E-materiały do kształcenia zawodowego

Magazynowanie

EKA.04. Prowadzenie dokumentacji w jednostce organizacyjnej – technik ekonomista 331403

bg‑azure

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
Wskazówki do korzystania ze słownika pojęć

Słownik pojęć zawiera terminologię stosowaną w obszarze magazynowania. Pojęcia usystematyzowane są tematycznie w układzie logicznym. Słownik zawiera definicje z zakresu:

  • klasyfikacji materiałów,

  • klasyfikacji zapasów,

  • rotacji zapasów,

  • normowania zużycia,

  • zapotrzebowania,

  • dokumentacji magazynowej,

  • klasyfikacji magazynów.

1
całkowite zużycie materiałów
całkowite zużycie materiałów

Informuje o niezbędnej ilości materiałówmateriałymateriałów do wytworzenia produkcji; jest iloczynem normy produkcyjnejnorma produkcyjna (NIndeks dolny p)normy produkcyjnej i ilości wytworzonej produkcji.

cykl produkcyjny
cykl produkcyjny

Czas od rozpoczęcia do zakończenia procesu wytwarzania produktu, tj. od momentu pobrania materiałówmateriałymateriałów do zużycia do momentu przekazania produktów gotowych do magazynu lub bezpośrednio klientowi.

części zapasowe
części zapasowe

Są to części wykorzystywane jako części zamienne do maszyn i urządzeń drobne narzędzia – wydawane są do zużycia w celu przeprowadzania bieżących napraw i konserwacji.

inwentarz żywy
inwentarz żywy

To zwierzęta w tuczu, przeznaczone do uboju oraz młode zwierzęta w odchowie (np. cielęta, prosięta, źrebaki, jagnięta).

karta (kartoteka) ewidencji ilościowej
karta (kartoteka) ewidencji ilościowej

Zasady prowadzenia karty ilościowej są takie same jak karty ilościowo‑wartościowej; prowadzona jest odrębnie dla poszczególnych materiałówmateriałymateriałówtowarówtowarytowarów, ale wyłącznie w jednostkach naturalnych; struktura i sposób zapisu powinny być zbieżne z kartą ilościowo‑wartościową prowadzoną w księgowości.

karta (kartoteka) ewidencji ilościowo‑wartościowej
karta (kartoteka) ewidencji ilościowo‑wartościowej

Prowadzona jest odrębnie dla poszczególnych materiałówmateriałymateriałówtowarówtowarytowarów, w jednostkach naturalnych i pieniężnych; jest dokumentem, który pozwala kontrolować wartościowo i ilościowo stany i obroty materiałówmateriałymateriałów oraz towarówtowarytowarów; na początku roku, stan początkowy materiałówmateriałymateriałówtowarówtowarytowarów powinien być zgodny ze spisem z natury; podstawą założenia karty w trakcie roku jest dowód przyjęcia materiałówmateriałymateriałów PZPZ - przyjęcie zewnętrznePZ, PWPW - przyjęcie wewnętrznePW, MMMM - przesunięcie międzymagazynoweMM.

magazyny cieczy lub gazów
magazyny cieczy lub gazów

Przeznaczone są do składowania w dużych zbiornikach, np. w kadziach.

magazyny dystrybucyjne (handlowe)
magazyny dystrybucyjne (handlowe)

Zapewniają rozdział towarówtowarytowarów oraz ciągłość procesów zaopatrzenia w punktach detalicznych.

magazyny jednostek ładunkowych
magazyny jednostek ładunkowych

MateriałymateriałyMateriały są uformowane i składowane, np.: na paletach, w  koszach, kontenerach, wiązkach, pojemnikach, pakietach.

magazyny konsygnacyjne (depozytowe)
magazyny konsygnacyjne (depozytowe)

Będące pod opieką służby celnej; przechowywane są w nich towarytowarytowary importowane, które do czasu ich wydania importerowi stanowią własność dostawcy.

magazyny manipulacyjne
magazyny manipulacyjne

Magazyny, w których zgromadzone towarytowarytowary są poddawane przerobowi lub konfekcjonowaniu (przepakowywaniu, porcjowaniu bez zmian fizycznych towarutowarytowaru) przed przekazaniem do dalszego obrotu.

