Opis dzieła sztuki
Warto wiedzieć!
Otaczający nas świat możemy odbierać wieloma zmysłami. Jednym z nich jest wzrok, dzięki któremu możemy poznawać świat i doceniać bogactwo jego barw i kształtów. Wśród malarskich obrazów, którymi otaczamy się na co dzień, są naturalne widoki, ale są też dzieła tworzone przez utalentowanych artystów. Opisując obraz, próbujemy wyrazić go w obcym dla niego języku. Jak to zrobić, żeby oddać słowem to, co malarz uwiecznił za pomocą pędzla i farb? Jak napisać obraz, żeby mógł się nim zachwycić każdy, także ci spośród nas, którym nie jest dane go zobaczyć?
Wysłuchaj opisu reprodukcji, który przygotował kolega/koleżanka i opowiedz swoje wrażenia. Przygotuj informacje na temat autora tego obrazu, korzystając z dostępnych źródeł.
Wypożycz z biblioteki album poświęcony malarstwu Jana van EyckaJana van Eycka (malarstwo niderlandzkieniderlandzkie XV wieku). Obejrzyj go i odpowiedz na pytania:
Czy to twoje pierwsze spotkanie z twórczością tego malarza?
Czy podobają ci się jego prace?
Czy potrafisz określić, co ci się podoba, a co ci się nie podoba w tym malarstwie?
Zapoznaj się z krótką informacją dotyczącą Jana van Eycka dostępną na stronie internetowejstronie internetowej. Na jej podstawie napisz krótką notatkę o malarzu.
Jan van EyckJan van Eyck Portret małżonków Arnolfinich

Jan van Eyck
Był niderlandzkim humanistą o rozległym wykształceniu i wybitnym malarzem I połowy XV wieku, uznawanym za jednego z prekursorówprekursorów sztuki renesansowej poza Włochami. Już za swojego życia zyskał sławę, nie tylko na północy Europy, ale także na południe od Alp, między innymi dzięki umiejętności wiernego oddawania rzeczywistości oraz znakomitym portretom. Malował również obrazy religijne oraz miniatury. Do najsłynniejszych dzieł van Eycka należą m.in.: Ołtarz Gandawski (Ołtarz Baranka Mistycznego, wykonany prawdopodobnie z bratem Hubertem van Eyckiem) i Mężczyzna w turbanie, a przede wszystkim Portret małżonków Arnolfinich.
Malarz sygnował swoje dzieła nazwiskiem oraz dewiządewizą w języku niderlandzkim: „Alsick kann” (czyt. alzik kan; „Tak, jak potrafię”).
Jan van Eyck był jednym z pierwszych malarzy europejskich XV wieku, którzy zaczęli używać do tworzenia swoich obrazów farb olejnychfarb olejnych, stopniowo zastępując nimi stosowaną wcześniej temperętemperę, oraz posługiwali się techniką nakładania przezroczystych laserunkówlaserunków, gwarantujących efekt soczystości barw i świetlistości powierzchni obrazu.
Podaj pięć skojarzeń ze słowem „sztuka”.
Podaj pięć skojarzeń ze słowem „sztuka”.
Podaj pięć synonimów do wyrazu „sztuka”. Możesz skorzystać ze słownika synonimów.
Czy uważasz, że reprodukcja jest w stanie oddać całe bogactwo pierwowzoru? Co, według ciebie, może ulec na reprodukcjireprodukcji przeinaczeniu? Uzasadnij swoją odpowiedź.
Odpowiedz, czy słuchałeś/-aś audiodeskrypcji sztuki online. Czy miałeś/-aś także okazję dotykać rzeźb czy obrazów? Jeśli tak, gdzie to było? Określ, jakie emocje towarzyszyły ci podczas obcowania ze sztuką.
Pierwsze spotkanie z obrazem

Pierwsze spotkanie z obrazem warto zacząć od podstawowych danych katalogowychdanych katalogowych, które mogą wiele powiedzieć nie tylko o samym obrazie, lecz także o czasach, w których powstał oraz o temacie przedstawienia. Niektóre z tych informacji znajdują się na tabliczce umieszczonej pod obrazem w muzeum. Powinny też być umieszczane wszędzie tam, gdzie dzieło jest reprodukowane.
