E-materiały do kształcenia zawodowego

Szkodliwe owady leśne

LES.02. Gospodarowanie zasobami leśnymi – Technik leśnik 314301

Słownik pojęć dla e‑materiału

Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik zawiera pojęcia ułożone w kolejności alfabetycznej. Pojęcia zawierają odnośniki do elementów składowych e‑materiału, w których zostały zastosowane. Za pomocą wyszukiwarki „Filtruj pojęcie” można wyszukać odpowiednie pojęcie w słowniku.

1
biel
biel
R5s8fs0Ge2Dm8
Przekrój pnia drzewa
Źródło: MPF, licencja: CC BY-SA 3.0.

drewno miękkie, najczęściej zewnętrzna, jaśniejsza od wewnętrznej twardzieli, strefa drewna, złożona z ostatnich pierścieni przyrostowych, w skład których wchodzą jeszcze żywe komórki przewodzące wodę i gromadzące substancje odżywcze

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

cetyna 
cetyna 

uiglone, żywe, rzadziej martwe gałązki odcięte lub odłamane z koron ściętych drzew iglastych. Cetynę dzieli się na dwie klasy jakości. Wykorzystuje się ją przy robieniu dekoracji lub do przerobu przemysłowego, np. do wytwarzania olejków eterycznych, mąki paszowo‑witaminowej lub pasty chlorofilowo‑karotenowej. Cetyna użytkowa powinna być świeża, o niezmienionej barwie igliwia, bez zanieczyszczeń i nadmiernego zawilgocenia. Także – pędy sosnowe wydrążone przez korniki cetyńce mniejsze i obłamane przez wiatr, wchodzące w skład ściółki leśnej.

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

chorion 
chorion 

zewnętrzna powłoka jaja owada

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

diapauza
diapauza

okresowe zahamowanie czynności życiowych organizmu związane z niekorzystnymi warunkami zewnętrznymi (susza, obniżenie temperatury) lub z przeobrażeniem (poczwarka). Jedną z form diapauzy jest hibernacja w celu przeczekania trudnych warunków.

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

defoliacja pełna/gołożer
defoliacja pełna/gołożer
R16g8Zg3x0kfN
Gałąź drzewa iglastego
Źródło: Beentree, licencja: CC BY-SA 3.0.

całkowite ogołocenie rośliny z liści lub igieł, np. wskutek żerowania owadów foliofagicznych (wyspecjalizowanych w zjadaniu liści i igieł)

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

drzewo lepowane 
drzewo lepowane 

drzewo, na które zostały nałożone opaski lepowe lub pierścienie z lepu w celu uniemożliwienia gąsienicom przedostania się do korony

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

drzewo trocinkowe 
drzewo trocinkowe 

drzewo stojące lub leżące, z którego wysypują się trocinki z chodników macierzystych lub larwalnych wygryzanych przez niektóre szkodniki wtórne, zwłaszcza kornika drukarza

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

drzewostan I klasy wieku 
drzewostan I klasy wieku 

drzewostan w wieku do 20 lat

Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwyDnRrYkLn5Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwy

drzewostan II klasy wieku 
drzewostan II klasy wieku 

drzewostan w wieku od 21 do 40 lat

Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwyDnRrYkLn5Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwy

gąsienica
gąsienica
RbSIPBmfZrL3G
Osnuja sadzonkowa (Acantholyda hieroglyphica)
Źródło: I, Beentree, licencja: CC BY-SA 3.0.

larwa motyli i błonkówek z podrzędu rośliniarek

Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwyDnRrYkLn5Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwy

generacja siostrzana
generacja siostrzana

pokolenie owadów pochodzące z drugiego składania jaj przez tę samą samicę, po odbyciu przez nią żeru regeneracyjnego

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

gradacja
gradacja

masowe, przybierające rozmiar klęski występowanie szkodliwych owadów w wyniku korzystnego dla danego gatunku układu czynników ekologicznych

Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwyDnRrYkLn5Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwy

hibernacja
hibernacja

spoczynek, zawieszenia aktywności życiowej

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

imago/postać doskonała/owad doskonały
imago/postać doskonała/owad doskonały
RbX3pJbD0hsNl
Cetyniec większy
Źródło: Udo Schmidt, licencja: CC BY-SA 2.0.

końcowe stadium w rozwoju osobniczym; ostatecznie ukształtowana, z reguły zdolna do rozrodu, dorosła postać owada nieprzechodząca już linień

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

kremaster 
kremaster 

zakończenie, np. w postaci kolców lub haczyków na końcu ostatniego segmentu odwłokowego poczwarki motyla; przyczepia owada do podłoża

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

larwa 
larwa 
RozWXAk0G6C4e
Borecznik sosnowiec
Źródło: Beentree, licencja: CC BY-SA 3.0.

postać i stadium rozwoju młodocianego zwierzęcia, charakteryzujące się możliwością wzrostu, często różniące się anatomicznie, fizjologicznie i ekologicznie od postaci dojrzałej osobników tego samego gatunku

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

leżanina 
leżanina 

drewno, które wskutek długiego przelegiwania w lesie nie ma poważniejszych zastosowań gospodarczych w następstwie rozkładu i utraty właściwości mechanicznych

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

linienie
linienie
RjSQgPs2ZBrQo
Wylinka
Źródło: Famartin wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 4.0.

proces okresowego zrzucania zewnętrznej, twardej powłoki ciała u stawonogów. Zrzucenie zewnętrznego szkieletu i stwardnienie nowego jest wywołane bardzo wydatnym powiększeniem rozmiarów ciała owada. W wyniku powiększenia rozmiarów organizm nie mieści się już w starym szkielecie zewnętrznym, a jego dalszy rozwój jest niemożliwy.

Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwyDnRrYkLn5Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwy

monofag/gatunek monofagiczny 
monofag/gatunek monofagiczny 

owad pobierający tylko jeden rodzaj pokarmu w jednym lub we wszystkich stadiach rozwojowych

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

nyża jajowa
nyża jajowa

jamka wygryzana przez samice różnych korników z boku chodnika macierzystego w celu złożenia tam jaja; po złożeniu jaja samica przykrywa je trocinkami

Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwyDnRrYkLn5Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwy

obwar sosny
obwar sosny

grzybowa choroba roślin z grupy rdzy wywołana przez Cronartium pini; występuje głównie na sośnie zwyczajnej

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

odpad pozrębowy/odpad zrębowy
odpad pozrębowy/odpad zrębowy

części drewna powstające w lesie podczas ścinki, okrzesywania drzew i wyróbki sortymentów

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

odziomek strzały
odziomek strzały

dolna część strzały, zaczynająca się nad szyją korzeniową, pozbawiona gałęzi. Charakteryzuje się zwykle najlepszej jakości drewnem. Pnie w formie strzały wykształcają głównie gatunki iglaste, zwłaszcza świerk, sosna i daglezja, spośród liściastych – olcha.

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

odziomkowa część drzewa
odziomkowa część drzewa

dolna, bezgałęzista część pnia od szyi korzeniowej, mająca najlepiej ukształtowane drewno i odznaczająca się zwykle lepszą jakością techniczną

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

oligofag/gatunek oligofagiczny 
oligofag/gatunek oligofagiczny 

owad pobierający kilka rodzajów pokarmu, np. żerujący na roślinach należących do jednej rodziny

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

owady
owady

gromada stawonogów z podtypu sześcionogich, dotychczas opisano ponad milion gatunków współczesnych owadów, ich rzeczywista liczba jest prawdopodobnie kilku- a nawet kilkunastokrotnie większa (owady są najliczniejszą grupą zwierząt)

Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwyDnRrYkLn5Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwy

owady patogeniczne 
owady patogeniczne 

powodują straty gospodarcze w wyniku uszkadzania roślin leśnych. Drzewa zaatakowane przez te owady są osłabione, podatne na choroby grzybowe albo wręcz zamierają. Owady te dzielimy na szkodniki pierwotne (liściożerne) i wtórne (uszkadzają łyko i drewno).

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwyDnRrYkLn5Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwy

pędraki
pędraki
R1RGbQvCBWGfN
Pędrak
Źródło: Rasbak – Vlastní dílo wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.

larwy chrząszczy, głównie z rodziny żukowatych i jelonkowatych. Ciało miękkie, białawe, łukowato wygięte, o dobrze rozwiniętych odnóżach tułowiowych, głowa duża, ciemna, o grubym pancerzu i masywnym aparacie gębowym typu gryzącego. Żywią się podziemnymi częściami roślin, próchnem, martwą substancją roślinną i zwierzęcą.

Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwyDnRrYkLn5Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwy

poczwarka
poczwarka

stadium rozwojowe owadów o przeobrażeniu zupełnym, poprzedzające postać dorosłą – imago; poczwarka jest zwykle nieruchoma i nie pobiera pokarmu

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

polifag/gatunek polifagiczny 
polifag/gatunek polifagiczny 

owad pobierający bardzo różnorodny pokarm, np. żerujący na roślinach należących do różnych rodzin

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

posusz
posusz
RjbNg2RTHUrAa
Suche drzewo
Źródło: Alicja Jędrusik, licencja: CC BY-SA 3.0.

drzewa zamierające i wypadające z drzewostanu na skutek naturalnej śmierci, zbytniego zagęszczenia bądź osłabienia przez różne czynniki szkodotwórcze

Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwyDnRrYkLn5Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwy

siewka
siewka
Rzu8IjKQ0U0wp
Siewka sosny
Źródło: Sternenlaus wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.

roślina we wczesnym (wegetatywnym) stadium rozwoju, wyrosła z nasiona. Może wyrosnąć samorzutnie w stanie naturalnym (rośliny dziko rosnące) lub na polu uprawnym jako chwast albo z nasion celowo wysianych przez człowieka. Siewki rosną dzięki substancjom pokarmowym zgromadzonym w nasionie. W fazie siewki z korzenia zarodkowego wyrastają korzenie boczne kotwiczące roślinę w glebie, natomiast z pączka wyrasta młody pęd, który uwidacznia się ponad warstwą gleby. Po wykształceniu liści asymilacyjnych i umocowaniu się korzenia w glebie siewka staje się samożywna.

