Kolorowa ilustracja przedstawia baśniową scenerię. U dołu ilustracji widzimy otwartą książkę pokrytą trawą. Na prawej stronie książki stoi dziewczynka ubrana w białą sukienkę, trzymająca w ręku sznur czerwonych balonów, które unoszą się na wietrze. Z lewej strony książki wyrasta różowe drzewo liściaste, z którego wiatr porywa liście. Na drugim planie widoczne jest pochmurne niebo, przez które przebija się słoneczny blask
Kolorowa ilustracja przedstawia baśniową scenerię. U dołu ilustracji widzimy otwartą książkę pokrytą trawą. Na prawej stronie książki stoi dziewczynka ubrana w białą sukienkę, trzymająca w ręku sznur czerwonych balonów, które unoszą się na wietrze. Z lewej strony książki wyrasta różowe drzewo liściaste, z którego wiatr porywa liście. Na drugim planie widoczne jest pochmurne niebo, przez które przebija się słoneczny blask
Świat bajek
Bajka
Źródło: domena publiczna.
Podsumowanie wiadomości o bajkach
Warto wiedzieć!
Kiedy ktoś nam powie, że „opowiadamy bajki”, to będzie oznaczało, że posądza nas o zmyślanie, mówienie nieprawdy lub ubarwianie rzeczywistości. Gdy usłyszymy, że „to wszystko można między bajki włożyć”, to będzie oznaczało, że coś jest nieprawdopodobne i nie mogło mieć miejsca w realnym świecie. Jednak wbrew naszym językowym przyzwyczajeniom, bajki zawierają wiele życiowych prawd. Można się z nich nauczyć właściwego postępowania i mądrości. Już od czasów antycznych, kiedy to żył i tworzył pierwszy bajkopisarz Ezop, aż do dziś bajki bawią i kształtują dobre obyczaje.
R9xv0ic45FZFp
Ilustracja przedstawia drewniany blat, na którym w centralnej części leży otwarta książka. Powierzchnię jej kartek pokrywa niemal w całości trawa. Na prawej karcie dwa równoległe pasy pozbawione trawy ukazują zadrukowany tekstem papier. Niczym koleiny drogi ciągną się one od dolnej krawędzi książki, by zwężając się w perspektywie skręcić ku górnemu prawemu narożnikowi stronicy. Prawą koleiną wędruje, oddalając się od widza dziewczynka w czerwonych sandałkach i zielonej spódnicy do kolan, z czerwonym rozłożonym parasolem, który zasłania ją od pasa w górę. Przed dziewczynką na lewo od drogi stoi latarnia uliczna w starym stylu, na której szczycie siedzi mewa. Na lewej karcie stoi szary pies w typie doga, odwracający głowę za siebie. Przed nim jest niewielka kałuża. Nad nim leci siedem bocianów. Zza książki wyłania się słońce, z rozchodzącymi się promieniami. Na blacie na prawo od książki leży pióro wieczne, nad nim leci kolorowy balon z koszem, na lewo stoi kubek. Całą ilustrację pokrywają krople wody.
Wyraz 'bajka' w utworze dedykacyjnym do zbioru Bajki i przypowieści jest synonimem prawdy. Krasicki odszedł tu od zwyczajowego utożsamianiautożsamićutożsamiania tego słowa z fantazją czy kłamstwem (przy okazji bajkę przeciwstawił baśnibaśńbaśni, oznaczającej coś fałszywego).
R14ApiFiyB4aZ
Ilustracja przedstawia okładkę książki. Wzdłuż krawędzi jest ramka z oczek łańcuszka i liści w narożnikach. W ramce wyśrodkowany tekst zapisany kursywą: BAJKI y PRZYPOWIEŚCI na CZTERY CZĘŚCI podzielone. Przy tekście jest odręczny dopisek: Krasicki. Poniżej na środku okładki pomiędzy dwiema cienkimi poziomymi liniami łacińskie słowa zapisane kursywą: Sufpicione fi quis errabit fua, Et rapiet ad fe, qnod erit commune omnium: Stulte nudabit animi conficention. Podpisane z prawej strony prostą czcionką Phaedr. Ad Eutich. Lib.III. Poniżej niewielka grafika przedstawiająca ozdobną ogrodową donicę z kwiatami, stojącą na trawniku. Na prawo od niej stempel: w prostokątnej ramce liczba 868. Pod grafiką zapis kursywą: Za Przywileiem. Pod tym grubsza pozioma linia w formie listwy zakończonej trójdzielnymi listkami, a pod nią napis prostą czcionką: w WARSZAWIE 1779. Nakładem y Drukiem MICHAŁA GRӦLLA, Księgarza Nadwornego J. K. Mci., który to skrót znaczy Jego Królewskiej Mości.