magazyny materiałów sypkich
magazyny materiałów sypkich

Przeznaczone są do składowania luzem, np.: w silosach, w postaci pryzmy.

magazyny niezmechanizowane
magazyny niezmechanizowane

Magazyny, w których wszystkie czynności pracownicy wykonują ręcznie, bez pomocy specjalnych urządzeń; obsługują zwykle niewielkie przedsiębiorstwa.

magazyny otwarte
magazyny otwarte

Są to przestrzenie, place bez zadaszenia, do przechowywania materiałówmateriałymateriałów, towarówtowarytowarów i produktów odpornych na czynniki atmosferyczne; dla bezpieczeństwa posiadają ogrodzenia; przykładem magazynów otwartych są składy budowlane, składy kruszywa, place z samochodami u sprzedawców.

magazyny półotwarte
magazyny półotwarte

Posiadają tymczasową konstrukcję, mogą mieć maksymalnie trzy ściany boczne, np. wiaty; składowane w nich towarytowarytowary wymagają wentylacji i są odporne na czynniki atmosferyczne, np. składy drewna.

magazyny przeładunkowo‑transportowe
magazyny przeładunkowo‑transportowe

Następuje w nich przeładowanie towarutowarytowaru z jednego środka transportu do innego, np. magazyny w portach, stacjach węzłowych.

magazyny przemysłowe
magazyny przemysłowe

Mają zapewniać ciągłość produkcji; należą do nich między innymi magazyny: surowcówsurowcesurowców, półfabrykatów, opakowań, wyrobów gotowych, materiałówmateriałymateriałów do utrzymania ruchu.

magazyny rezerwowe
magazyny rezerwowe

Służą do przechowywania zapasówzapasyzapasów przez dłuższy okres, np. do wykorzystania w sytuacjach kryzysowych.

magazyny rozdzielcze
magazyny rozdzielcze

Magazyny, w których gromadzone są towarytowarytowary od różnych producentów i rozdzielane do punktów detalicznych.

magazyny zamknięte
magazyny zamknięte

Są to hale magazynowe naziemne, jednopiętrowe lub wielopiętrowe oraz magazyny podziemne, np.: silosy, bunkry, zasobniki, zbiorniki przystosowane do przechowywania towarówtowarytowarów, materiałówmateriałymateriałów i wyrobów gotowych w wymagających warunkach, zapewniających, np.: odpowiednią temperaturę, wilgotność, światło.

magazyny zautomatyzowane
magazyny zautomatyzowane

W tych magazynach wszystkie czynności mechaniczne wykonują zautomatyzowane urządzenia; praca ludzka dotyczy najczęściej obsługi tych urządzeń; obecnie stosowane są w dużych firmach.

magazyny zmechanizowane
magazyny zmechanizowane

W tych magazynach pracownicy wykorzystują urządzenia odciążające, np.: wózki widłowe, paletowe.

materiałochłonność
materiałochłonność

To wielkość nakładów materiałowych poniesionych na wytworzenie produktów; jest mierzona wskaźnikami materiałochłonności w ujęciu wartościowym lub ilościowym, które informują o ilości i wartości zużytego materiału oraz o ilości i wartości produktów wytworzonych z tego materiałumateriałymateriału:

gdzie:

WIndeks dolny m – wskaźnik materiałochłonności

ZIndeks dolny uzużycie materiałówcałkowite zużycie materiałówzużycie materiałów w jednostkach naturalnych lub wartościowo

P – wielkość produkcji w jednostkach naturalnych lub wartościowo.

materiały
materiały

To rzeczowe składniki majątkowe o charakterze krótkoterminowym, które w ciągu 12 miesięcy powinny być przeznaczone do zużycia lub do zbycia; mogą być nabywane przez jednostkę lub wytwarzane we własnym zakresie; zużywają się całkowicie w jednym cyklu produkcyjnymcykl produkcyjnycyklu produkcyjnym lub w momencie wydania do użytkowania na własne potrzeby.

materiały podstawowe
materiały podstawowe

W całości przenoszą swoje cechy i właściwości na produkt, stanowią jego główny składnik, np. papier do produkcji podręczników; mogą też stanowić integralną część produktu, niezbędną, aby produkt mógł być przeznaczony do indywidualnej konsumpcji, np.: tuba pasty do zębów, butelki do soków.

materiały pomocnicze
materiały pomocnicze

Nadają produktom określone cechy, ale nie stanowią jego głównego składnika, np. materiałymateriałymateriały wykończeniowe, łączące; ponadto warunkują proces wytwarzania i działania jednostki, np.: materiałymateriałymateriały do konserwacji maszyn, materiały biurowe, środki czystości.

