RhrlIT8QfTTC3
Zdjęcie - kartka z kalendarza z zaznaczoną datą 1 wrzesień. Częściowo na kartce leżą kredki, wieczne pióro, długopisy, kalkulator. Na czarnym pasku napis - Matematyka w domu.

Matematyka w domu

Źródło: Fotolia, tylko do użytku edukacyjnego na zpe.gov.pl.

5. Procenty

Trudno sobie wyobrazić nasze życie bez procentów. W domu, w szkole czy w sklepie spotykamy się z procentami. Promocje, obniżki i podwyżki cen, skład produktów i leków, statystyki ocen i frekwencja w szkole, wyniki wyborów, kredyty i lokaty bankowe – wszędzie mówi się i pisze o procentach.

W rozmowach także często używamy zwrotów związanych z procentami, np. mówimy: „Zgadzam się z tobą w stu procentach”, co oznacza, że jesteśmy tego samego zdania, co nasz rozmówca.

Polecenie 1

Zapoznaj się z poniższą prezentacją, aby dowiedzieć się czym jest procent.

RWR8kQCKV50le1
Animacja przedstawia w jakich sytuacjach możemy spotkać się z procentami.
Ważne!

Procent oznaczamy symbolem %.

Jeden procent danej wielkości to jedna setna część tej wielkości, co symbolicznie zapisujemy:

1%=1100.
Przykład 1

Skoro 1%=1100, to:

  • 7%=7100,

  • 50%=50100=12 – połowa,

  • 25%=25100=14 – ćwiartka,

  • 75%=75100=34,

  • 10%=10100=110,

  • 100%=100100=1 – całość.

Pamiętajmy, że procenty określają część jakiejś całości. Procent jest zawsze ułamkiem pewnej wielkości.

Ćwiczenie 1
R10Kgqcfog8Wb
Jaki procent figury został zacieniowany? Uzupełnij poniższe luki. Kliknij w nie, aby rozwinąć listę, a następnie wybierz poprawną odpowiedź. Zacieniowano 37 ze 100 jednakowych części kwadratu. Zacieniowano 1. 50%, 2. 37%, 3. 75%, 4. 25%, 5. 40%, 6. 92%, 7. 48%, 8. 30% figury.
Zacieniowano 92 ze 100 jednakowych części kwadratu. Zacieniowano 1. 50%, 2. 37%, 3. 75%, 4. 25%, 5. 40%, 6. 92%, 7. 48%, 8. 30% figury.
Zacieniowano 310 jednakowych części kwadratu. Zacieniowano 1. 50%, 2. 37%, 3. 75%, 4. 25%, 5. 40%, 6. 92%, 7. 48%, 8. 30% figury.
Zacieniowano 14 jednakowych części koła. Zacieniowano 1. 50%, 2. 37%, 3. 75%, 4. 25%, 5. 40%, 6. 92%, 7. 48%, 8. 30% figury.
Zacieniowano 34 jednakowych części kwadratu. Zacieniowano 1. 50%, 2. 37%, 3. 75%, 4. 25%, 5. 40%, 6. 92%, 7. 48%, 8. 30% figury.
Zacieniowano 24 jednakowych części rombu. Zacieniowano 1. 50%, 2. 37%, 3. 75%, 4. 25%, 5. 40%, 6. 92%, 7. 48%, 8. 30% figury.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RkHQhak6CVUJx
Jaki procent figury został zacieniowany? Uzupełnij poniższe luki, przeciągając poprawną odpowiedź.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Często prezentujemy informacje wyrażone za pomocą procentów w postaci diagramów. Jest to wygodne i znacznie ułatwia odczytywanie i przetwarzanie informacji. Na ogół procenty na diagramach sumują się do 100%, czyli do całości.