Okładka Bajek i przypowieści Ignacego Krasickiego – pierwodruk
Źródło: a. nn., 1779 r., domena publiczna.
Po przeczytaniu lub wysłuchaniu utworu Wstęp do bajek wykonaj ćwiczenia.
R1PTqb277SFNV
Nagranie. Bajkę Ignacego Krasickiego Wstęp do bajek czyta Krzysztof Kulesza.
Nagranie. Bajkę Ignacego Krasickiego Wstęp do bajek czyta Krzysztof Kulesza.
Bajkę Ignacego Krasickiego Wstęp do bajek czyta Krzysztof Kulesza
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Bajkę Ignacego Krasickiego Wstęp do bajek czyta Krzysztof Kulesza
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Nagranie. Bajkę Ignacego Krasickiego Wstęp do bajek czyta Krzysztof Kulesza.
Wstęp do bajekIgnacy Krasicki
Ignacy KrasickiWstęp do bajek
Był młody, który życie wstrzemięźliwiewstrzemięźliwiewstrzemięźliwie pędził; Był stary, który nigdy nie łajałłajaćłajał, nie zrzędził; Był bogacz, który zbiorów potrzebnympotrzebnypotrzebnym udzielał; Był autor, co się z cudzej sławy rozweselał; Był celnikcelnikcelnik, który nie kradł; szewc, który nie pijał; Żołnierz, co się nie chwalił; łotrłotrłotr, co nie rozbijałrozbijać sięrozbijał; Był minister rzetelnyrzetelnyrzetelny, o sobie nie myślał; Był na koniec poeta, co nigdy nie zmyślał. – A cóż to jest za bajka? Wszystko to być może! – Prawda, jednakże ja to między bajki włożę.
CART10 Źródło: Ignacy Krasicki, Wstęp do bajek, [w:] Poezja polska XVIII wieku, red. Zdzisław Libera, Warszawa 1976, s. 209.
wiersz zwrotkowy
Definicja: wiersz zwrotkowy
wiersz podzielony na zwrotki nazwać można zwrotkowym (stroficznym)
wiersz ciągły
Definicja: wiersz ciągły
wiersz niepodzielony na zwrotki nazwać można ciągłym (stychicznym)
Ćwiczenie 1
Określ, jak można nazwać utwór Wstęp do bajek, skoro nie jest podzielony na zwrotki (strofy).
R1KDe5RsKUW1H
(Uzupełnij).
Zapoznaj się z definicjami wiersza stroficznego i wiersza ciągłego.
Wstęp do bajek jest wierszem ciągłym (stychicznym).
Ćwiczenie 2
Podziel wiersz na dwie części. Wskaż miejsce, w którym przeprowadzisz granicę. Uzasadnij swój wybór.
RGel23wAYyfuX
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na wers, w którym kończą się wyliczenia.
Wiersz można podzielić na pierwszą część, obejmującą osiem kolejnych wersów. Natomiast dwa ostatnie wersy mogłyby stanowić część drugą. Taki podział uzasadniony jest treścią utworu. W pierwszej części wymienieni zostali ludzie reprezentujący różne zawody, a w drugiej zawarty jest morał.
Ważne!
Anafora - figura stylistyczna polegająca na powtórzeniu tego samego wyrazu lub zwrotu na początku kolejnych zdań, wersów, zwrotek. W wierszu pełni ona określoną funkcję, służy wzmocnieniu, podkreśleniu ważności wypowiadanych treści.
Ćwiczenie 3
R1dNMtejrDtUS
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ważne!
Stereotyp - uproszczony i schematyczny obraz osób, grup, stosunków społecznych, instytucji, powszechny w danej grupie społecznej i trudny do zmiany. Stereotypy zwykle opierają się na niepewnej wiedzy i czasem fałszywych przekonaniach na temat świata, są utrwalone przez tradycję.
Człowiek widząc świat, opisuje go, interpretuje za pomocą języka. Jest to widzenie dość uproszczone, pozbawione dociekliwej analizy, próby rzetelnego zaobserwowania i sprawiedliwego ocenienia zjawisk otaczającego świata. Język dysponuje takimi środkami, które to uproszczenie znacznie ułatwiają, tymi środkami są stereotypy językowe, utrwalone wyobrażenia o czymś, połączone na stałe z ocenami, systemem wartości i wzorami zachowań, mocno zakorzenione w świadomości i języku, niełatwo dają się zweryfikować. Potoczne, stereotypowestereotypstereotypowe myślenie o czymś czy stereotypowa ocena czegoś są najczęściej rozumiane jako krzywdzące, bezrefleksyjne np. kobiety lubią plotkować, mężczyźni nigdy nie płaczą.
