Podsystemy ochronne państwa (II)
Czy wiesz, w jaki sposób służby ratownictwa, służby ochrony granicy państwowej, system zarządzania kryzysowego, a nawet prywatne agencje ochrony ochraniają ciebie i twoich najbliższych? Gdy wydarzy się coś niepożądanego czy niebezpiecznego, zazwyczaj dzwonisz do odpowiednich służb i je o tym zawiadamiasz, a one podejmują odpowiednie działania. Czy pracują same, czy ktoś je wspiera, czy może one same kogoś wspierają? Czy ich rola zaczyna się wraz z twoim telefonem, a kończy, gdy kryzys zostanie zażegnany?
że podsystemy ochronne zalicza się do podsystemów operacyjnych systemu bezpieczeństwa narodowego RP.
jakie są cele funkcjonowania podsystemów ochronnych.
wymieniać pozostałe podsystemy ochronne tworzące potencjał ochronny państwa;
przedstawiać zadania służb ratownictwa i innych instytucji wchodzących w skład podsystemów ochronnych państwa;
charakteryzować i oceniać rolę podsystemów ochronnych oraz instytucji odpowiedzialnych za realizację ich celów.
1. Służby ratownictwa i ochrony ludności
Służby ratownictwa i ochrony ludności stanowią kolejny podsystem ochronny polskiego systemu bezpieczeństwa narodowego. Wyjątkową rolę odgrywa Państwowa Straż PożarnaPaństwowa Straż Pożarna (PSP), której zadania przedstawia poniższa grafika interaktywna.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D16NMDvcc
Wyjątkowa rola Państwowej Straży Pożarnej w podsystemie ratownictwa i ochrony ludnościwynika z tego, że zazwyczaj w praktyce to właśnie PSP koordynuje akcją ratunkową na miejscu katastrofy – w tym pracami policjantów oraz pogotowia ratunkowego. Ponadto we wszystkich podejmowanych przez siebie działaniach jest aktywnie wspierana przez wszystkie inne służby, straże i instytucje państwowe oraz przez sieć organizacji pozarządowych.
Podstawowe jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej to:
Komenda Główna PSP,
komenda wojewódzka,
komenda powiatowa (miejska),
Szkoła Główna Służby Pożarniczej oraz pozostałe szkoły,
instytuty badawcze,
Centralne Muzeum Pożarnictwa.
Na czele PSP stoi komendant główny Państwowej Straży Pożarnej, który jest również centralnym organem administracji rządowej w sprawach organizacji krajowego systemu ratowniczo‑gaśniczego oraz ochrony przeciwpożarowej.
W Państwowej Straży Pożarnej zatrudnionych jest ok. 30 tysięcy funkcjonariuszy, którymi kieruje Komendant Główny PSP podległy ministrowi spraw wewnętrznych. Warto w tym miejscu również zaznaczyć, że Państwowa Straż Pożarna ściśle współpracuje z Ochotniczą Strażą Pożarną (OSP) – umundurowaną, wyposażoną w specjalistyczny sprzęt organizacją społeczną składającą się z grupy przeszkolonych ochotników, przeznaczoną w szczególności do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami.
Innymi istotnymi elementami podsystemu ratownictwa i ochrony ludności są system ochrony ludności oraz system ratownictwa medycznego.
System Państwowego Ratownictwa Medycznego (PRM) powstał, by realizować jedno z podstawowych zadań państwa związane z zapewnieniem pomocy każdej osobie znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.
W ramach systemu PRM działają:
organy administracji rządowej właściwe w zakresie wykonywania zadań systemu,
jednostki systemu zapewniające utrzymanie gotowości ludzi, zasobów i jednostek organizacyjnych.
Jednostkami systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego są:
szpitalne oddziały ratunkoweszpitalne oddziały ratunkowe (SOR),
zespoły ratownictwa medycznego, w tym lotnicze zespoły ratownictwa medycznego.
Odnajdź w Internecie lub w innych źródłach informacje na temat Górskiego, Tatrzańskiego i Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. Następnie krótko omów ich zadania oraz funkcję, jaką pełnią w systemie bezpieczeństwa narodowego.
