Rozwój człowieka po narodzinach

Nowonarodzone dziecko, niezdolne do przeżycia bez pomocy dorosłych, w ciągu kilkunastu lat staje się dorosłą osobą zdolną do wydania własnego potomstwa. Czas dzieciństwa u zwierząt podobnych do nas wielkością trwa zaledwie 2‑3 lata. Z czego wynika ta różnica?

RHkjkeinUjOEZ

Rodzice z dziećmi, chłopcem i dziewczynką, kąpią się w basenie. Dzieci mają nadmuchiwane koła oraz szczęśliwe miny. W tle znajdują się zjeżdżalnie wodne oraz schody.

Rozwój człowieka po narodzinach obejmuje kilka etapów

Rozwój przebiegający poza organizmem matki obejmuje kolejno następujące po sobie etapy: dzieciństwa (noworodkowy, niemowlęcy, poniemowlęcy, przedszkolny i szkolny), dojrzewania, dorosłości oraz przekwitania i starości.

Od chwili narodzin w organizmie zachodzi szereg zmian prowadzących do osiągnięcia dojrzałości fizycznej, psychicznej i społecznej. Rozwój fizyczny obejmuje wzrost, zmianę proporcji ciała, zwiększenie jego masy, zmiany w funkcjonowaniu tkanek i narządów.

R10Pn5x09U1DH

Ilustracja przedstawia zarysy zmieniającej się sylwetki człowieka od narodzin do dorosłości. Na osi X podpisane lata życia. Linie poziome wskazują proporcje ciała. W miarę dorastania zmieniają się proporcje wielkości głowy w stosunku do długości ciała. Głowa noworodka to jedna czwarta całej jego wysokości. W kolejnych etapach rozwoju stosunek wielkości głowy do reszty ciała się zmniejsza, aż finalnie w 25. roku życia wynosi jedną ósmą wysokości.

Rozwój psychiczny odbywa się w miarę nabywania umiejętności rozpoznawania swoich emocji i panowania nad nimi oraz budowania relacji z innymi ludźmi. Rozwój społeczny pozwala pełnić role na przykład matki, ojca, pracownika, obywatela. Wszystkie procesy rozwojowe zachodzą etapami i w różnym tempie.

Na rozwój człowieka od samego początku ma wpływ wiele czynników, które można podzielić na 2 grupy:

• genetyczne (odziedziczone po rodzicach);

• środowiskowe, które obejmują czynniki geograficzne (klimat), społeczno‑ekonomiczne (sytuacja rodzinna, warunki mieszkaniowe, materialne), psychiczne (wpływ rodziny i grup rówieśniczych, własna aktywność, stres) oraz choroby.

Etap dzieciństwa trwa do 9.-11. roku życia

Najważniejsze okresy rozwojowe obejmujące dzieciństwo to okresy: noworodkowy, niemowlęcy, poniemowlęcy, dzieciństwa.

Galeria zdjęć na różnym etapie dzieciństwa:

ROptVrv1MWvd7

Fotografie przedstawiają etapy rozwoju człowieka od narodzin do wczesnego dzieciństwa. Fotografia przedstawia poziomo noworodka w pieluszce, leżącego na plecach, z głową zwróconą w dół. Rozłożone rączki i nóżki. Nad brzegiem pieluszki niezagojony pępek.

R15lTzJJylXA4

Fotografia przedstawia dziecko raczkujące po dywanie w prawo w stronę zabawki. Rozwija zdolności motoryczne. W tle ciemny regał z zabawkami.

R1ULyObaz1o7w

Fotografia przedstawia dziecko siedzące przy stole. Na widelec samodzielnie nabiera jedzenie z talerza. Dziecko jest brudne wokół ust.

RK7n8hr8740el

Fotografia przedstawia dziecko w wieku około czterech lat. Dziewczynka siedzi przy czerwonym stole, samodzielnie układa puzzle. W tle znajduje się drewniany regał z licznymi zabawkami.

Okres noworodkowy rozpoczyna się w momencie urodzenia i trwa miesiąc. Dziecko ma wrodzone odruchy ssania i chwytania. Większość doby przesypia. Jego proporcje ciała są bardzo charakterystyczne: duża głowa, długi tułów, krótka szyja i kończyny, a czaszka nie jest w pełni zrośnięta. Występują ciemiączka, czyli błony łączące kości czaszki u noworodków.

