dla większości krajów Europy przedstawia piramida 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się. Charakteryzuje się ona 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się podstawą i 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się wierzchołkiem. Oznacza to, że w Europie występuje 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się odsetek dzieci i młodzieży, a liczba osób starszych 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się. Taki typ społeczeństwa określa się jako 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się. Za kilkanaście i kilkadziesiąt lat mało liczne młode grupy wiekowe będą w wieku 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się i będą musiały utrzymywać 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się roczniki starsze. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu piramida ludności Europy odznaczała się 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się podstawą i 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się wierzchołkiem, zatem przypominała bardziej piramidę 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się. Ludność w wieku 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się stanowiła znacznie większy odsetek niż obecnie, a ludność w wieku 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się - znacznie mniejszy.

Kształt piramidy charakterystycznej dla większości krajów Europy przedstawia piramida 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się. Charakteryzuje się ona 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się podstawą i 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się wierzchołkiem. Oznacza to, że w Europie występuje 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się odsetek dzieci i młodzieży, a liczba osób starszych 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się. Taki typ społeczeństwa określa się jako 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się. Za kilkanaście i kilkadziesiąt lat mało liczne młode grupy wiekowe będą w wieku 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się i będą musiały utrzymywać 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się roczniki starsze. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu piramida ludności Europy odznaczała się 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się podstawą i 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się wierzchołkiem, zatem przypominała bardziej piramidę 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się. Ludność w wieku 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się stanowiła znacznie większy odsetek niż obecnie, a ludność w wieku 1. mały, 2. A, 3. przedprodukcyjnym, 4. produkcyjnym, 5. maleje, 6. poprodukcyjnym, 7. bardzo liczne, 8. wzrasta, 9. wąską, 10. mało liczne, 11. rozszerzonym, 12. węższym, 13. szerszą, 14. młode, 15. duży, 16. B, 17. starzejące się - znacznie mniejszy.

Ćwiczenie 4

Przeanalizuj poniższą piramidę ludności, a następnie oceń poprawność poniższych stwierdzeń.

RLrH3oxq7gl7C

Piramida wieku i płci ludności Polski w 2020r.

Korzystając z dostępnych źródeł wiedzy, oceń poprawność poniższych zdań.

R1PvusmNERWjR

Łączenie par. . 1. W Polsce rodzi się więcej dziewczynek niż chłopców. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. 2. Przewaga liczby kobiet nad liczbą mężczyzn w Polsce występuje w grupie wiekowej poniżej 50. roku życia.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. 3. Osoby urodzone około 10 lat po II wojnie światowej są pokoleniem rodziców osób, którzy obecnie są wieku około 40 lat i pokoleniem dziadków osób, którzy mają obecnie kilkanaście lat. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. 4. Osoby w wieku 40-44 lata są urodzone w okresie powojennego wyżu demograficznego.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. 5. Osoby w wieku 50-54 są pokoleniem dzieci pokolenia niżu demograficznego czasów okupacji.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. 6. Osoby w wieku 15-19 lat urodzone były w okresie niżu demograficznego.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. 7. W Polsce żyje około 0,6 mln mężczyzn w przedziale wiekowym 75-79 lat.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. 8. Łącznie liczba osób w wieku 30-34 lata nie przekracza 3 mln.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz

Łączenie par. . 1. W Polsce rodzi się więcej dziewczynek niż chłopców. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. 2. Przewaga liczby kobiet nad liczbą mężczyzn w Polsce występuje w grupie wiekowej poniżej 50. roku życia.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. 3. Osoby urodzone około 10 lat po II wojnie światowej są pokoleniem rodziców osób, którzy obecnie są wieku około 40 lat i pokoleniem dziadków osób, którzy mają obecnie kilkanaście lat. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. 4. Osoby w wieku 40-44 lata są urodzone w okresie powojennego wyżu demograficznego.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. 5. Osoby w wieku 50-54 są pokoleniem dzieci pokolenia niżu demograficznego czasów okupacji.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. 6. Osoby w wieku 15-19 lat urodzone były w okresie niżu demograficznego.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. 7. W Polsce żyje około 0,6 mln mężczyzn w przedziale wiekowym 75-79 lat.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. 8. Łącznie liczba osób w wieku 30-34 lata nie przekracza 3 mln.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz

Ćwiczenie 5

Na podstawie poniższych piramid płci i wieku wybierz poprawne dokończenie zdania.