Zapoznaj się z opisem obrazu Jana van Eycka Małżeństwo Arnolfinich dostępnego na stronie internetowejstronie internetowej. Opisz swoje wrażenia.
Znajdź w dowolnym słowniku pojęć plastycznych (np. w Słowniku terminologicznym sztuk pięknych pod redakcją Stefana Kozakiewicza) wymienione poniżej gatunki malarskie. Następnie wynotuj, według wzoru, pojęcia i sformułowania, które mogą być pomocne przy określaniu typów obrazów.
Wzór – autoportret: artysta, wizerunek (portret) własny
akt:
martwa natura:
pejzaż:
portret:
malarstwo religijne:
malarstwo rodzajowe:
Pamiętaj, że lewa strona obrazu to ta, którą masz przed sobą po lewej stronie, a prawa strona obrazu to ta, którą masz po swojej prawej stronie.
Zgromadź słownictwo, którego można użyć do opisu obrazu.
Opis obrazu powinien składać się z trzech części:
wstępu,
rozwinięcia,
zakończenia.
We wstępie umieszczamy wszystkie najważniejsze informacje dotyczące autora obrazu, techniki wykonania, daty powstania, aktualnego miejsca przechowywania dzieła, ciekawych wydarzeń z historii obrazu.
W rozwinięciu należy określić temat obrazu. Na początku opisujemy, co przedstawia pierwszy plan, a następnie elementy znajdujące się na drugim planie. Ważne jest, by zwrócić uwagę na tło. Należy pamiętać, by opisać układ elementów na obrazie i ich znaczenie. W opisie dzieła malarskiego znaczenie mają także barwy zastosowane przez malarza i nastrój, który wywołują.
Zakończenie to miejsce na opisanie własnych emocji, wrażeń i reakcji związanych z danym dziełem sztuki.
Opisując obraz, warto stosować różnorodne czasowniki, m.in. znajdować się, być, być widocznym, przedstawiać, zostać przedstawionym, uwiecznić, zostać uwiecznionym, oddać (coś na obrazie – uwiecznić), zostać oddanym (uwiecznionym – na obrazie), stać, leżeć, siedzieć, wisieć. Do tworzenia opisu obrazu należy używać różnych konstrukcji zdań (strona czynna, bierna). Warto sięgnąć po synonimy, aby nie powtarzać wyrazów w bliskim sąsiedztwie np. do określania autora: malarz, artysta, twórca; obrazu: dzieło, płótno, praca.
Motywy ikonograficzneMotywy ikonograficzne

Przyjrzyj się głównym motywom ikonograficznymmotywom ikonograficznym znajdującym się na obrazie. Wymień je.
Na podstawie opisu Portretu małżonków Arnolfinich wymień główne motywy ikonograficznemotywy ikonograficzne występujące na tym obrazie.
Opisz dowolne pomieszczenie, np. swój pokój.
Zredaguj krótki opis obrazu Jana van Eycka.
Na podstawie opisu Portretu małżonków Arnolfinich napisz własny krótki opis tego obrazu. Zawrzyj w nim elementy, które zapamiętałeś/-aś.
Dzieło van Eycka powstało w I połowie XV wieku, a do jego pełnego zrozumienia niezbędna jest znajomość kultury XV‑wiecznej FlandriiFlandrii, jej zwyczajów, tradycji, a nawet typu ubiorów oraz szczegółów ówczesnego wystroju wnętrz.
Kim są bohaterowie obrazu
Portret małżonków Arnolfinich przedstawia parę młodych ludzi stojących na tle wnętrza XV‑wiecznego flamandzkiegoflamandzkiego domu. Prawdopodobnie są to Giovanni di Nicolao Arnolfini oraz jego żona – Giovanna Cenani, mieszkający w Brugii, gdzie także żył i pracował Jan van Eyck. Obie postaci przedstawione na obrazie są ubrane elegancko i bogato, co może świadczyć o wyjątkowości chwili, kiedy zostały sportretowane. Możliwe, że para została uwieczniona w trakcie ceremonii małżeństwa, które w XV‑wiecznej Flandrii mogło być zawierane poza kościołem. Badacze, przyglądając się sukni Giovanny, spierają się o to, czy młoda kobieta była wówczas w ciąży. Wielu historyków sztuki przychyla się jednak do tezy, że namalowana przez van Eycka suknia jedynie wiernie oddawała ówczesną modę.
