Akt ogłoszenia niepodległości Zjednoczonych Prowincji Niderlandów przez Stany Generalne w 1581 r.

Król hiszpański starał się wszelkimi środkami poddać ten kraj w niewolę i pod rządy Hiszpanów, naprzód usiłując pod pozorem religii wprowadzić w głównych miastach nowe biskupstwa, wyposażając je przez wcielenie najbogatszych opactw […]. Lecz pomimo różnych upomnień, skierowanych do króla Hiszpanii […] i pomimo tego, że król osobiście dawał nadzieję, że w myśl ich żądań postara się o zadowolenie kraju, uczynił potem wręcz przeciwnie. Z tego powodu, litując się nad biednym ludem, naczelnicy szlachty przedstawili w r. 1566 pewne upomnienie w formie prośby, aby w celu […] uniknięcia rozruchów i buntów raczyła j. król. mość złagodzić pewne punkty, zwłaszcza te, które dotyczą surowości inkwizycji i kary z powodu religii […]. Król zamiast wysłuchać ich, polecił […] ogłosić buntownikami i […] kazał uwięzić i spowodował śmierć rzeczonych panów posłów […]. […] Ks. Alba [wysłany do Niderlandów przez Filipa II] zaraz po przybyciu […] rozłożył natychmiast garnizony w głównych miastach i fortecach kraju; […] wezwał do siebie najznakomitszych panów kraju, pod pozorem, że potrzebuje ich rady i pomocy dla dobra i służby króla i tego kraju. Po czym kazał uwięzić tych, którzy ufając jego listom, stawili się przed nim (oraz kazał ich stracić). W końcu uważając, że nie ma się czego obawiać, chciał wprowadzić przemocą pewien podatek dziesiątego pieniądza od wszelkiego rodzaju towarów i wyrobów przemysłowych […]. Przez te gwałty spowodował w końcu, że […] prowincje Holandii i Zelandii zbuntowały się […]. Przeciwko tym dwom prowincjom ks. Alba w czasie swoich rządów, a po nim wielki komandor Kastylii [Luis de Zunige Requesens] wysłany na jego miejsce przez króla, […] zmuszali prowincje, które poddały się pod jarzmo Hiszpanów, do wspomagania ich w podboju tamtych, a pomimo to nie wprowadzili żadnych ulg w tych prowincjach, obchodząc się z nimi jak z wrogiem […]. […] Następnie wkroczywszy do Antwerpii, złupili ją i zniszczyli ogniem i mieczem. […]

W tymże czasie król myśląc o tym, aby lepiej zwieść swoich poddanych, wysłał do tych krajów jako generalnego gubernatora swojego brata, Don Juana Austriackiego, który pod pozorem oświadczenia złożonego Stanom, iż uznaje pacyfikację, zawartą w Gandawie, i przyrzeczenia, że wydali Hiszpanów, ukara sprawców gwałtów i nieporządków i przywróci dawne wolności, usiłował rozdzielić rzeczone Stany i podbić jeden kraj po drugim. […]

Podajemy (więc) do wiadomości, iż my rozważywszy dobrze wymienione sprawy i powodowani ostateczną koniecznością, jak powiedziano, za wspólną zgodą, uchwałą i zezwoleniem ogłosiliśmy i ogłaszamy niniejszym króla Hiszpanii za pozbawionego zwierzchnictwa, władzy, jurysdykcji i dziedzictwa tych krajów. W myśl tego ogłaszamy wszystkich wasalów i innych mieszkańców tych krajów jakiejkolwiek godności lub stanowiska za zwolnionych odtąd od przysięgi.

c1 Źródło: Akt ogłoszenia niepodległości Zjednoczonych Prowincji Niderlandów przez Stany Generalne w 1581 r. Cytat za: Wiek XVI–XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 230–232.