MM - przesunięcie międzymagazynowe
MM - przesunięcie międzymagazynowe

Dokumentuje przesunięcia materiałówmateriałymateriałów, towarówtowarytowarów i innych rzeczowych składników majątkowych między magazynami tego samego przedsiębiorstwa.

norma produkcyjna (NIndeks dolny p)
norma produkcyjna (NIndeks dolny p)

Inaczej norma techniczna, jest to ilość materiałumateriałymateriału niezbędna do wytworzenia produktu, tj. maksymalna ilość materiałumateriałymateriału, która wchodzi w skład produktu pomniejszona o odpadyodpady użytkoweodpady i straty materiałowe powstające w kolejnych operacjach technologicznych; straty i odpadyodpady użytkoweodpady są wyrażane ilościowo lub procentowo, jako współczynnik strat materiałowych.

norma teoretyczna (ZIndeks dolny t)
norma teoretyczna (ZIndeks dolny t)

Inaczej zużycie teoretyczne, jest to ustalona maksymalna ilość materiałumateriałymateriału, która wchodzi w skład produktu.

norma zużycia materiału
norma zużycia materiału

Jest miarą określającą potrzebną ilość materiałumateriałymateriału do wytworzenia jednostki produktu; stanowi podstawę do opracowania modelu cyklicznej wymiany zapasówzapasyzapasów materiałowych, ustalania rozmiarów produkcji, rozliczania produkcji oraz planowania zapotrzebowania materiałówegozapotrzebowanie materiałowezapotrzebowania materiałówego.

odpady użytkowe
odpady użytkowe

To odpady poprodukcyjne lub odzyskane z likwidacji środków trwałych, które można wykorzystać w działalności jednostki, np. uruchomić produkcję uboczną.

opakowania
opakowania

Mają charakter zbiorczy, ułatwiają transport i zabezpieczają produkty oraz towarytowarytowary w transporcie, np.: palety, kartony wielokrotnego użytku, worki, skrzynie, kontenery; nie stanowią integralnej części z produktem.

paliwa
paliwa

Zużywane są na cele transportu, ogrzewania i procesów technologicznych, np.: benzyna, olej napędowy, olej opałowy, węgiel, torf, gaz.

półprodukty
półprodukty

SurowcesurowceSurowcemateriałymateriałymateriały, które przeszły zamkniętą część procesu produkcyjnegoproces produkcjiprocesu produkcyjnego, i dla tego etapu stanowią produkt gotowy; nie posiadają jeszcze właściwych cech użytkowych; półproduktami są, np.: drzwi do lodówek, bębny do pralek, podeszwy do butów.

proces produkcji
proces produkcji

To celowe działania związane z przekształcaniem surowcówsurowcesurowców, materiałówmateriałymateriałówpółproduktówpółproduktypółproduktów w produkty gotowe.

produkcja niezakończona
produkcja niezakończona

Produkcja znajdująca się w niezakończonej fazie procesu produkcyjnegoproces produkcjiprocesu produkcyjnego.

PW - przyjęcie wewnętrzne
PW - przyjęcie wewnętrzne

PW dokumentuje przyjęcie wyrobów gotowych z działu produkcji do magazynu, a także przyjęcie materiałówmateriałymateriałów lub towarówtowarytowarów od innej jednostki wchodzącej w skład firmy; jest dokumentem stosowanym w obiegu wewnątrzzakładowym (nie jest przekazywany zewnętrznemu kontrahentowi).