Opisz wygląd lustra i to, co widać w jego odbiciu. Wyszukaj potrzebne informacje w internecie.

Zastanów się i odpowiedz, czy twoim zdaniem umieszczenie swojego wizerunku przez malarza w odbiciu w lustrze może stanowić dla widza jakiś sygnał.
Jan van Eyck podpisał swoje dzieło w oryginalny i zabawny sposób. Nad namalowanym na tylnej ścianie pokoju lustrem umieścił inskrypcję: „Johannes de Eyck fuit hicJohannes de Eyck fuit hic / 1434” („Jan van Eyck był tutaj / 1434”). To sformułowanie wskazuje na czas przeszły, „był”, czyli w tej chwili nie jest, gdyż teraz scenę obserwuje ktoś inny - odbiorca obrazu.
Wnętrze, które namalował Jan van Eyck, pełne jest różnych przedmiotów mających symboliczne znaczenie w XV wieku. Jedne z nich mogą potwierdzać przypuszczenie, że przedstawiona na obrazie scena jest ceremonią zawarcia małżeństwa, inne przypominają o domowych obowiązkach pani domu.
Ilustracja interaktywna
Przyjrzyj się zaznaczonym na powyższej ilustracji interaktywnej elementom i zastanów się, co mogły symbolizować. Swoje przypuszczenia sprawdź, klikając na przyporządkowaną mu cyfrę. Znajdź w dowolnym źródle (np. w słowniku symboli), co mogą symbolizować: pies, buty, owoce, lustro, świeca.
Znajdź w dowolnym źródle (np. w słowniku symboli), co mogą symbolizować: pies, buty, owoce, lustro, świeca.
Jan van Eyck w opiniach Jana Białostockiego
Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej eryPodobnie zasadniczą rolę van Eyckvan Eyck odegrał w dziedzinie portretu. Modele jego obrazów to dygnitarzedygnitarze hierarchiihierarchii kościelnej […] albo ludzie związani blisko z malarzem […]. Przede wszystkim jednak modelami są przedstawiciele wielkiego kapitału ówczesnego – najwyższa, nieliczna grupa bogatego mieszczaństwa związana raczej już z dworem burgundzkim niż z życiem miasta. […] Z tym też światem związany był Giovanni ArnolfiniGiovanni Arnolfini, kupiec włoski z Lukki, przedstawiciel MedyceuszówMedyceuszów w NiderlandachNiderlandach, doradca dworu księcia burgundzkiegoburgundzkiego, człowiek, któremu van Eyck namalował najniezwyklejszy portret, jaki powstał w XV wieku […].
W obrazie tym, przedstawiającym Arnolfiniego z żoną, van Eyckvan Eyck wyprzedził o sto lat dzieje portretu, a jednocześnie wytyczył drogę dla rozwoju intymnej sceny rodzajowej we wnętrzu […]. Kupiec włoski stał się nie tylko godny uwiecznienia w portrecie – teraz artysta uważał już za słuszne i godziwe przedstawić go wraz z żoną w całej postaci, nie w popiersiupopiersiu, jak dotąd przedstawiano nawet królów.
Arnolfini i jego piękna małżonka, trzymająca na łonie suknię sutosuto, wedle burgundzkiej mody, sfałdowaną, stoją obok siebie we wnętrzu zamożnie urządzonego pokoju. Oko van Eyckavan Eycka odnotowało łoże pod baldachimem w głębi, lśniący mosiężny świecznik, pomarańcze na ławce pod oknem. Na pierwszym planie porzucona para drewnianych sandałów, u stóp portretowanych mały kudłaty piesek, przypominający raczej zabawkę niż żywe stworzenie […].