Ćwiczenie 2
RdM0KBnb32Q2D
Pierwszy wykres przedstawia procentowy udział poszczególnych kontynentów w całkowitej powierzchni lądów na Ziemi.
Drugi wykres przedstawia wyniki ankiety przeprowadzonej w dwóch klasach, mającej na celu ustalenie jakie zwierzątka dzieci posiadają w domu.

Uzupełnij poniższe luki. Kliknij w nie, aby rozwinąć listę, a następnie wybierz poprawną odpowiedź. Na pierwszym wykresie widzimy, że udział poszczególnych kontynentów w całkowitej powierzchni lądów na ziemi wygląda następująco: Ameryka Południowa - 13%, Ameryka Północna - 17%, Azja - 32%, Antarktyda - 9%, Afryka - 21% i Europa - 1. 8%, 2. 50%, 3. 35%, 4. 10%, 5. 30%, 6. 40%.

Na drugim wykresie widzimy wyniki ankiety przeprowadzonych w dwóch klasach mającej na celu ustalenie jakie zwierzątka dzieci posiadają w domu. Wyniki w klasie A były następujące: brak zwierzątka - 10%, inne zwierzątko - 30%, kot - 20% i pies - 1. 8%, 2. 50%, 3. 35%, 4. 10%, 5. 30%, 6. 40%.
W klasie B wyniki były następujące: brak zwierzątka - 20%, inne zwierzątko - 20%, pies - 30% i kot - 1. 8%, 2. 50%, 3. 35%, 4. 10%, 5. 30%, 6. 40%.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R178jblPR7Mvs
Pierwszy wykres przedstawia procentowy udział poszczególnych kontynentów w całkowitej powierzchni lądów na Ziemi.
Drugi wykres przedstawia wyniki ankiety przeprowadzonej w dwóch klasach, mającej na celu ustalenie jakie zwierzątka dzieci posiadają w domu.

Przeciągnij odpowiednie liczby, uzupełniając luki na rysunkach.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Przykład 2

W klasie jest 24 uczniów, w tym 18 dziewcząt. Obliczmy, jaki procent wszystkich uczniów w klasie stanowią dziewczęta, a jaki chłopcy.

Dziewczęta stanowią 1824=34=75% klasy.

Chłopcy stanowią 100%-75%=25% klasy.

Przykład 3

Ania ma z przyrody pięć ocen: jedną piątkę, trzy czwórki i jedną trójkę. Jaki procent tych ocen stanowią czwórki?

Czwórki stanowią 35 ocen Ani z przyrody. Żeby dowiedzieć się, jaki to procent tych ocen musimy ułamek 35 wyrazić w procentach. Najlepiej rozszerzyć ten ułamek do mianownika 100.

35=60100=60%.

Odpowiedź: Czwórki stanowią 60% tych ocen.

RtARG25zDgNMl1
Ćwiczenie 3
Klasówkę pisało 20 uczniów. Dwóch z nich dostało ocenę celującą, czterech - ocenę bardzo dobrą, pięciu - ocenę dobrą, ośmiu – ocenę dostateczną. Jeden uczeń otrzymał ocenę dopuszczającą. Podaj te same informacje za pomocą procentów.

Uzupełnij. Tu uzupełnij% piszących klasówkę uzyskało ocenę co najmniej dostateczną. Spośród piszących ocenę celującą otrzymało Tu uzupełnij% uczniów, ocenę bardzo dobrą Tu uzupełnij%, ocenę dobrą Tu uzupełnij%, ocenę dostateczną Tu uzupełnij% a ocenę dopuszczającą Tu uzupełnij%.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

