R1KBYdIh73CGj
Kolorowa ilustracja przedstawia baśniową scenerię. U dołu ilustracji widzimy otwartą książkę pokrytą trawą. Na prawej stronie książki stoi dziewczynka ubrana w białą sukienkę, trzymająca w ręku sznur czerwonych balonów, które unoszą się na wietrze. Z lewej strony książki wyrasta różowe drzewo liściaste, z którego wiatr porywa liście. Na drugim planie widoczne jest pochmurne niebo, przez które przebija się słoneczny blask

Świat bajek

Bajka
Źródło: domena publiczna.

Podsumowanie wiadomości o bajkach

Warto wiedzieć!

Kiedy ktoś nam powie, że „opowiadamy bajki”, to będzie oznaczało, że posądza nas o zmyślanie, mówienie nieprawdy lub ubarwianie rzeczywistości. Gdy usłyszymy, że „to wszystko można między bajki włożyć”, to będzie oznaczało, że coś jest nieprawdopodobne i nie mogło mieć miejsca w realnym świecie. Jednak wbrew naszym językowym przyzwyczajeniom, bajki zawierają wiele życiowych prawd. Można się z nich nauczyć właściwego postępowania i mądrości. Już od czasów antycznych, kiedy to żył i tworzył pierwszy bajkopisarz Ezop, aż do dziś bajki bawią i kształtują dobre obyczaje.

R9xv0ic45FZFp
Bajkowy świat
Źródło: Pixabay, grafika komputerowa, domena publiczna.
Ważne!

Wyraz 'bajka' w utworze dedykacyjnym do zbioru Bajki i przypowieści jest synonimem prawdy. Krasicki odszedł tu od zwyczajowego utożsamianiautożsamićutożsamiania tego słowa z fantazją czy kłamstwem (przy okazji bajkę przeciwstawił baśnibaśńbaśni, oznaczającej coś fałszywego).

R14ApiFiyB4aZ
Okładka Bajek i przypowieści Ignacego Krasickiego – pierwodruk
Źródło: a. nn., 1779 r., domena publiczna.

Po przeczytaniu lub wysłuchaniu utworu Wstęp do bajek wykonaj ćwiczenia.

R1PTqb277SFNV
Nagranie. Bajkę Ignacego Krasickiego Wstęp do bajek czyta Krzysztof Kulesza.
Wstęp do bajekIgnacy Krasicki
Ignacy Krasicki Wstęp do bajek

Był młody, który życie wstrzemięźliwiewstrzemięźliwiewstrzemięźliwie pędził;
Był stary, który nigdy nie łajałłajaćłajał, nie zrzędził;
Był bogacz, który zbiorów potrzebnympotrzebnypotrzebnym udzielał;
Był autor, co się z cudzej sławy rozweselał;
Był celnikcelnikcelnik, który nie kradł; szewc, który nie pijał;
Żołnierz, co się nie chwalił; łotrłotrłotr, co nie rozbijałrozbijać sięrozbijał;
Był minister rzetelnyrzetelnyrzetelny, o sobie nie myślał;
Był na koniec poeta, co nigdy nie zmyślał.
– A cóż to jest za bajka? Wszystko to być może!
– Prawda, jednakże ja to między bajki włożę.

CART10 Źródło: Ignacy Krasicki, Wstęp do bajek, [w:] Poezja polska XVIII wieku, red. Zdzisław Libera, Warszawa 1976, s. 209.
wiersz zwrotkowy
Definicja: wiersz zwrotkowy

wiersz podzielony na zwrotki nazwać można zwrotkowym (stroficznym)

wiersz ciągły
Definicja: wiersz ciągły

wiersz niepodzielony na zwrotki nazwać można ciągłym (stychicznym)

Ćwiczenie 1

Określ, jak można nazwać utwór Wstęp do bajek, skoro nie jest podzielony na zwrotki (strofy).

R1KDe5RsKUW1H
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 2

Podziel wiersz na dwie części. Wskaż miejsce, w którym przeprowadzisz granicę. Uzasadnij swój wybór.

RGel23wAYyfuX
(Uzupełnij).
Ważne!

Anafora -  figura stylistyczna polegająca na powtórzeniu tego samego wyrazu lub zwrotu na początku kolejnych zdań, wersów, zwrotek. W wierszu pełni ona określoną funkcję, służy wzmocnieniu, podkreśleniu ważności wypowiadanych treści.

Ćwiczenie 3
R1dNMtejrDtUS
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ważne!