PZ - przyjęcie zewnętrzne
PZ - przyjęcie zewnętrzne

PZ jest dowodem potwierdzającym przyjęcie do magazynu zakupionych oraz nieodpłatnie przyjętych materiałówmateriałymateriałówtowarówtowarytowarów. Wystawiany jest zgodnie z rzeczywistą wielkością dostawy; za sporządzenie PZ odpowiedzialny jest pracownik magazynu.

racjonalna gospodarka zapasami
racjonalna gospodarka zapasami

Optymalny poziom zapasówzapasyzapasów, zapewniający ciągłość sprzedaży przy jak najniższych kosztach magazynowania.

rotacja zapasów
rotacja zapasów

Jest procesem wymiany zapasów w określonym tempie; prawidłowa rotacja zapewnia rytmiczną ciągłość działalności, np. sprzedaży towarówtowarytowarów; analiza rotacji zapasówzapasyzapasów prowadzona jest za pomocą wskaźników rotacjiwskaźniki rotacjiwskaźników rotacji.

RW – rozchód wewnętrzny
RW – rozchód wewnętrzny

RW dokumentuje wydanie materiałówmateriałymateriałów do zużycia oraz wydanie towarówtowarytowarów, półfabrykatów i wyrobów gotowych na własne potrzeby jednostki; dokumentuje także, ujawnione w trakcie spisu z natury, niedobory składników obrotowych.; jest dokumentem wewnętrznym (nie jest przekazywany zewnętrznemu odbiorcy).

surowce
surowce

Produkty przemysłu wydobywczego, rolnego, leśnego oraz odpady użytkoweodpady użytkoweodpady użytkowe, które poddawane są dalszej obróbce, np.: drzewo, ropa naftowa, węgiel, gaz ziemny.

towary
towary

To składniki przeznaczone do dalszej odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym.

wskaźnik produkcyjnego wykorzystania materiału
wskaźnik produkcyjnego wykorzystania materiału

Jest miarą analizy gospodarki materiałowej; informuje o rzeczywistym wykorzystaniu materiałówmateriałymateriałów w stosunku do wartości planowych, np. normy produkcyjnejnorma produkcyjna (NIndeks dolny p)normy produkcyjnej; obliczany jest jako:

gdzie:

W – wskaźnik wykorzystania materiałumateriałymateriału

ZIndeks dolny m – ilość materiałumateriałymateriału w produkcie

NIndeks dolny p – jednostkowa norma zużycia materiałównorma zużycia materiałunorma zużycia materiałów.

wskaźniki rotacji
wskaźniki rotacji

To mierniki dostarczające informacji na temat cykliczności obrotu towaramitowarytowarami w określonej jednostce czasu; obliczane są w dwóch kryteriach:

w razach – stanowią informację o ilości cykli obrotu w jednostce czasu:

w dniach – stanowią informację o długości trwania cyklu, tj. ilości dni potrzebnych do wymiany zapasówzapasyzapasów, np. sprzedaży towarutowarytowaru:

WZ – wydanie zewnętrzne
WZ – wydanie zewnętrzne

WZ dokumentuje rozchód na zewnątrz sprzedanych i nieodpłatnie przekazanych towarówtowarytowarów, materiałów i wyrobów gotowych; wystawiany jest do faktury sprzedaży.

zapas końcowy
zapas końcowy

ZapaszapasyZapas obliczany jest według formuły:

gdzie:

ZIndeks dolny k – zapas końcowy w badanym okresie

ZIndeks dolny uzużycie materiałówcałkowite zużycie materiałówzużycie materiałów do końca badanego okresu

RIndeks dolny dwskaźnik rotacjiwskaźniki rotacjiwskaźnik rotacji w dniach

ZIndeks dolny uq - zużycie dzienne materiałówmateriałymateriałów

T – liczba dni w badanym okresie (np. 90 dni jeżeli okresem badanym jest kwartał.

zapas maksymalny
zapas maksymalny

To największa, uznana za prawidłową, wielkość zapasu materiałowego lub towarowego.

zapas minimalny
zapas minimalny

To najniższy możliwy zapas materiałów, który zapewni ciągłość produkcji lub ciągłość sprzedaży w przypadku opóźnienia dostaw; zapas minimalny najczęściej równa się zapasowi rezerwowemuzapasy rezerwowezapasowi rezerwowemu.

