Do czego służy kompas?
Kompas jest przyrządem, który pomaga człowiekowi wyznaczać kierunki geograficzne bez względu na pogodę czy porę dnia. Pierwsze kompasy skonstruowano już ponad 1000 lat temu w Chinach.
1. Czym jest kompas?
KompasKompas to urządzenie używane do nawigacji; zwykle ma igłę magnetyczną skierowaną w stronę magnetycznego bieguna północnego Ziemi. Służy do ustalania trasy do wyznaczonego celu i odnajdywania drogi. Najważniejszym elementem kompasu jest obracająca się igła magnetyczna. Dzięki niej można określić kierunki świata. Skoro igła kompasu posiada właściwości magnesu, to oznacza także, że ma dwa bieguny: północny i południowy. Igła obraca się więc tak, że jednym końcem wskazuje północ, a drugim południe. Dlaczego tak się dzieje? Czy igła wskazuje dokładnie te strony świata? Aby odpowiedzieć na te pytania, musimy dowiedzieć się, na jakiej zasadzie działa kompas.
2. Jak funkcjonuje kompas?
Zastanówmy się, dlaczego i jak działa kompas. Igła kompasu wykonana jest z materiału, który ma właściwości magnetyczne. Czyżby istniało dookoła nas jakieś pole magnetyczne, o którym nie wiemy?
Głęboko we wnętrzu naszej planety znajduje się jądro. To ono wytwarza pole magnetyczne Ziemipole magnetyczne Ziemi. Linie tego pola układają się w przybliżeniu wzdłuż kierunku północ–południe. To właśnie na to pole reaguje igła kompasu. Ustawia się ona wzdłuż linii pola magnetycznego Ziemi.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R6L4UxI47F87Y
Film prezentuje działanie kompasu.
Kompas – jeśli znajdzie się blisko metalowych przedmiotów – może przestać działać prawidłowo. Z tego powodu klasyczne kompasy są całkowicie bezużyteczne na przykład na stalowych okrętach – stal zawiera żelazo. Innym przypadkiem, kiedy kompas przestaje działać, jest bliskość urządzeń elektrycznych lub magnesów.
Zbadaj to sam!
Badanie wpływu metalowych przedmiotów na działanie kompasu.
kompas,
duży przedmiot wykonany z żelaza lub ze stali, np. żelazko.
Ustaw magnes daleko od wybranego przez ciebie przedmiotu.
Zbliż przedmiot stalowy do magnesu i zmieniaj jego położenie wokół kompasu.
Kompas działa prawidłowo jedynie w oddaleniu od przedmiotów zawierających żelazo.
Niektóre ptaki odbywają sezonowe wędrówki. Zawsze trafiają do celu dzięki umiejętności wyczuwania pola magnetycznego Ziemi. Nie jest do końca wyjaśnione, jak to jest możliwe. W organizmach niektórych ptaków (np. w prawym oku rudzików) znajdują się substancje, które reagują na zmiany pola magnetycznego. Dzięki temu zwierzęta te doskonale orientują się w swoim położeniu.
3. Zbuduj swój własny kompas
Wszystkie kompasy posiadają ruchomą igłę magnetyczną. W obudowę kompasu wkłada się zazwyczaj tarczę z zaznaczonymi kierunkami świata. Jednak najprostszy kompas możemy zbudować samodzielnie. Potrzebna nam będzie tylko igła do szycia, silny magnes, korek lub styropian i naczynie z wodą.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1SArVK6pTFZn
Film przedstawia, w jaki sposób zbudować własny kompas.
Podsumowanie
Kompas to urządzenie wskazujące kierunki świata.
Podstawowym elementem kompasu jest osadzona ruchomo igła magnetyczna, która ustawia się wzdłuż linii pola magnetycznego Ziemi.
Działanie kompasu mogą zakłócić znajdujące się w pobliżu urządzenia elektryczne, magnes oraz przedmioty zawierające żelazo.
Sprawdź, jak rozumiesz!
Zaznacz poprawną odpowiedź.
- Igła kompasu, podobnie jak magnes, posiada dwa bieguny.
- Oba bieguny igły kompasu są północne.
- Ruchomo osadzona igła magnetyczna bez dokładnej tarczy z podziałką jest bezużyteczna.
- Kompas wskazuje kierunek pokrywający się z kierunkiem wschód–zachód.