2. Elementy systemu zarządzania kryzysowego
Istotnym podsystemem ochronnym polskiego systemu bezpieczeństwa narodowego jest również system zarządzania kryzysowego.
W myśl przepisów Ustawy z 26 kwietnia 2007 r. zarządzanie kryzysowe to działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i
infrastruktury krytycznej
infrastruktury krytycznej
.
Za zarządzanie kryzysowe w Polsce odpowiada wieloszczeblowy system składający się z następujących elementów:
organów zarządzania kryzysowego,
organów opiniodawczo‑doradczych właściwych w sprawach inicjowania i koordynowania działań podejmowanych w zakresie zarządzania kryzysowego,
centrów zarządzania kryzysowego, utrzymujących dwudziestoczterogodzinną gotowość do podjęcia działań.
Strukturę systemu zarządzania kryzysowego w Polsce przedstawiono w tabeli 1.
Szczebel administracyjny | Organ zarządzania kryzysowego | Organ opiniodawczo‑doradczy | centrum zarządzania kryzysowego |
krajowy | Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów | Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego | Rządowe Centrum Bezpieczeństwa |
resortowy (subelement szczebla krajowego) | minister kierujący działem administracji rządowej, kierownik organu centralnego | Zespół Zarządzania Kryzysowego (ministerstwa lub urzędu centralnego) | Centrum Zarządzania Kryzysowego (ministerstwa lub urzędu centralnego) |
wojewódzki | wojewoda | Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego | Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego |
powiatowy | starosta powiatu | Powiatowy Zespół Zarządzania Kryzysowego | Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego |
gminny | wójt, burmistrz, prezydent miasta | Gminny Zespół Zarządzania Kryzysowego | Gminne/miejskie centra zarządzania kryzysowego (nie ma obowiązku ich tworzenia) |
Na podstawie poniższego filmu wyjaśnij, na czym polega rola centrów zarządzania kryzysowego w zapewnieniu bezpieczeństwa państwa i regionu.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Na filmie prezentowana jest praca Centrum Zarządzania Kryzysowego. W pierwszych ujęciach przedstawiony zostaje budynek CZK z zewnątrz, a następnie od wewnątrz, m.in. panoramiczne ujęcie sali dyspozytorów z dziesiątkami rozmieszczonych obok siebie w kolejnych rzędach stanowisk. Frontową część tej sali zajmuje ściana w całości wypełniona obrazami z kamer miejskiego monitoringu. Pokazana zostaje też z bliska praca poszczególnych dyspozytorów. W tle lektor bez przerwy omawia zadania, które spełnia CZK. Autorzy filmu kładą duży nacisk na rolę numeru alarmowego 112 w pracy centrum oraz dokonywanych za jego pomocą zgłoszeń.
3. Podsystem ochrony granicy państwowej RP
Obecny model ochrony granicy państwowej jest wynikiem zewnętrznych i wewnętrznych uwarunkowań bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej (wyjaśnionych na jednej z poprzednich lekcji).
Po wstąpieniu Polski do UE i wejściu do strefy Schengenstrefy Schengen podsystem ochrony granicy państwowej RP poddano niezbędnym korektom. Ze względu na otwarcie granicy będącej wewnętrzną granicą Unii Europejskiej oraz strefy Schengen, ograniczono odbywającą się na niej kontrolę. Wzmocniona została natomiast kontrola na granicy zewnętrznej. Ponadto zintensyfikowano działania prowadzone wewnątrz kraju, m.in. poprzez zacieśnienie współpracy, wymianę informacji i współdziałanie służb krajowych i innych państw członkowskich UE.
W podsystemie ochrony granicy państwowej główną rolę odgrywa Straż Granicza podlegająca ministrowi spraw wewnętrznych, którą wspomaga Służba Celna podlegająca ministrowi finansów.