[

Rb0ypiZMZALoy
Ćwiczenie 4
Porównaj podane wartości i uzupełnij poniższe luki. Kliknij w nie, aby rozwinąć listę, a następnie wybierz odpowiedni znak. 0,2 pewnej kwoty 1. <, 2. >, 3. =, 4. >, 5. <, 6. <, 7. <, 8. >, 9. =, 10. =, 11. >, 12. = 21% tej kwoty60% pewnej odległości 1. <, 2. >, 3. =, 4. >, 5. <, 6. <, 7. <, 8. >, 9. =, 10. =, 11. >, 12. = 0,6 tej odległości0,24 pewnej masy 1. <, 2. >, 3. =, 4. >, 5. <, 6. <, 7. <, 8. >, 9. =, 10. =, 11. >, 12. = 25% tej masy34% pewnej objętości 1. <, 2. >, 3. =, 4. >, 5. <, 6. <, 7. <, 8. >, 9. =, 10. =, 11. >, 12. = 0,3 tej objętości
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5

Pojemniki są częściowo napełnione.

R18vbnOGr68FI1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RU22u8QdrTk3U
Możliwe odpowiedzi: 1. Pojemnik A jest wypełniony w siedemdziesięciu pięciu procentach 75%, 2. Pojemnik B jest wypełniony w osiemdziesięciu procentach 80%, 3. Pojemnik C jest w trzydziestu procentach 30% pusty
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1GmrmhYqdyG61
Ćwiczenie 6
Uzupełnij luki, wpisując odpowiednie wartości. 50%600 PLN to Tu uzupełnij PLN 50%40 kg to Tu uzupełnij kg 50%1 m to Tu uzupełnij cm 25% ze 120 l to Tu uzupełnij l 25%24 h to Tu uzupełnij h 25%40 km to Tu uzupełnij km 10%250 g to Tu uzupełnij g 1%1 kg to Tu uzupełnij dag
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Obliczanie procentu danej liczby

  • Jeden procent 1% liczby x  to 1100x.

R1Ma88EhYoT4S1
Animacja przedstawia, że jeden procent to zawsze jedna setna pewnej całości.
Przykład 4
RgR0D5RZ40zfg1
Źródło: Pexels.com, Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

W przedstawionych ofertach wyjazdów mamy promocje. Zatem za każdy wyjazd zapłacimy mniej.

Obliczymy, ile złotych zaoszczędzimy, wybierając daną ofertę. Obliczenia zapiszemy w różny sposób.

  1. Wyjazd na Rodos jest tańszy o 10% początkowej ceny, czyli zapłacimy mniej o 10100 początkowej ceny. 10% to 10100=110.
    10% kwoty 2000  to 110 kwoty 2000 , 110·2000 =200 . Zaoszczędzimy zatem 200 .

  2. Wyjazd do Turcji jest tańszy o 20% początkowej ceny, czyli zapłacimy mniej o 20100 początkowej ceny. 20% kwoty 3600  to 720 . Zaoszczędzimy 720 .

RxcU1pdjFTfgN1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

3. Wyjazd do Chorwacji jest tańszy o 50%, zaoszczędzimy więc połowę ceny.

2500 :2=1250 .

Zaoszczędzimy 1250 .