Ćwiczenie 4
Zapoznaj się z informacją na temat stereotypów. Na podstawie bajki „Wstęp do bajek” połącz osoby z ich stereotypowym wyobrażeniem.
R1Nw7dG2laVwi
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
Jak postępują postacie wymienione w bajce, oceń ich zachowanie. Wyjaśnij, jak nazywa się taki sposób ukazywania postaci w tekście literackim.
R6ibJbxNgJj3A
(Uzupełnij).
Skorzystaj z wyjaśnień słów w słowniku i napisz odpowiedzi własnymi słowami.
Młodzi ludzie postępują odpowiedzialnie, z umiarem, nie robią głupstw. Starzy ludzie nie narzekają i nie krytykują wiecznie wszystkiego. Bogaci pomagają biedniejszym. Artyści nie zazdroszczą, kolegom po fachu, sławy. Celnicy uczciwie pracują, nie biorą łapówek. Złoczyńcy nie zachowują się agresywnie i niegodziwie. Urzędnicy państwowi są uczciwi i sumiennie, solidnie wykonują swoją pracę. Szewcy są trzeźwi w pracy. Żołnierze są skromni i nie opowiadają o swoich wyczynach. Poeci tworzą teksty oparte na prawdzie. Wszystkie wymienione w bajce postacie postępują dobrze, szlachetnie, uczciwie i wzorowo. Ukazany świat jest idealny. Taki sposób ukazywania postaci w tekście literackim nazywa się idealizacją. Polega ona na przedstawieniu czegoś lub kogo jako dużo lepszego niż w rzeczywistości.
Ćwiczenie 6
Wyjaśnij, czy charakterystyka ludzi wymienionych w bajce jest zgodna z rzeczywistością i na czym polegał pomysł bajki.
RAd7hTRPrp26n
Wykorzystaj wiedzę z poprzednich ćwiczeń.
Autor rozpoczyna kolejne wersy od czasownika „był” i po kolei wymienia przedstawicieli różnych zawodów, stanów i wieku. Poeta odwołuje się do stereotypów, a następnie zaprzecza im stanowczo, powtarzając przysłówek „nigdy”. Charakterystyka ludzi wymienionych w bajce nie do końca jest zgodna z rzeczywistością. Mamy o nich inną wiedzę. Autor celowo stwarza ich przeciwstawne obrazy, aby na koniec podsumować, że być może gdzieś na świecie tacy ludzie są, ale my ich nie znamy.
Polecenie 1
Wyszukaj w słowniku frazeologicznym zwrot: włożyć między bajki i wyjaśnij jego znaczenie.
RlMYxN0XIoP4x
Polecenie 2
Wyjaśnij, jak rozumiesz morał bajki: – A cóż to jest za bajka? Wszystko to być może! – Prawda, jednakże ja to między bajki włożę.
Rh0Eq6xmjj622
R9yjfUMG7PoqI
Ćwiczenie 7
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do związków frazeologicznych z kolumny lewej ich objaśnień z kolumny prawej.
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do związków frazeologicznych z kolumny lewej ich objaśnień z kolumny prawej.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
RG14REn5E9Quc
Ćwiczenie 8
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu komórek zebranymi przez ucznia informacjami.
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu komórek zebranymi przez ucznia informacjami.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1If1Hjrj7uuh
Ćwiczenie 9
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Zapoznaj się z bajką Jeana de La Fontaine’aJeana de La Fontaine’a oraz Ignacego Krasickiego, a następnie wykonaj ćwiczenia.