Zgodnie z treścią Ustawy z 12 października 1990 r. do zadań Straży Granicznej należy m.in.:
ochrona lądowej, morskiej i powietrznej granicy państwowej;
organizowanie i dokonywanie kontroli ruchu granicznego;
zapobieganie i przeciwdziałanie nielegalnej migracji;
wykrywanie, zapobieganie i przeciwdziałanie handlu ludźmi;
wydawanie zezwoleń na przekraczanie granicy państwowej (w tym wiz);
rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw oraz wykroczeń, a także ściganie ich sprawców w zakresie właściwości Straży Granicznej;
zapewnienie bezpieczeństwa w komunikacji międzynarodowej i porządku publicznego w zasięgu terytorialnym przejścia granicznego, a także w strefie nadgranicznej;
przeprowadzanie kontroli bezpieczeństwa:
w środkach transportu w komunikacji międzynarodowej,
w zasięgu terytorialnym drogowego, kolejowego, morskiego i rzecznego przejścia granicznego,
w portach lotniczych, na zasadach określonych w przepisach dotyczących ochrony lotnictwa cywilnego;
współdziałanie z innymi organami i służbami w zakresie rozpoznawania zagrożeń terroryzmem i przeciwdziałania tym zagrożeniom.
Zadania Służby Celnej prezentuje aplikacja 2.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D16NMDvcc
4. Inne podsystemy ochronne
W Rzeczypospolitej Polskiej oprócz już opisanych istnieje jeszcze wiele innych instytucji, które w sposób bezpośredni lub pośredni zajmują się ochroną obywateli oraz bezpieczeństwa publicznego. Instytucje te ze względu na ich podległość, strukturę organizacyjną oraz zakres wykonywanych zadań można podzielić na centralne, samorządowe i prywatne.
Wśród instytucji centralnych wymienia się:
Inspekcję Transportu Drogowego,
Państwową Inspekcję Sanitarno‑Epidemiologiczną,
Inspekcję Weterynaryjną,
Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno‑Spożywczych,
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów,
Państwową Inspekcję Handlową,
Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego,
służby meteo- i hydrologiczne,
Straż Ochrony Kolei.
Odnajdź w Internecie lub innych źródłach informacje na temat wybranej (z powyższych) instytucji, oraz w krótki sposób opisz jej rolę w podsystemach ochronnych bezpieczeństwa narodowego.
Instytucjami bezpieczeństwa publicznego podległymi samorządowi terytorialnemu lub nadzorowanymi przez niego są: straże gminne (miejskie)straże gminne (miejskie) i ochotnicze straże pożarne, które tradycyjnie realizują zadania z zakresu zapobiegania pożarom i gaszenia ich.
Straż gminna spełnia służebną rolę wobec społeczności lokalnej, wykonując swe zadania z poszanowaniem godności i praw obywateli. W celu ochrony i przywrócenia porządku publicznego strażnicy mogą nie tylko stosować takie środki jak kajdanki, pałki wielofunkcyjne, miotacze gazu czy paralizatory, ale także nakładać mandaty i zatrzymywać osoby zakłócające porządek, celem przekazania ich policji.
Kilka słów należy poświęcić również prywatnym instytucjom ochrony, które są komercyjnymi podmiotami realizującymi zadania z zakresu ochrony osób i mienia.
Rozwój prywatnego sektora usług ochrony osób i mienia w Polsce trwa od czasu transformacji systemowej na początku lat 90. XX w. Pierwsze zezwolenia na wykonywanie tego typu działalności zostały wydane na podstawie przepisów ustawy o działalności gospodarczej. W 1998 r. wprowadzono do polskiego porządku prawnego ustawę o ochronie osób i mienia, całościowo regulującą działalność prywatnych instytucji ochrony. Łączną liczbę pracowników ochrony w Polsce szacuje się na 110‑150 tysięcy osób.
Prywatny sektor ochrony świadczy w naszym kraju bogatą ofertę usług, do których zalicza się m.in.:
fizyczną ochronę obiektów i terenów,
konwojowanie pieniędzy i kosztowności,
osobistą fizyczną ochronę osób,
ochronę imprez sportowych i artystycznych.
Podsumowanie
Służby ratownictwa i ochrony ludności stanowią istotny podsystem ochronny polskiego systemu bezpieczeństwa narodowego.
Wyjątkową rolę wśród służb ratownictwa i ochrony ludności odgrywa Państwowa Straż Pożarna (PSP).
W podsystemie ochrony granicy państwowej główną rolę odgrywa Straż Graniczna (podlegająca ministrowi spraw wewnętrznych), którą wspomaga Służba Celna (podlegającą ministrowi finansów).