Stereotyp - uproszczony i schematyczny obraz osób, grup, stosunków społecznych, instytucji, powszechny w danej grupie społecznej i trudny do zmiany. Stereotypy zwykle opierają się na niepewnej wiedzy i czasem fałszywych przekonaniach na temat świata, są utrwalone przez tradycję.

Człowiek widząc świat, opisuje go, interpretuje za pomocą języka. Jest to widzenie dość uproszczone, pozbawione dociekliwej analizy, próby rzetelnego zaobserwowania i sprawiedliwego ocenienia zjawisk otaczającego świata. Język dysponuje takimi środkami, które to uproszczenie znacznie ułatwiają, tymi środkami są stereotypy językowe, utrwalone wyobrażenia o czymś, połączone na stałe z ocenami, systemem wartości i wzorami zachowań, mocno zakorzenione w świadomości i języku, niełatwo dają się zweryfikować. Potoczne, stereotypowestereotypstereotypowe myślenie o czymś czy stereotypowa ocena czegoś są najczęściej rozumiane jako krzywdzące, bezrefleksyjne np. kobiety lubią plotkować, mężczyźni nigdy nie płaczą.

Ćwiczenie 4

Zapoznaj się z informacją na temat stereotypów.  Na podstawie bajki „Wstęp do bajek” połącz osoby z ich stereotypowym wyobrażeniem.

R1Nw7dG2laVwi
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5

Jak postępują postacie wymienione w bajce, oceń ich zachowanie. Wyjaśnij, jak nazywa się taki sposób ukazywania postaci w tekście literackim.

R6ibJbxNgJj3A
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 6

Wyjaśnij, czy charakterystyka ludzi wymienionych w bajce jest zgodna z rzeczywistością i na czym polegał pomysł bajki.

RAd7hTRPrp26n
Polecenie 1

Wyszukaj w słowniku frazeologicznym zwrot: włożyć między bajki i wyjaśnij jego znaczenie.

RlMYxN0XIoP4x
Polecenie 2

Wyjaśnij, jak rozumiesz morał bajki:
– A cóż to jest za bajka? Wszystko to być może!
– Prawda, jednakże ja to między bajki włoż
ę.

Rh0Eq6xmjj622
R9yjfUMG7PoqI
Ćwiczenie 7
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do związków frazeologicznych z kolumny lewej ich objaśnień z kolumny prawej.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
RG14REn5E9Quc
Ćwiczenie 8
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu komórek zebranymi przez ucznia informacjami.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1If1Hjrj7uuh
Ćwiczenie 9
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Zapoznaj się z bajką Jeana de La Fontaine’aJeana de La Fontaine’a oraz Ignacego Krasickiego, a następnie wykonaj ćwiczenia.

Jean de La Fontaine
RkUJ8SXrscXen
Ćwiczenie 10
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Jean de La Fontaine Lwica i Niedźwiedzica

Goniąc za zwierzem przez pustyń obszary,
Strzelec porwał z lwiej pieczarypieczarapieczary
Jejmości Lwicy najmilsze dzieciątko,
Lwiątko.
Powraca matka, nie znajduje syna,
srogimsrogisrogim żalem przejęta,
Straszliwie ryczeć zaczyna.
PierzchająpierzchaćPierzchajątrwodzetrwogatrwodze zwierzęta,
Kto żyw, ukrywa się w norze,
Choć noc zapadła, nikt zasnąć nie może,
Bo lament Lwicy zbolałej,
Wstrząsa bórbórbór cały.
Aż wreszcie Niedźwiedzica rzecze do sąsiadki:
«Powiedz mi, wszak cielątek i jagniąt niemało
Przez twe ząbki na tamten świat powędrowało:
Czyliż one nie miały ni ojca ni matki?
— Miały. — Jednak sąsiadom nie suszyły głowy,
Osierocone owce i stroskane krowy;
W skrytości serc płakały nad stratą dzieciątek.
Czemuż ty jedna masz czynić wyjątek?
Milcz, jak one milczały; oto moja rada.
— Co, ja mam milczeć po utracie syna!
Któż mi go wróci? ach, biada mi, biada!
Nieszczęsna moja godzina!
Co mnie obchodzą czyjeś tam rozpacze,
Gdy ja boleję i płaczę!»

Człowiecze! gnębią ciebie twe własne cierpienia:
Czemuż na krzywdy bliźnichbliźnibliźnich masz serce z kamienia?