RbYF4HPTfmwsK
Ćwiczenie 7
Oblicz w pamięci i zapisz wynik w pustym polu. 10% liczby 200, to Tu uzupełnij. 1% liczby 200, to Tu uzupełnij. 50% liczby 200, to Tu uzupełnij. 10%50, to Tu uzupełnij. 1%50, to Tu uzupełnij. 50%50, to Tu uzupełnij. 10% kwoty 400 , to Tu uzupełnij. 1% kwoty 400 , to Tu uzupełnij. 50% kwoty 400 , to Tu uzupełnij. 10% ze 120 kg, to Tu uzupełnijkg. 1% ze 120 kg, to Tu uzupełnijkg. 50% ze 120 kg, to Tu uzupełnijkg.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ro0VfUZoSxSuT
Ćwiczenie 8
Oblicz w pamięci i zapisz wyniki w pustych polach. 10%90 km, to Tu uzupełnij km.1%90 km, to Tu uzupełnij km.50%90 km , to Tu uzupełnij km.20% liczby 200, to Tu uzupełnij.25% liczby 200, to Tu uzupełnij.20%50, to Tu uzupełnij.25%50, to Tu uzupełnij.20% kwoty 400 , to Tu uzupełnij .25% kwoty 400 , to Tu uzupełnij .20% ze 120 kg, to Tu uzupełnij kg.25% ze 120 kg, to Tu uzupełnij kg.20%90 km, to Tu uzupełnij km.25%90 km, to Tu uzupełnij km.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1NpU7a45QiR8
Ćwiczenie 9
10% pewnej liczby jest równe 16. Oblicz jak najprościej i zapisz wyniki w pustych polach. 20% tej liczby, to Tu uzupełnij.50% tej liczby, to Tu uzupełnij.5% tej liczby, to Tu uzupełnij.100% tej liczby, to Tu uzupełnij.25% tej liczby, to Tu uzupełnij.1% tej liczby, to Tu uzupełnij.99% tej liczby, to Tu uzupełnij.75% tej liczby, to Tu uzupełnij.150% tej liczby, to Tu uzupełnij,
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 10

Takie same buty kosztowały w jednym sklepie 120 , a w drugim 124 . W obu sklepach obniżono ich cenę o 10%. Oblicz, o ile złotych mniej zapłacimy za te buty w każdym z tych sklepów.

R1IsUD7tIwjZM1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RiSypkWLSbHJP
Uzupełnij luki w odpowiedzi podanymi liczbami. Kliknij w lukę, aby rozwinąć listę i wybierz poprawną odpowiedź w każdym przypadku. Odpowiedź: W pierwszym sklepie zapłacimy mniej o 1. 13, 2. 12,20, 3. 11, 4. 11,40, 5. 12,40, 6. 12 , w drugim o 1. 13, 2. 12,20, 3. 11, 4. 11,40, 5. 12,40, 6. 12 .
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Przykład 5

Wykorzystamy informacje z rysunku i obliczymy, ile kosztował ten rower po obniżce ceny.

RyjFsvWAB827v1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
  • sposób I

30%·900 =30100·900 =270  - o tyle złotych obniżono cenę,

900 -270 =630  - nowa cena.

  • sposób II

100%-30%=70% - nowa cena stanowi tyle procent poprzedniej ceny,

70%·900 =70100·900 =630  - nowa cena.

Zapis obliczeń mógłby wyglądać również tak:

  • sposób I

    RTg2EkcVH7t7x1
    Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
    900 -270 =630 
  • sposób II