zapas początkowy
zapas początkowy

Obliczany jest według formuły:

gdzie:

ZIndeks dolny bzapas bieżacyzapasy bieżącezapas bieżacy w badanym okresie

ZIndeks dolny p – zapas początkowy (na początek okresu)

ZIndeks dolny uzużycie materiałówcałkowite zużycie materiałówzużycie materiałów do końca badanego okresu

DIndeks dolny b – przewidywane dostawy do końca badanego okresu.

zapas przeciętny (średni)
zapas przeciętny (średni)

To średnia wielkość zapasów znajdujących się w magazynie w danym okresie; mieści się w przedziale między zapasem minimalnymzapas minimalnyzapasem minimalnymzapasem maksymalnymzapas maksymalnyzapasem maksymalnym.

zapasy
zapasy

Rzeczowe składniki majątku o charakterze krótkoterminowym (będące w posiadaniu jednostki do 12 miesięcy), do których zalicza się: materiały i surowcesurowcesurowce, towarytowarytowary, półproduktypółproduktypółprodukty, produkcję niezakończonąprodukcja niezakończonaprodukcję niezakończoną i wyroby gotowe.

zapasy bieżące
zapasy bieżące

Prawidłowe, utrzymywane w wielkościach niezbędnych dla zapewnienia ciągłości procesu produkcjiproces produkcjiprocesu produkcji lub ciągłości sprzedaży.

zapasy nadmierne
zapasy nadmierne

Nieprawidłowezapasy nieprawidłoweNieprawidłowe, przekraczające normy oraz nieuzasadnione rozmiarami produkcji; mogą powstawać w wyniku zawyżonych zakupów lub nadprodukcji; zwykle powodują wzrost kosztów magazynowania.

zapasy niepełnowartościowe
zapasy niepełnowartościowe

Wymagające uzdatnienia do użytku, jeżeli jednak koszty uzdatnienia przewyższają korzyści, przedsiębiorstwo powinno rozważyć odsprzedaż, nawet poniżej kosztów.

zapasy nieprawidłowe
zapasy nieprawidłowe

Ekonomicznie nieuzasadnione, generujące dodatkowe koszty magazynowania oraz powodujące zamrożenie środków.

zapasy prawidłowe
zapasy prawidłowe

Ekonomicznie uzasadnione, zapewniające ciągłość produkcji lub obrotu.

zapasy rezerwowe
zapasy rezerwowe

Prawidłowezapasy prawidłowePrawidłowe, utrzymywane na wypadek opóźnienia dostaw.

zapasy sezonowe
zapasy sezonowe

Prawidłowezapasy prawidłowePrawidłowe, gromadzone ze względu na sezonowość występowania, np.: płody rolne, owoce, grzyby lub zwiększone sezonowe zapotrzebowanie, np. opał.

zapasy zbędne
zapasy zbędne

Nieprawidłowezapasy nieprawidłoweNieprawidłowe, nieznajdujące zastosowania w działalności operacyjnej (podstawowej działalności jednostki) oraz nieprzydatne w procesie sprzedaży; najczęściej są wynikiem bezzasadnych zamówień materiałów lub zmianą profilu działalności.

zapotrzebowanie materiałowe
zapotrzebowanie materiałowe

To niezbędna ilość materiałówmateriałymateriałów potrzebna do wykonania produkcji w określonym czasie; obliczane jest jako:

gdzie:

ZIndeks dolny a – zapotrzebowanie materiałowe

ZIndeks dolny uzużycie materiałówcałkowite zużycie materiałówzużycie materiałów

ZIndeks dolny kzapas końcowyzapas końcowyzapas końcowy (na koniec okresu)

ZIndeks dolny pzapas początkowyzapas początkowyzapas początkowy (na początek okresu).

ZW – zwrot wewnętrzny
ZW – zwrot wewnętrzny

ZW dokumentuje zwrot materiałumateriałymateriału do magazynu z powodu, np. wydania do zużycia materiaowłmateriałymateriaowł w ilości większej niż wymagana, czy omyłkowego pobrania nieodpowiedniego materiału.