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

sternit
sternit

płytka brzuszna jednego z segmentów tułowiowych lub odwłokowych owadów

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

strzała 
strzała 
R95wdKHCB3NFY
Drzewo iglaste
Źródło: Walter Siegmund wikipedia.org, licencja: CC BY 2.5.

pień drzewa leśnego, głównie iglastego, o dość regularnym kształcie od podstawy do wierzchołka; oś morfologiczna strzały to umowna linia łącząca środek podstawy pnia z wierzchołkiem

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

suchoczub
suchoczub

wierzchołek drzewa uschnięty z powodu czynników biotycznych: ataku grzybów, owadów patogenicznych lub abiotycznych – w wyniku suszy

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

szkodnik fizjologiczny
szkodnik fizjologiczny

owad odżywiający się tkankami lub sokami roślin i powodujący zakłócenia w ich procesach życiowych, osłabienie, a nawet zamieranie drzewa. Są to szkodniki  pierwotne żerujące na korzeniach, na igłach i liściach, wysysające soki oraz niektóre szkodniki wtórne.

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

szkodnik fizjologiczno‑techniczny
szkodnik fizjologiczno‑techniczny

gatunki owadów, które w pierwszej fazie rozwoju uszkadzają żywe tkanki (łyko, miazgę), a w drugiej drewno. Należą do nich np. borówki (Tetropium), paśniki (Plagionotus) i żerdzianki (Monochamus).

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

szkodnik nękający 
szkodnik nękający 

gatunki owadów, które wskutek długotrwałego lub powtarzającego się żeru doprowadzają rośliny do osłabienia lub zniekształcenia

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

szkodnik pierwotny 
szkodnik pierwotny 

szkodniki atakujące żywe i zdrowe rośliny

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

szkodnik techniczny
szkodnik techniczny

szkodniki, których chodniki drążone w drewnie drzew obumierających w mniejszym lub większym stopniu obniżają jakość surowca, ograniczają możliwość jego wykorzystania w konstrukcjach drewnianych i innych wyrobach z drewna

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

szkodnik wtórny 
szkodnik wtórny 

szkodniki atakujące żywe, ale osłabione przez szkodniki pierwotne, grzyby, suszę fizjologiczną lub chore rośliny

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

trzebież
trzebież

cięcia pielęgnacyjne wykonywane w drzewostanach, które przeszły już okres uprawy; polegają na usuwaniu drzew gospodarczo niepożądanych

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

wywrot/wiatrował
wywrot/wiatrował
RGPGey5WkmKnH
Wywrot
Źródło: Konrad Kurzacz Pimke, licencja: CC BY-SA 3.0.

potocznie – wykrot, drzewo z naderwanym korzeniem lub całkowicie wywrócone w wyniku działania wiatru, rzadziej w wyniku okiści śniegu i deszczu

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

złom
złom
Rxm349oALLDWz
Złamane drzewo
Źródło: pixabay.com, domena publiczna.

drzewo złamane przez wiatr lub śnieg; złamania często występują pod koroną drzewa oraz w miejscach uszkodzonych wcześniej przez zwierzynę lub zainfekowanych przez grzyby patogeniczne. Jednak złamaniom pod wpływem wiatru lub ciężaru mokrego śniegu ulegają także drzewa zdrowe.

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

zrąb zupełny
zrąb zupełny

bardzo duża powierzchnia leśna, z której jednorazowo i całkowicie usuwa się drzewostan podczas cięć związanych z pozyskiwaniem drewna. Ewentualnie pozostawia się nasienniki (dorodne pojedyncze drzewa o wartościowej puli genetycznej) lub cenne biogrupy drzewostanu.

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

żer
żer

wada drewna z grupy uszkodzeń mechanicznych polegająca na naruszeniu przez owady patogeniczne tkanek drzew rosnących oraz drzew składowanych w postaci drewna okrągłego lub tarcicy

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

żer dojrzewający/uzupełniający
żer dojrzewający/uzupełniający

żer świeżo wylęgłych owadów, np. korników, trwający aż do osiągnięcia dojrzałości płciowej

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

żer krótkotrwały 
żer krótkotrwały 

żer owadów, który ma na celu podtrzymanie ich życia

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

żer regeneracyjny
żer regeneracyjny

żer niektórych owadów, np. korników, następujący po złożeniu jaj przez samicę w celu wzmocnienia organizmu i powtórnego przystąpienia do rozrodu

Gatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowaniaDdjgxhapGGatunki szkodliwych owadów leśnych w różnych stadiach rozwojowych, sposób żerowania

żywica sosnowa
żywica sosnowa
R1RFRLIl3C5Hx
Żywica
Źródło: pixabay.com, domena publiczna.

żółtawa, lepka ciecz o balsamicznym zapachu; w jej skład wchodzą głównie węglowodory terpenowe i kwasy żywiczne. Stanowi surowiec do otrzymywania (w wyniku destylacji) terpentyny i kalafonii.

Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwyDnRrYkLn5Rodzaje szkodliwych owadów leśnych i ich larwy