Ale wewnątrz tej zacisznej izby dzieje się coś ważnego. To nie tylko portret dwojga ludzi; obraz van Eyckavan Eycka przesycony jest dostojnym nastrojem, powagą chwili, w której odbywa się uroczystość. Arnolfini uniósł prawą dłoń w górę gestem błogosławieństwa czy przysięgi; drugą ręką ujął prawą dłoń niewiasty. Jesteśmy świadkami ceremonii zaślubin przez podanie ręki i przysięgę (formę tę Kościół dopuszczał jeszcze do drugiej połowy XVI wieku). Nie tyle jesteśmy świadkami tego tajemniczego obrzędu, ile malarz – autor obrazu. Przedstawił bowiem siebie oraz drugą osobę obecną przy ceremonii w odbiciu zwierciadła zawieszonego na ścianie, a poświadczył fakt własnoręcznym podpisem umieszczonym ponad lustrem na ścianie: Johannes de Eyck fuit hic 1434Johannes de Eyck fuit hic 1434 (Jan van Eyck był tutaj). I inne elementy obrazu ukazują swe wtórne, symbolicznesymboliczne oblicze – świeca płonąca w świeczniku przy świetle dnia związana jest z obrzędem, zabawny piesek u stóp małżonków – to symbol wierności małżeńskiej. Przenośne, symboliczne treści przyoblekają się w kształty tak realne, tak pełne życia, iż zaczynają już same sobie po trosze wystarczać.
Źródło: Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery, Warszawa 2001.
Na podstawie przeczytanego fragmentu wykonaj ćwiczenia.
W powyższym tekście wyszukaj informację, z której wynika, kto najczęściej pozował Janowi van Eyckowi do portretów.
Wyjaśnij, na czym polegała, według autora tekstu, niezwykłość stworzonego przez Jana van Eyckavan Eycka portretu małżonków Arnolfinich.
Wyszukaj w tekście informację i odpowiedz, na co zwraca uwagę Jan Białostocki, opisując utrwaloną na obrazie chwilę.
Czy zgadzasz się z opinią krytyka, że „nie tyle jesteśmy świadkami tego tajemniczego obrzędu, ile malarz - autor obrazu”? Uzasadnij swoje zdanie.
Wyjaśnij, jak rozumiesz wypowiedź: „Przenośne, symboliczne treści przyoblekają się w kształty tak realne, tak pełne życia, iż zaczynają już same sobie po trosze wystarczać”.
W odniesieniu do wcześniejszych informacji o obrazie, odpowiedz na pytania.
Czy dzieło jest:
dynamicznedynamiczne czy statycznestatyczne?
harmonijneharmonijne uporządkowane czy chaotyczne?
skomponowane symetryczniesymetrycznie czy rządzi nim asymetriaasymetria?
bogate w motywy i treści czy ubogie?
radosne czy smutne w wymowiewymowie?
Czy podoba ci się omówiony obraz? Odpowiadając na pytanie, odnieś się do pierwszego wrażenia, jakie zrobiło na tobie dzieło.
Sprawdź, czy umiesz!
Podaj trzy przykłady wyrazów pokrewnych do słowa „obraz”.
Podaj pięć przykładów synonimów słowa „obraz”.
Wyobraź sobie, że zamiast autora obrazu, Jana van EyckaJana van Eycka, w wiszącym na ścianie lustrze odbija się twój wizerunek. Jesteś zatem świadkiem wydarzeń. Swoje wrażenia zapisz w formie osobistej relacji z uczestnictwa w ceremonii zaślubin państwa Arnolfinich. Wpleć w nie fragmenty stworzonego wcześniej opisu obrazu.
Wyobraź sobie, że jesteś świadkiem sceny uwiecznionej na obrazie Portret małżonków Arnolfinich Jana van Eycka. Opisz swoje wrażenia w formie osobistej relacji z uczestnictwa w ceremonii zaślubin pary.
Na swoim obrazie Jan van Eyck uwiecznił ceremonię zaślubin. Porównaj XV‑wieczny sposób upamiętniania ważnych chwil ze współczesnymi możliwościami i wyjaśnij, jakie różnice zauważasz.
Słownik
umiejętność tworzenia pięknych rzeczy
osłona z rozpiętej na drążkach tkaniny, umieszczona nad tronem, łożem lub jako przenośna noszona nad władcami, dostojnikami albo przedmiotami kultu
dziedzina historii sztuki zajmująca się opisem i interpretacją dzieł plastycznych
treści realistyczne lub symboliczne występujące w dziele sztuki, które są nośnikami znaczeń np. Maryja z Dzieciątkiem, lecący orzeł, zachodzące słońce, owoc