Jean de La Fontaine
[czyt. żą de la fonten]
RkUJ8SXrscXen
Ćwiczenie 10
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Jean de La FontaineLwica i Niedźwiedzica
Goniąc za zwierzem przez pustyń obszary, Strzelec porwał z lwiej pieczarypieczarapieczary Jejmości Lwicy najmilsze dzieciątko, Lwiątko. Powraca matka, nie znajduje syna, I srogimsrogisrogim żalem przejęta, Straszliwie ryczeć zaczyna. PierzchająpierzchaćPierzchają w trwodzetrwogatrwodze zwierzęta, Kto żyw, ukrywa się w norze, Choć noc zapadła, nikt zasnąć nie może, Bo lament Lwicy zbolałej, Wstrząsa bórbórbór cały. Aż wreszcie Niedźwiedzica rzecze do sąsiadki: «Powiedz mi, wszak cielątek i jagniąt niemało Przez twe ząbki na tamten świat powędrowało: Czyliż one nie miały ni ojca ni matki? — Miały. — Jednak sąsiadom nie suszyły głowy, Osierocone owce i stroskane krowy; W skrytości serc płakały nad stratą dzieciątek. Czemuż ty jedna masz czynić wyjątek? Milcz, jak one milczały; oto moja rada. — Co, ja mam milczeć po utracie syna! Któż mi go wróci? ach, biada mi, biada! Nieszczęsna moja godzina! Co mnie obchodzą czyjeś tam rozpacze, Gdy ja boleję i płaczę!»
Człowiecze! gnębią ciebie twe własne cierpienia: Czemuż na krzywdy bliźnichbliźnibliźnich masz serce z kamienia?
CART7 Źródło: Jean de La Fontaine, Lwica i Niedźwiedzica, [w:] tegoż, Bajki podług La Fontaine’a, Warszawa 1876, s. 670–671.
RRCsrUjPquoJS
Ćwiczenie 11
Jakie wady piętnuje Jean de La Fontaine w bajcie Lwica i niedźwiedzica? Możliwe odpowiedzi: 1. egoizm, 2. kłótliwość, 3. zarozumiałość, 4. brak empatii, 5. porywczość, 6. chciwość, 7. cynizm
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RtCxKuNtqwl98
Ćwiczenie 12
Jaki morał płynie z bajki Lwica i niedźwiedzica? Możliwe odpowiedzi: 1. Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe., 2. Kto pod kim dołki kopie, ten sam w nie wpada., 3. Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi., 4. Apetyt rośnie w miarę jedzenia.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ignacy KrasickiKomar i mucha
Mamy latać, latajmy nie górniegórniegórnie, nie nisko. Komar muchy tonącej mając widowisko, Że nie wyżej leciała, nad nią się użalił: Gdy to mówił, wpadł w świecę, i w ogniu się spalił.
CART8 Źródło: Ignacy Krasicki, Komar i mucha, [w:] tegoż, Dzieła Krasickiego dziesięć tomów w jednym, Paryż 1830, s. 5.
R1SfXYeh1kMcF
Ćwiczenie 13
Jakie wady piętnuje Ignacy Krasicki w bajce Komar i mucha? Możliwe odpowiedzi: 1. nierozważność, 2. Nieprawidłowa odpowiedź B, 3. Nieprawidłowa odpowiedź C, 4. nieumiarkowanie
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
REAzJYqvFQUzR
Ćwiczenie 14
Jaki morał płynie z bajki Komar i mucha? Możliwe odpowiedzi: 1. We wszystkim zachowaj umiar., 2. Umiejętność życia jest największą sztuką., 3. Dobre słowo leczy smutek., 4. Mierz siły na zamiary.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1c82TJ14pH44
Ćwiczenie 15
Uzupełnij tabelę poniższymi informacjami.
Uzupełnij tabelę poniższymi informacjami.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RtoJwY3jmcyMo
Nagranie bajki „Rybka mała i szczupak” Ignacego Krasickiego, czyta Bartosz Mazur.
Nagranie bajki „Rybka mała i szczupak” Ignacego Krasickiego, czyta Bartosz Mazur.
Nagranie bajki Rybka mała i szczupak Ignacego Krasickiego, czyta Bartosz Mazur.
Nagranie bajki Rybka mała i szczupak Ignacego Krasickiego, czyta Bartosz Mazur.
Źródło: www.wolnelektury.pl, licencja: CC BY 3.0.
Nagranie bajki „Rybka mała i szczupak” Ignacego Krasickiego, czyta Bartosz Mazur.
Rybka mała i szczupakIgnacy Krasicki
Ignacy KrasickiRybka mała i szczupak
Widząc w wodzie robaka rybka jedna mała, Że go połknąć nie mogła, wielce żałowała. NadszedłnadszedłNadszedł szczupak, robak się przed nim nie osiedział, Połknął go, a z nim haczyk, o którym nie wiedział. Gdy rybak na brzeg ciągnął korzyśćkorzyśćkorzyść okazałą, Rzekła rybka: 'Dobrze to czasem być i małą'.
Ćwiczenie 16
Zacytuj fragment utworu, który można uznać za morał bajki. Wyjaśnij znaczenie morału.