100%-30%=70%.
RAzeerzn5XreV1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RXlBmofHT2b5R
Ćwiczenie 11
Cena perfum wynosiła 160 . Oblicz, ile będą kosztowały te perfumy po podwyżce o 5%. Uzupełnij lukę w zdaniu, wpisując odpowiednią liczbę. Odpowiedź: Po podwyżce perfumy będą kosztować Tu uzupełnij .
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RqAvJlo58PugS
Ćwiczenie 12
Test z języka angielskiego pisało 80 uczniów klas szóstych. 5% z nich otrzymało ocenę celującą, 10% ocenę bardzo dobrą, 40% ocenę dobrą, 25% ocenę dostateczną, 15% ocenę dopuszczającą. Pozostała część uczniów otrzymała ocenę niedostateczną. Oblicz, ilu uczniów otrzymało poszczególne oceny.
Przeciągnij i upuść prawidłową odpowiedź. Ocena celująca - 1. 5, 2. 25, 3. 12, 4. 4, 5. 40, 6. 24, 7. 30, 8. 20, 9. 4, 10. 8, 11. 10, 12. 32 uczniów
Ocena bardzo dobra - 1. 5, 2. 25, 3. 12, 4. 4, 5. 40, 6. 24, 7. 30, 8. 20, 9. 4, 10. 8, 11. 10, 12. 32 uczniów
Ocena dobra - 1. 5, 2. 25, 3. 12, 4. 4, 5. 40, 6. 24, 7. 30, 8. 20, 9. 4, 10. 8, 11. 10, 12. 32 uczniów
Ocena dostateczna - 1. 5, 2. 25, 3. 12, 4. 4, 5. 40, 6. 24, 7. 30, 8. 20, 9. 4, 10. 8, 11. 10, 12. 32 uczniów
Ocena dopuszczająca - 1. 5, 2. 25, 3. 12, 4. 4, 5. 40, 6. 24, 7. 30, 8. 20, 9. 4, 10. 8, 11. 10, 12. 32 uczniów
Ocena niedostateczna - 1. 5, 2. 25, 3. 12, 4. 4, 5. 40, 6. 24, 7. 30, 8. 20, 9. 4, 10. 8, 11. 10, 12. 32 uczniów
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RxuwqMx5Y6b3t
Ćwiczenie 13
Turyści w ciągu 3 dni przeszli 28 km. Pierwszego dnia przeszli 40% całej trasy, drugiego dnia 25% trasy, a trzeciego dnia pozostałą jej część. Ile kilometrów przeszli każdego dnia? Uzupełnij luki w zdaniu, wpisując odpowiednie liczby. Odpowiedź: Przeszli kolejno Tu uzupełnij km, Tu uzupełnij km, Tu uzupełnij km.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RlP4mibfKJOs4
Ćwiczenie 14
Pan Zbyszek zarabia miesięcznie 3200 . Postanowił, że 20% każdej pensji przeznaczy na zakup samochodu. Ile miesięcy będzie musiał oszczędzać, aby kupić nowy samochód w cenie 42000 ? Uzupełnij poniższe zdanie, przeciągając w lukę odpowiednią z podanych liczb. Odpowiedź: Pan Zbyszek będzie musiał oszczędzać 1. 68, 2. 61, 3. 66, 4. 63, 5. 70 miesięcy.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R15IRtxWkaASl
Ćwiczenie 15
Mięso traci przy gotowaniu około 25% swojej masy, a w trakcie duszenia aż 30% swojej masy. W poniedziałek pani Małgosia ugotowała 1,40 kg mięsa, a we wtorek udusiła 1,6 kg mięsa. Którego dnia pani Małgosia otrzymała większą porcję mięsa i o ile dekagramów? Uzupełnij poniższe zdanie, przeciągając w luki odpowiednie z podanych liczb. Odpowiedź: Większą porcję otrzymała 1. 30, 2. 3, 3. w poniedziałek, 4. 50, 5. we wtorek, 6. 7, 7. 70, 8. 5 o 1. 30, 2. 3, 3. w poniedziałek, 4. 50, 5. we wtorek, 6. 7, 7. 70, 8. 5 dag.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
ROFysoXg8RdoL
Ćwiczenie 16
Zimą buty kosztowały 240 . Na wiosnę obniżono ich cenę o 20%. Latem była kolejna obniżka - tym razem o 10%. O ile złotych były tańsze te buty latem niż zimą? Uzupełnij poniższe zdanie, przeciągając w lukę odpowiednią z podanych liczb. Odpowiedź: Buty były tańsze o 1. 65,20, 2. 68,70, 3. 67,20, 4. 63,45, 5. 61,25 .
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1D7BXYzd0HPH
Ćwiczenie 17
Komputer kosztował 1800 . Jego cenę najpierw obniżono o 20%, a po pewnym czasie podwyższono o 20%. Jaka jest teraz cena komputera? Uzupełnij lukę w zdaniu, wpisując odpowiednią liczbę. Odpowiedź: Cena komputera wynosi Tu uzupełnij .
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Notatnik

Możesz skorzystać z poniższego pola tekstowego do zapisania swoich notatek, rozwiązań zadań i innych informacji, które uważasz za potrzebne.

R1b8OvSPUG8s3
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.