Wielka wojna z zakonem krzyżackim

Bitwa pod Grunwaldem, która rozegrała się 15 lipca 1410 roku, była jedną z największych bitew średniowiecznej Europy. Starło się w niej rycerstwo polsko‑litewskie z wojskami państwa zakonu krzyżackiego. Krzyżacy ponieśli klęskę, która zapoczątkowała upadek ich państwa.

Jak doszło do wielkiej wojny z zakonem krzyżackim?

R1Fr9gFHkuu6h

Na obrazie Jagiełło jest ukazany jako łysiejący mężczyzna, ze zmierzwionymi długimi włosami, które opadają na kark. Na głowie król nosi koronę, przy pasie ma miecz. Dłonie opiera na klamrze przy pasie, nosi barani kożuszek. Na piersi wisi medalion z tarczą herbową.

Pod koniec XIV wieku państwo zakonne było bardzo silne i dobrze rozwinięte gospodarczo. Jednak unia Polski z Litwą zaniepokoiła Krzyżaków. Chrzest Litwy podważył sens ich misji chrystianizacyjnej na tych terenach. Zakon przekonywał dwory europejskie, że Jagiełło nadal jest poganinem. Postanowił też poróżnić Jagiełłę z Litwą. Bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny była sprawa Żmudzi. Jak pamiętacie z poprzednich lekcji, była to litewska ziemia, która dzieliła państwo zakonu krzyżackiego w Prusach z terenami w Inflantach. Witold, wielki książę litewski, zawarł przymierze z Krzyżakami i oddał im tę ziemię. Zakon nie dotrzymał danego słowa i nie poparł księcia w walce z Tatarami.

RG0roUtOwvkwN

Na obrazie Witold ma pewny siebie wyraz twarzy. Na głowie nosi koronę, spod korony wystają zmierzwione włosy. Książe nosi podbity futrem płaszcz, narzucony na zbroję. Jedną rękę opiera na oparciu fotela z herbem Litwy (Pogoń), drugą zaciska na rękojeści miecza, którego ostrze spoczywa na jego kolanie.

Wówczas Witold sprzymierzył się z Jagiełłą i poparł antykrzyżackie powstanie na Żmudzi. Obie strony szykowały się do wojny. Wielki mistrz krzyżacki Ulryk von Jungingen [czyt.: fon jungingen] postanowił latem 1409 roku wypowiedzieć wojnę stronie polsko‑litewskiej. Wojnę tę historycy nazwali wielką. Początkowo działania wojenne nie były zbyt intensywne. A że zbliżała się zima, walczące strony zawarły rozejm do początku kolejnego lata.

R1HQ5k7ha2bD9

Czarno‑biała rycina przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Jest ubrany w zbroję, hełm i pelerynę z krzyżem na ramieniu. W prawej dłoni trzyma miecz skierowany ku górze, a lewą rękę opiera o stojącą na ziemi tarczę z krzyżem. W lewym górnym rogu herb w kratkę z dwoma krzyżami. Obok, w prawym górnym rogu, ozdobny napis z imieniem Ulryk von Jungingen.

W czasie rozejmu trwały energiczne przygotowania wojenne. Władysławowi Jagielle i Witoldowi udało się przekonać do wystąpienia przeciw Krzyżakom Tatarów oraz władcę Mołdawii. Wielki mistrz krzyżacki otrzymał obietnicę wsparcia ze strony dynastii Luksemburgów, władców Czech i Węgier. Mógł też liczyć na pomoc rycerzy z zachodniej Europy, którzy byli przekonani, że będą walczyć z poganami.

Przed bitwą pod Grunwaldem

W czerwcu 1410 roku Władysław Jagiełło postanowił zebrać swoje wojska
na Mazowszu. Przeprawiły się one przez Wisłę, korzystając ze specjalnie wybudowanego mostu pontonowego. Za Wisłą wojska polskie połączyły się z litewskimi i wspólnie ruszyły w stronę stolicy państwa zakonnego.

Wojska krzyżackie zastąpiły drogę połączonym siłom polsko‑litewskim niedaleko wsi Grunwald. Naprzeciw siebie stanęło około 16 tysięcy rycerzy konnych oraz około
10 tysięcy piechurów po stronie krzyżackiej, a po stronie polsko‑litewskiej około
20 tysięcy rycerzy konnych i bliżej nieokreślona liczba piechoty i wojsk wspierających. Porównanie sił wskazuje, że strona polsko‑litewska pod względem liczebnym przeważała mniej więcej dwukrotnie nad krzyżacką.

Polsko‑litewskie zwycięstwo pod Grunwaldem

Bitwa pod Grunwaldem, która rozegrała się 15 lipca 1410 roku, była jedną z największych bitew średniowiecznej Europy. Starło się w niej rycerstwo polsko‑litewskie z wojskami państwa zakonu krzyżackiego.