Na terenie Rzeczypospolitej Polskiej działa wiele innych instytucji, które w sposób bezpośredni lub pośredni zajmują się ochroną obywateli oraz bezpieczeństwa publicznego. Instytucje te ze względu na ich podległość, strukturę organizacyjną oraz zakres wykonywanych zadań można podzielić na centralne, samorządowe i prywatne.
Napisz rozprawkę nt.: Państwowa Straż Pożarna jako główny element podsystemu ratownictwa i ochrony ludności. W swojej wypowiedzi opisz miejsce PSP w systemie bezpieczeństwa narodowego oraz zadania realizowane przez tę formację. Przytaczane przez siebie argumenty poprzyj prawdziwymi przykładami zaczerpniętymi z własnych doświadczeń oraz informacji znalezionych w Internecie lub w innych źródłach.
Słowniczek
systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców
zawodowa, umundurowana i wyposażona w specjalistyczny sprzęt formacja, przeznaczona do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami
jednolita, umundurowana formacja, utworzona w celu zapewnienia ochrony i bezpieczeństwa obszaru celnego Wspólnoty Europejskiej, w tym zgodności z prawem przywozu towarów na ten obszar oraz wywozu towarów z tego obszaru
umundurowana i wyposażona w środki przymusu bezpośredniego formacja tworzona na terenie gminy w celu ochrony porządku publicznego
jednolita, umundurowana i uzbrojona formacja przeznaczona do ochrony granicy państwowej, kontroli ruchu granicznego oraz zapobiegania i przeciwdziałania nielegalnej migracji
system, którego celem jest realizacja zadań państwa polegających na zapewnieniu pomocy każdej osobie znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego
komórka organizacyjna szpitala, która niezwłocznie udziela świadczeń opieki zdrowotnej, polegających na wstępnej diagnostyce oraz podjęciu leczenia niezbędnego dla stabilizacji funkcji życiowych osób znajdujących się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego
porozumienie zawarte w miejscowości Schengen (Luksemburg) 14 czerwca 1985 r., które znosi kontrolę osób przekraczających granice między państwami członkowskimi układu, a w zamian za to wzmacnia współpracę w zakresie bezpieczeństwa i polityki azylowej (dotyczy również współpracy przygranicznej)
działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej
Zadania
Które z wymienionych instytucji centralnych wykonują zadania z zakresu ochrony obywateli i bezpieczeństwa publicznego?
- Inspekcja Transportu Drogowego
- Państwowa Inspekcja Handlowa
- Inspekcja Weterynaryjna
- Straż Ochrony Kolei
- Państwowa Inspekcja Sanitarno-Epidemiologiczna
- Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
- Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego
Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które – fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Jedną z podstawowych jednostek organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej jest Centralne Muzeum Pożarnictwa. | □ | □ |
| Ochotnicze Straże Pożarne są jednostkami Państwowej Straży Pożarnej. | □ | □ |
| Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej jest centralnym organem administracji rządowej w sprawach organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego oraz ochrony przeciwpożarowej. | □ | □ |
| Marszałek Województwa jest organem zarządzania kryzysowego na szczeblu wojewódzkim. | □ | □ |
| Straż gminna spełnia służebną rolę wobec społeczności lokalnej, wykonując swe zadania z poszanowaniem godności i praw obywateli. | □ | □ |
Zaznacz zadania Straży Granicznej.
- Ochrona lądowej, morskiej i powietrznej granicy państwowej.
- Ochrona obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej.
- Zapobieganie i przeciwdziałanie nielegalnej migracji.
- Wykrywanie handlu ludźmi oraz zapobieganie i przeciwdziałanie takim działaniom.
- Przeprowadzanie kontroli bezpieczeństwa w środkach transportu w komunikacji międzynarodowej.
Która z wymienionych instytucji zalicza się do instytucji samorządowych wykonujących zadania z zakresu ochrony obywateli i bezpieczeństwa publicznego?
- Straż Miejska.
- Państwowa Straż Pożarna.
- Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego.
- Ochotnicza Straż Pożarna.
- Straż Ochrony Kolei.
- Policja
- Prywatne firmy ochroniarskie.