Okres niemowlęcy trwa od początku 2. miesiąca do końca 1. roku życia. Jest etapem najszybszych zmian w zakresie wzrostu i rozwoju młodego organizmu. Dziecko najpierw podnosi główkę, później uczy się siadać, stawać i chodzić. Gaworzy (wydaje dźwięki, które przypominają słowa), uczy się chwytać zabawki, jest bardzo ruchliwe, reaguje na polecenia, wyrzynają mu się pierwsze zęby mleczne.

W okresie poniemowlęcym, trwającym do końca 3. roku życia, tempo rozwoju maleje, dziecko zaczyna się usamodzielniać, zgłasza swoje potrzeby fizjologiczne. Rozumie, co mówią do niego rodzice, wypowiada słowa, ma świadomość własnej odrębności, bardzo interesuje się otoczeniem.

Okres przedszkolny i szkolny trwa od 3. do 9‑11. roku życia. W tym okresie zachodzi dużo zmian. W szkielecie odkłada się coraz więcej soli mineralnych i staje się on coraz bardziej skostniały, pierwsze zęby mleczne są wymieniane na stałe, następuje rozwój układu mięśniowego, rozwija się pamięć, zdolność do abstrakcyjnego myślenia. Zadaje dużo pytań o otaczający świat. Dziecko doskonali sprawność fizyczną, umiejętność pisania i czytania, uczy się funkcjonowania w grupie.

Etap dojrzewania trwa do 17.-19. roku życia

W okresie dojrzewania zwiększa się aktywność hormonów płciowych, które odpowiadają za zmiany w budowie i funkcjonowaniu narządów (głównie układu rozrodczego), dojrzewają komórki rozrodcze oraz widoczne stają się cechy płciowe. Zmieniają się proporcje ciała, kształt sylwetki, dojrzewa układ odpornościowy.

Dziewczęta zaczynają dojrzewać ok. 9.-10. roku życia. Stopniowo zmienia się sylwetka: wydłużają się kończyny, tkanka tłuszczowa zaczyna odkładać się na biodrach i udach, zwiększa się masa ciała. Ok. 13. roku życia pojawia się pierwsza miesiączka (menstruacja). Piersi powiększają się, pojawia się owłosienie łonowe, następnie pachowe i kończyn.

Chłopcy zaczynają dojrzewać średnio 2 lata później od dziewcząt, czyli ok. 11.-12. roku życia. W tym okresie następuje szybki wzrost ciała. W związku z rozwojem tkanki mięśniowej zmienia się sylwetka chłopca i wzrasta jego masa. Pojawia się zarost na twarzy, owłosienie łonowe, pachowe i kończyn. Objawem dojrzewania u chłopców jest zmiana barwy głosu z dziecięcej na męską. Zjawisko to nazywa się mutacją. Jest ona wynikiem wydłużania strun głosowych. Jądra zaczynają produkować plemniki, które są usuwane w nocy w wyniku tzw. polucjipolucjapolucji.

U dziewcząt i chłopców wzrost stężenia hormonów płciowych ma wpływ także na samopoczucie psychiczne. Pojawiają się stany rozdrażnienia, nerwowości, częste zmiany nastroju.

W okresie dojrzewania uaktywniają się gruczoły łojowe, a cera staje się tłusta i trądzikowa. W tym okresie zwiększa się również aktywność gruczołów potowych, a zapach potu staje się intensywny. Powoduje to, że wzrasta znaczenie higieny, zwłaszcza intymnej. W tym okresie należy regularnie obmywać narządy płciowe, stosując środki do higieny o właściwym pH.

Etap dorosłości cechuje dojrzałość psychiczna i społeczna

Między 18. a 25. rokiem życia, gdy organizm osiągnął dojrzałość biologiczną, rozpoczyna się kolejny etap rozwoju – dorosłość. Wiąże się ona z uzyskaniem dojrzałości psychicznej i społecznej, które pojawiają się 3‑4 lata po osiągnięciu dojrzałości fizycznej. Dojrzałość psychiczna oznacza równowagę emocjonalną i uczuciową, zdolność do podejmowania samodzielnych i odpowiedzialnych decyzji. Dojrzałość społeczna określa zdolność do podjęcia pracy, osiągnięcia niezależności materialnej, przyjęcia określonych ról i norm społecznych. Jest to czas, w którym zapadają życiowe decyzje, np. dotyczące założenia rodziny. Okres dorosłości trwa do ok. 50. roku życia.