Wojska polsko‑litewskie ruszyły do boju, śpiewając Bogurodzicę. Z początku lżej uzbrojone oddziały litewskie zostały zmuszone do ucieczki. Część sił krzyżackich ruszyła za nimi, co osłabiło pozostałych na placu boju. W tym czasie doszło
do nowego ustawienia szyków polskich i do ataku ciężkiej jazdy. O losach bitwy zadecydował powrót Litwinów oraz włączenie do walki sił polskich, które dotychczas nie brały udziału w bitwie.

Po kilku godzinach zmagań całkowite zwycięstwo odniosły wojska polsko‑litewskie. W bitwie poległ wielki mistrz Ulryk von Jungingen oraz wielu rycerzy krzyżackich. Wielu innych dostało się do niewoli. W ręce strony polsko‑litewskiej wpadły liczne chorągwie krzyżackie i działa. Po bitwie zwycięskie wojska zajęły większą część państwa zakonu krzyżackiego i stanęły pod krzyżacką stolicą Malborkiem. Oblężenie potężnego zamku ciągnęło się przez dwa miesiące. W końcu oblegający odstąpili
spod Malborka. Tym samym potęga krzyżacka została wprawdzie pokonana, jednak nie do końca zniszczona.

Bitwa pod Grunwaldem – obraz Jana Matejki

Po wielkiej wojnie

Na początku 1411 roku został zawarty pokój w Toruniu (zwany I pokojem toruńskim). Tylko w części zadowalał on stronę polsko‑litewską, spory terytorialne bowiem pozostały w większości nierozwiązane. Litwa odzyskała Żmudź. Zakon miał zapłacić Polsce odszkodowanie, ale tego nie zrobił.

Król Polski zyskał uznanie w oczach współczesnych. Po bitwie pod Grunwaldem rozkazał odnaleźć ciało wielkiego mistrza i ważniejszych rycerzy zakonnych i odesłać je do Malborka. Było to zachowanie godne władcy chrześcijańskiego, któremu dobrze były znane obyczaje rycerskie. Osłabło znaczenie zakonu krzyżackiego, upadł mit jego niezwyciężoności.

R1FXqDOBmoyLm

Zdjęcie przedstawia widok zamku zza rzeki. Przy samej rzece wznoszą się mury z blankami i basztami i otworami strzelniczymi. Za murem stoją zabudowania o grubych murach, w tym wysoki zamek i wieża.

Sobór w Konstancji

Zwycięstwo grunwaldzkie nie zakończyło sporu polsko‑krzyżackiego. Władysław Jagiełło liczył, że oczekiwania polskie uda się zrealizować na drodze pokojowej. Negocjacje prowadzone z zakonem za pośrednictwem cesarza rzymskiego Zygmunta Luksemburskiego nie przyniosły jednak  rezultatów. Podobnie zresztą jak bezpośrednie rozmowy z samymi Krzyżakami. Żadna ze stron nie chciała iść na ustępstwa. Obie strony próbowały odwołać się do decyzji forum międzynarodowego. Okazją ku temu był zaczynający się sobór powszechny w Konstancji (1414‑1418).

Strona polska pokładała w soborze w Konstancji wielkie nadzieje, licząc na zakończenie sporu z Krzyżakami. W skład polskiej delegacji weszli przedstawiciele Kościoła, rycerze, dyplomaci i uczeni. Na czele stanął arcybiskup gnieźnieński Mikołaj Trąba - został on w 1417 r. mianowany pierwszym prymasem Polski przez Marcina V, nowego papieża wybranego przez sobór. Bardzo ważną rolę w grupie polskich delegatów na sobór odegrał Paweł Włodkowic – uczony, prawnik, pisarz, rektor Akademii Krakowskiej. Podczas soboru w Konstancji Polacy musieli też stawić czoło poważnym oszczerstwom. Dominikanin Jan Falkenberg rozpowszechniał antypolską Satyrę przeciw herezji i innym nikczemnościom Polaków i ich króla Jagiełły swojego autorstwa. Utwór powstał jako odpowiedź na przegraną Krzyżaków pod Grunwaldem. Falkenberg oskarżał w nim Polaków i króla Jagiełłę m.in. o pogaństwo. W obronie Polski wystąpił Paweł Włodkowic i dzięki niemu „Satyrę” uznano za gorszącą, a jej autor trafił do więzienia.

Sobór nie podjął żadnej decyzji odnośnie przynależności Pomorza Gdańskiego, ziemi michałowskiej i chełmińskiej.  Jednak po raz pierwszy od zjazdu gnieźnieńskiego w 1000 r. Polska odegrała tak znaczącą rolę na forum międzynarodowym.  Dzięki wystąpieniu rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego Pawła Włodkowica zdołano podważyć krzyżackie metody nawracania pogan. Wystąpienie to wraz ze stanowiącym jego pokłosie poglądem, że względem pogan obowiązują takie same prawa jak względem chrześcijan i że nie wolno narzucać wiary przemocą, stanowi największy polski wkład w dzieło soborowe i w myśl filozoficzną przyszłych stuleci.

Ćwiczenia

Słownik