Temat lekcji: W naszym (średniowiecznym) mieście…

Autorka scenariusza: Katarzyna Kuczyńska

Adresat

Uczeń klasy V szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

V. Polska w okresie wczesnopiastowskim. Uczeń:

6. opisuje społeczeństwo Polski pierwszych Piastów.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie poznają życie społeczne oraz strukturę społeczną mieszkańców średniowiecznego miasta.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Cele operacyjne

Uczeń:

• charakteryzuje grupy społeczne, które zamieszkiwały średniowieczne miasto, opowiada o ich roli oraz statusie w mieście;

• uświadamia sobie konieczność wspólnej odpowiedzialności i współpracy mieszkańców miasta (na przykładzie miasta średniowiecznego), w tym potrzebę ustalenia zasad uczciwego wykonywania zawodu.

Metody/techniki kształcenia

• metody programowane: z wykorzystaniem e‑podręcznika;

• metody problemowe: aktywizujące: dyskusja, przygotowanie listów;

• metody praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe, praca z tekstem;

• metody podające: komentarze i wyjaśnienia nauczyciela.

Formy pracy

• praca z całą klasą;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki/pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg zajęć

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel podaje uczniom cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Prowadzący pyta uczniów, jak wyobrażają sobie życie w średniowiecznym mieście. Krótka dyskusja. Nauczyciel słucha, co uczniowie mają do powiedzenia i, w zależności od przyjętej przez siebie strategii, może od razu sprostować nieuzasadnione wyobrażenia lub wrócić do tego później.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy: Kupców, Rzemieślników, Uczniów i Innych. Każda z grup wykonuje odpowiedni moduł Polecenia 1 (Kupcy – moduł A, Rzemieślnicy – moduł B, Uczniowie – moduł C, Inni – moduł D). Następnie na podstawie zdobytych wiadomości każda z grup przygotowuje list: uczniowie wyobrażają sobie mieszkańca średniowiecznego miasta (Kupcy – kupca, Rzemieślnicy – rzemieślnika, Uczniowie – ucznia wybranego zawodu, Inni – mieszkańca miasta, ale niebędącego ani rzemieślnikiem, ani kupcem – np. księdza, zakonnika, nosiwodę, włóczęgę lub żebraka) i w jego imieniu piszą list, sami określają adresata tego listu. Istotne jest – na co zwraca uwagę nauczyciel – aby w tym liście zawarli istotne informacje o warunkach życia danej postaci w mieście, czyli skorzystali ze świeżo zdobytych informacji. Nauczyciel może przywołać kategorię źródeł historycznych i zadanie uczniów określić jako zadanie „spreparowania źródła historycznego” w formie listu mieszkańca średniowiecznego miasta. Równocześnie wskazuje, że poza kryterium treści (czyli informacji, które uczniowie przekażą w liście) przy wykonywaniu zadania ważne jest także zachowanie istotnych cech listu (powinien on mieć odpowiedni charakter w zależności od wybranego przez uczniów adresata, np. być bardziej bezpośredni, jeśli będzie adresowany do przyjaciela/przyjaciółki, wyrażający troskę o zdrowie – jeśli będzie adresowany do daleko mieszkających rodziców), w liście ważne informacje można także przekazać w formie opowieści o jakimś wydarzeniu.

2. Poszczególne grupy czytają swoje listy na forum klasy. Nauczyciel czuwa, czy wszystkie istotne informacje z wykonanego wcześniej Polecenia zostały przekazane w liście, ewentualnie sygnalizuje, co zostało pominięte.

3. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 1: praca z tekstem źródłowym. Uczniowie odsłuchują nagrania tekstu (mogą jego treść śledzić również wzrokiem) oraz wykonują ćwiczenia mające na celu sprawdzenie stopnia rozumienia nagrania.

4. Następnie uczniowie wykonują Ćwiczenie 2: przyporządkowują nazwy zawodów do ich wizerunków oraz Ćwiczenie 3 utrwalające słownictwo.

Faza podsumowująca

1. Sprawdzenie poprawności wykonanych ćwiczeń na forum klasy.

2. Nauczyciel lub wybrany uczeń podsumowuje lekcję.

3. Jako zadanie domowe nauczyciel poleca uczniom pisemnie (w 4–5 zdaniach) odpowiedzieć na pytanie: Czy współcześni mieszczanie mogliby się czegoś nauczyć od swoich średniowiecznych poprzedników?

Podsumowanie najważniejszych treści lekcji

1. Zapoznanie się z charakterystyką grup społecznych, które zamieszkiwały średniowieczne miasto.

2. Analiza wspólnej odpowiedzialności i współpracy mieszkańców miasta średniowiecznego, w tym ustalania zasad uczciwego wykonywania zawodu.

3. Refleksja nad warunkami życia w mieście średniowiecznym i współczesnym.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Inhabitants of medieval cities

Inhabitants of medieval cities are called townspeople. These were mainly merchants and craftsmen. They paid taxes for the needs of the city, for example for the construction of city walls, maintenance of order and cleanliness. They were also obliged to defend the city in case of an enemy invasion.

The most numerous group of inhabitants were craftsmen. In the Middle Ages, unlike today, most of the goods needed by city inhabitants were produced locally, in small workshops and small quantities. Craft workshops were located on the ground floors of the tenement houses. From the 13th century craftsmen, with the support of the city authorities, started to establish their own organisations, called guilds. The guild consisted of craftsmen of one or more related specialities. Craftsmen of the same speciality often lived close to each other on the same street. This is evidenced by the names of some streets that have been preserved to this day.

Merchants were amongst the richest inhabitants of medieval cities. They had an impact on the city governance because they were members of the city council. They lived off trade in goods, which they often imported from faraway lands. There were also many small merchants among the townsmen, who carried the sold goods with them on their backs and reached the townspeople's houses directly. The cities were also inhabited by priests who served in churches and monks (for example, Franciscans and Dominicans) who founded their monasteries within the city walls. The city also attracted numerous beggars and vagrants.