RKA9oRuCJyar4
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na słowa, które wypowiada rybka.
Fragment, który stanowi morał bajki:
Gdy rybak na brzeg ciągnął korzyść okazałą, Rzekła rybka: 'Dobrze to czasem być i małą'. Morał: Słabość/brak czegoś może okazać się zaletą, dlatego nie należy narzekać na niedostatki i mankamenty. Rybka mała uosabia cechy człowieka, który narzeka na swoje życie. Żałuje, że nie zrobił czegoś. Dopiero, kiedy widzi fatalne konsekwencje jakichś czynów, cieszy się, że tego nie zrobił.
Pan i piesIgnacy Krasicki
Ignacy KrasickiPan i pies
Pies szczekał na złodzieja, całą noc się trudził; Obili go nazajutrz, że pana obudził. Spał smaczne drugiej nocy, złodzieja nie czekał; Ten dom skradł; psa obili za to, że nie szczekał
pan_1 Źródło: Pan i pies, [w:] Ignacy Krasicki, Bajki, Wrocław 1975, s. 62.
Ćwiczenie 17
Zapoznaj się z treścią bajki Ignacego Krasickiego Pan i pies, a następnie wybierz zdanie, będące morałem.
R1DOcKjj7VxPb
Możliwe odpowiedzi: 1. Szczekanie ma zawsze wartość dodatnią., 2. Jeśli szczekanie ma wartość ujemną, to jego przeciwieństwo ma wartość dodatnią., 3. Szczekanie ma zawsze wartość ujemną., 4. Szczekanie ma wartość ujemną, ale i jego przeciwieństwo ma wartość ujemną.
Sprawdź, czy umiesz!
Rp0Ce7uECYrfh
Ćwiczenie 18
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Przeczytaj poniższy fragment rozważań Hansa Christiana Andersena na temat istoty bajki, a następnie wyjaśnij, jaką funkcję pełnią bajki.
R1LSvsdx7ns10
(Uzupełnij).
Znajdź w tekście, do czego porównane zostały bajki i zastanów się dlaczego.
Bajki są tworzone, aby ukazać negatywne cechy i zachowania człowieka w sposób prosty i nieobrażający nikogo.
Hans Christian AndersenO tobie mówi bajka
Mędrcy starożytni chytrze obmyślili, w jaki sposób można by ludziom mówić prawdę prosto w oczy, nie robiąc z tego w sposób grubiańskigrubiańskigrubiański. Pokazywali im dziwne lustro, w którym ukazywały się różnego rodzaju zwierzęta i dziwne przedmioty. Był to widok zarówno ciekawy, jak budujący. Nazwali to „bajką”. I niezależnie od tego, czy zwierzęta zachowywały się głupio, czy też mądrze, ludzie musieli, patrząc na nie, myśleć przy tym: „To o tobie mówi bajka”. W ten sposób nikt się nie mógł obrazić.
CART9 Źródło: Hans Christian Andersen, O tobie mówi bajka, [w:] tegoż, Baśnie, tłum. Bogusława Sochańska, Poznań 2006.
Gra interaktywna
Informacja dla osób korzystających z czytnika ekranu NVDA - po aplikacji można poruszać się przy użyciu klawiszy Tab i Shift + Tab, aby przejść przez poszczególne przyciski oraz strzałkami aby przejść przez poszczególne odpowiedzi każdego z pytań quizu.
Zapoznaj się z listą bajek Ignacego Krasickiego, przeczytaj te, których nie znasz, następnie wybierz ulubioną bajkę, zapisz jej tytuł i uzasadnij wybór.
R1KSI2VjPWSpZ
Grafika przedstawia żółtą kratkę przypiętą czerwoną szpilką. Na kartce czarną czcionką została zapisana lista bajek Ignacego Krasickiego: Lis młody i stary; Dwa żółwie; Lew i zwierzęta; Przyjaciel; Lis i wilk; Pszczoły i mrówki; Daremna praca.
Lista bajek
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RTprG5k4HOjY0
(Uzupełnij).
Słownik
baśń
baśń
gatunek epicki, niewielkich rozmiarów opowieść, w której dominują elementy fantastyki, opowiada o niezwykłych wydarzeniach, fantastycznych postaciach i zjawiskach, kończy się zwykle morałem, dobro zwycięża zło
funkcjonujący w świadomości społecznej uproszczony obraz rzeczywistości, szablon, uogólnienie np. w szkole chłopcy są zawsze niegrzeczni, a dziewczynki ciche