CART7 Źródło: Jean de La Fontaine, Lwica i Niedźwiedzica, [w:] tegoż, Bajki podług La Fontaine’a, Warszawa 1876, s. 670–671.
RRCsrUjPquoJS
Ćwiczenie 11
Jakie wady piętnuje Jean de La Fontaine w bajcie Lwica i niedźwiedzica? Możliwe odpowiedzi: 1. egoizm, 2. kłótliwość, 3. zarozumiałość, 4. brak empatii, 5. porywczość, 6. chciwość, 7. cynizm
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RtCxKuNtqwl98
Ćwiczenie 12
Jaki morał płynie z bajki Lwica i niedźwiedzica? Możliwe odpowiedzi: 1. Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe., 2. Kto pod kim dołki kopie, ten sam w nie wpada., 3. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi., 4. Apetyt rośnie w miarę jedzenia.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ignacy Krasicki Komar i mucha

Mamy latać, latajmy nie górniegórniegórnie, nie nisko.
Komar muchy tonącej mając widowisko,
Że nie wyżej leciała, nad nią się użalił:
Gdy to mówił, wpadł w świecę, i w ogniu się spalił.

CART8 Źródło: Ignacy Krasicki, Komar i mucha, [w:] tegoż, Dzieła Krasickiego dziesięć tomów w jednym, Paryż 1830, s. 5.
R1SfXYeh1kMcF
Ćwiczenie 13
Jakie wady piętnuje Ignacy Krasicki w bajce Komar i mucha? Możliwe odpowiedzi: 1. nierozważność, 2. Nieprawidłowa odpowiedź B, 3. Nieprawidłowa odpowiedź C, 4. nieumiarkowanie
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
REAzJYqvFQUzR
Ćwiczenie 14
Jaki morał płynie z bajki Komar i mucha? Możliwe odpowiedzi: 1. We wszystkim zachowaj umiar., 2. Umiejętność życia jest największą sztuką., 3. Dobre słowo leczy smutek., 4. Mierz siły na zamiary.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1c82TJ14pH44
Ćwiczenie 15
Uzupełnij tabelę poniższymi informacjami.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RtoJwY3jmcyMo
Nagranie bajki „Rybka mała i szczupak” Ignacego Krasickiego, czyta Bartosz Mazur.
Rybka mała i szczupakIgnacy Krasicki
Ignacy Krasicki Rybka mała i szczupak

Widząc w wodzie robaka rybka jedna mała,
Że go połknąć nie mogła, wielce żałowała.
NadszedłnadszedłNadszedł szczupak, robak się przed nim nie osiedział,
Połknął go, a z nim haczyk, o którym nie wiedział.
Gdy rybak na brzeg ciągnął korzyśćkorzyśćkorzyść okazałą,
Rzekła rybka: 'Dobrze to czasem być i małą'.

Ćwiczenie 16

Zacytuj fragment utworu, który można uznać za morał bajki. Wyjaśnij znaczenie morału.

RKA9oRuCJyar4
(Uzupełnij).
Pan i piesIgnacy Krasicki
Ignacy Krasicki Pan i pies

Pies szczekał na złodzieja, całą noc się trudził;
Obili go nazajutrz, że pana obudził.
Spał smaczne drugiej nocy, złodzieja nie czekał;
Ten dom skradł; psa obili za to, że nie szczekał

pan_1 Źródło: Pan i pies, [w:] Ignacy Krasicki, Bajki, Wrocław 1975, s. 62.
Ćwiczenie 17

Zapoznaj się z treścią bajki Ignacego Krasickiego Pan i pies, a następnie wybierz zdanie, będące morałem.

R1DOcKjj7VxPb
Możliwe odpowiedzi: 1. Szczekanie ma zawsze wartość dodatnią., 2. Jeśli szczekanie ma wartość ujemną, to jego przeciwieństwo ma wartość dodatnią., 3. Szczekanie ma zawsze wartość ujemną., 4. Szczekanie ma wartość ujemną, ale i jego przeciwieństwo ma wartość ujemną.

Sprawdź, czy umiesz!

Rp0Ce7uECYrfh
Ćwiczenie 18
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RsPFqbW2twBi7
Ćwiczenie 19
Uzupełnij zdania wyrazami: domyślić, ludzkie, rymy, personifikacji, stałe, uczyć.
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 20

Przeczytaj poniższy fragment rozważań Hansa Christiana Andersena na temat istoty bajki, a następnie wyjaśnij, jaką funkcję pełnią bajki.

R1LSvsdx7ns10
(Uzupełnij).
Hans Christian Andersen O tobie mówi bajka

Mędrcy starożytni chytrze obmyślili, w jaki sposób można by ludziom mówić prawdę prosto w oczy, nie robiąc z tego w sposób grubiańskigrubiańskigrubiański. Pokazywali im dziwne lustro, w którym ukazywały się różnego rodzaju zwierzęta i dziwne przedmioty. Był to widok zarówno ciekawy, jak budujący. Nazwali to „bajką”. I niezależnie od tego, czy zwierzęta zachowywały się głupio, czy też mądrze, ludzie musieli, patrząc na nie, myśleć przy tym: „To o tobie mówi bajka”. W ten sposób nikt się nie mógł obrazić.