R1d1AWZv3u4JO

Ilustracja

R4eFIuRFcTCug

Ilustracja

RKQF9pgP1rlTG

Prognozowaną piramidę ludności Polski dla 2040 przedstawiono na rysunku A/B, ponieważ występuje na niej przewaga liczby kobiet nad liczbą mężczyzn w starszych grupach wiekowych/ wyraźnie zaznaczają się wyże i niże demograficzne odsetek dzieci i młodzieży jest większy niż odsetek osób starszych/ odsetek osób starszych jest większy niż odsetek dzieci i młodzieży

Prognozowaną piramidę ludności Polski dla 2040 przedstawiono na rysunku A/B, ponieważ występuje na niej przewaga liczby kobiet nad liczbą mężczyzn w starszych grupach wiekowych/ wyraźnie zaznaczają się wyże i niże demograficzne odsetek dzieci i młodzieży jest większy niż odsetek osób starszych/ odsetek osób starszych jest większy niż odsetek dzieci i młodzieży

Korzystając z dostępnych źródeł wiedzy, opisz niżej prognozy dotyczące płci i wieku ludności Polski w 2040 r.

R1EaYXVWlEnQe

Ćwiczenie 7

Na poniższym wykresie przedstawiono zmiany średniej długości trwania życia w Polsce w latach 1960–2019. Zapisz trzy wnioski wynikające z analizy tego wykresu.

R17R7PUJEJH4E

Wykres przedstawiający zmiany średniej długości trwania życia w Polsce w latach 1960–2019.

Korzystając z dostępnych źródeł wiedzy podaj trzy wnioski płynące ze zmian w średniej długości trwania życia w Polsce w latach 1960‑2019.

R1YCLn2IyFiEp

(Uzupełnij).

Pokaż podpowiedź

W zadaniach tego typu należy zwrócić uwagę na to, ile wynosi obecnie średnia długość trwania życia mężczyzn i kobiet (kto żyje dłużej, a kto krócej), jaką dynamikę odnotowano (wzrost, spadek, stały poziom, brak tendencji) oraz która z tych wartości rośnie/maleje szybciej/wolniej.

Pokaż klucz odpowiedzi

1. Średnia długość życia, zarówno kobiet, jak i mężczyzn, wzrasta.

2. Kobiety żyją dłużej niż mężczyźni.

3. Średnia długość trwania życia kobiet wzrasta szybciej niż średnia długość trwania życia mężczyzn.

Ćwiczenie 8

Przeanalizuj poniższe piramidy płci i wieku ludności, a następnie wypisz trzy różnice między nimi.

Rjpx1iZkJDffB

Ilustracja

R1Rmkq7wJkgCF

Ilustracja

Korzystając z dostępnych źródeł wiedzy, wskaż trzy różnice między płcią i wiekiem ludności Polski w 2020 roku na wsi i w mieście.

RnpPsQcXknXf2

(Uzupełnij).

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę na głębokość „wyrw” (czyli niżów demograficznych) i wielkość „wybrzuszeń” (czyli wyżów demograficznych), relacje między liczebnością osób według ekonomicznych/ biologicznych grup wiekowych, między wielkością nadwyżki osób jednej płci nad osobami drugiej płci i jej granicą wiekową itd. Pamiętaj, że w zadaniach tego typu opisujesz to, co widzisz, a nie formułujesz wnioski. W każdym zdaniu musisz skontrastować poszczególne elementy, używając np. „bardziej niż”, „mniej niż”.

Pokaż klucz odpowiedzi

1. W miastach - w znacznie większym stopniu niż na wsiach - wyraźniejsze są różnice między liczebnością osób urodzonych podczas wyżów i osób urodzonych podczas niżów demograficznych.

2. W miastach jest większa przewaga liczebna kobiet nad mężczyznami niż na wsiach.

3. Na wsiach przewaga mężczyzn występuje aż do 64 roku życia, a w miastach - jedynie do 29 roku życia.

4. W miastach przewaga liczebna starszych kobiet nad starszymi mężczyznami jest większa niż na wsiach.

5. Odsetek osób w wieku poprodukcyjnym w miastach jest większy niż na wsiach.

6. Odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym w miastach jest mniejszy niż na wsiach.

Notatnik