W etapie przekwitania i starości następuje stopniowy spadek wydolności organizmu

Po okresie dorosłości rozpoczyna się przekwitanie – etap, kiedy w organizmie stopniowo zaczynają zachodzić zmiany związane z wchodzeniem w okres starzenia się. Skóra powoli traci jędrność, pojawiają się zmarszczki, włosy siwieją, spada tempo przemiany materii, co może być przyczyną zwiększenia masy ciała. Ten etap rozwoju osobniczegorozwój osobniczyrozwoju osobniczego rozpoczyna się u kobiet między 45‑55, u mężczyzn między 50‑60 rokiem życia. W tym wieku spada poziom hormonów płciowych. U kobiet prowadzi to do zaniku cyklu menstruacyjnego i jajeczkowania. Mężczyźni na ogół zachowują zdolność wytwarzania plemników do późnego wieku, ale ich zdolność rozrodcza się obniża.

Od ok. 60 roku życia organizm człowieka wchodzi w okres starzenia się. Starzenie związane jest ze zmniejszającymi się zdolnościami regeneracyjnymi komórek i tkanek, spadkiem odporności, zmniejszeniem gęstości kości, co zwiększa ich podatność na złamania. Pogorszeniu ulega wzrok i słuch, zmniejsza się sprawność fizyczna.

Galeria zdjęć rozwoju człowieka od nastolatka do starości:

RCDtA4SenXTmT

Galeria fotografii przedstawia etapy rozwoju człowieka od dojrzewania do starości. Fotografia przedstawia grupę czterech rozmawiających ze sobą chłopców w wieku około 12 lat.

RbPd8Kdmowttz

Fotografia przedstawia parę ludzi na ulicy w wieku około 30 lat, pochylonych nad wózkiem z małym dzieckiem. W tle znajdują się zaparkowane przy chodniku samochody oraz ściana budynku.

RfjDxHKqKZsQw

Fotografia przedstawia parę ludzi w wieku około 50 lat. Stoją na drewnianym tarasie, za nimi trzcinowe zadaszenie. Są objęci i uśmiechnięci.

R524IENsYwbf9

Fotografia przedstawia parę ludzi w wieku około 65 lat, siedzących razem na kanapie przy komputerze. Za nimi półki z książkami.

Przebieg i czas trwania tego etapu rozwojowego zależą od czynników genetycznych i środowiskowych. Prawidłowe odżywianie się, aktywność fizyczna i umysłowa oraz dobre samopoczucie psychiczne pomagają opóźnić procesy starzenia.

Ciekawostka

R1RTm37FnwDM11

Na zdjęciu przedstawiono kobietę ubraną w symulator wieku. Założone ma specjalistyczne słuchawki oraz okulary, a na ciele ma ubrane liczne taśmy, stelaże i kamizelkę obciążającą.

Gdy jest się młodym i sprawnym, trudno sobie wyobrazić problemy ludzi w podeszłym wieku z poruszaniem się, np. poza domem. Dlatego dla osób przygotowujących się do opieki nad seniorami przygotowano symulatory zamieniające sprawną osobę w staruszka. Symulator zawiera m.in. ograniczniki, które pochylają ciało do przodu, utrudniają zginanie kończyn w stawach i ciężarki, które wymagają zwiększonego wysiłku podczas ruchu. Specjalne okulary zawężają pole i ostrość widzenia, zatyczki do uszu osłabiają słuch, a laska utrudnia manipulacje przedmiotami.

To ważne!

• Od urodzenia do śmierci wyróżniamy następujące etapy rozwojowe człowieka: dzieciństwa (obejmuje okres noworodkowy, niemowlęcy, poniemowlęcy, przedszkolny i szkolny), dojrzewania, dorosłości oraz przekwitania i starości.

• Organizm ludzki najszybciej rośnie w okresie noworodkowym i niemowlęcym, które wchodzą w skład etapu dzieciństwa.

• Okres dojrzewania to czas intensywnych przemian fizycznych i psychicznych będących wynikiem działalności hormonów, głównie płciowych.

• Na pełną dojrzałość składają się dojrzałość biologiczna, psychiczna i społeczna.

• Dojrzewanie fizyczne to m.in. wzrost wysokości i masy ciała, zmiana proporcji ciała, rozwój narządów i układów narządów. Dojrzewanie psychiczne to m.in. rozwój zdolności do rozpoznawania i kontrolowania emocji, pojmowania oraz odczuwania. Dojrzewanie społeczne to okres rozwoju umiejętności nawiązywania relacji międzyludzkich oraz życia zgodnie z zasadami społecznymi.

• Etap przekwitania i starości objawia się postępującym spadkiem wydolności organizmu.

Na pożegnanie