CART9 Źródło: Hans Christian Andersen, O tobie mówi bajka, [w:] tegoż, Baśnie, tłum. Bogusława Sochańska, Poznań 2006.

Gra interaktywna

Informacja dla osób korzystających z czytnika ekranu NVDA - po aplikacji można poruszać się przy użyciu klawiszy Tab i Shift + Tab, aby przejść przez poszczególne przyciski oraz strzałkami aby przejść przez poszczególne odpowiedzi każdego z pytań quizu.

R1aDKW5oJAdLH
GRA EDUKACYJNA sprawdzająca wiedzę o bajkach
Gra edukacyjna sprawdzająca wiedzę o bajkach
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RvrgIQpTsXI83
Ćwiczenie 21
Uzupełnij zdanie. Bajka to 1. zwierzęta, 2. bogowie, 3. zabawne zakończenie, 4. krótka, 5. rośliny, 6. postacie fantastyczne, 7. moralne pouczenie, 8. długa powiastka, pisana wierszem lub prozą, której bohaterami są 1. zwierzęta, 2. bogowie, 3. zabawne zakończenie, 4. krótka, 5. rośliny, 6. postacie fantastyczne, 7. moralne pouczenie, 8. długa, ludzie, rzadziej 1. zwierzęta, 2. bogowie, 3. zabawne zakończenie, 4. krótka, 5. rośliny, 6. postacie fantastyczne, 7. moralne pouczenie, 8. długa lub przedmioty, zawierające 1. zwierzęta, 2. bogowie, 3. zabawne zakończenie, 4. krótka, 5. rośliny, 6. postacie fantastyczne, 7. moralne pouczenie, 8. długa.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 3

Zapoznaj się z listą bajek Ignacego Krasickiego, przeczytaj te, których nie znasz, następnie wybierz ulubioną bajkę, zapisz jej tytuł i  uzasadnij wybór.

R1KSI2VjPWSpZ
Lista bajek
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RTprG5k4HOjY0
(Uzupełnij).

Słownik

baśń
baśń

gatunek epicki, niewielkich rozmiarów opowieść, w której dominują elementy fantastyki, opowiada o niezwykłych wydarzeniach, fantastycznych postaciach i zjawiskach, kończy się zwykle morałem, dobro zwycięża zło

bliźni
bliźni

drugi człowiek

bór
bór

duży, gęsty, stary las iglasty

celnik
celnik

daw. urzędnik ściągający podatki

górnie
górnie

wysoko

grubiański
grubiański

ordynarny, brutalny, niegrzeczny, obrażający kogoś, źle wychowany

korzyść
korzyść

tu: zdobycz

łajać
łajać

strofować, besztać

łotr
łotr

daw. człowiek popełniający czyny haniebne, rabuś, złoczyńca

nadszedł
nadszedł

tu: przypłynął

pierzchać
pierzchać

uciec w popłochu

pieczara
pieczara

głębokie wydrążenie w skale, z wylotem na zewnątrz

potrzebny
potrzebny

potrzebujący, ubogi

rozbijać się
rozbijać się

wszczynać awantury, burdy, zachowywać się agresywnie

rzetelny
rzetelny

należycie wypełniający swoje obowiązki, uczciwy, sumienny, słowny, solidny, godny zaufania

srogi
srogi

odznaczający się dużym stopniem natężenia

trwoga
trwoga

silny strach

utożsamić
utożsamić

zostać uznanym za to samo

wstrzemięźliwie
wstrzemięźliwie

z umiarem, powściągliwie, powstrzymując się od czegoś

zrzędzić
zrzędzić

w męczący sposób narzekać lub krytykować

Notatki ucznia

RlM4jcwew6ZZH
(Uzupełnij).

Źródła:

https://zpe.gov.pl/a/sprawdz-sie/DW9nDPOpa

https://edytor.zpe.gov.pl/x/DoYIVpt9q?lang=pl

https://zpe.gov.pl/a/jaki-jest-swiat-w-bajkach-krasickiego/DMmuM09rR

stereotyp
stereotyp

funkcjonujący w świadomości społecznej uproszczony obraz rzeczywistości, szablon, uogólnienie np. w szkole chłopcy są zawsze niegrzeczni, a dziewczynki ciche