E-materiały do kształcenia zawodowego

Monitorowanie i ocenianie przebiegu procesu terapii zajęciowej

MED.13. Świadczenie usług w zakresie terapii zajęciowej - Terapeuta zajęciowy 325907

bg‑azure

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
aktywności dnia codziennego (ang. Activities of Daily Living, ADL)
aktywności dnia codziennego (ang. Activities of Daily Living, ADL)

podstawowe czynności samoobsługowe, takie jak kąpanie się, ubieranie się, korzystanie z toalety, ścielenie łóżka i wstawanie z krzesła i siadanie na nim, samodzielne jedzenie w tym posługiwanie się sztućcami, kontrolowanie wydalania stolca i moczu

chwyt pęsetowy
chwyt pęsetowy

rodzaj chwytu, w którym przedmiot jest chwytany opuszkami wyprostowanego kciuka oraz palca wskazującego. Umiejętność wykonania tego chwytu pojawia się u dzieci między 9. a 12. miesiącem życia

chwyt szczypcowy
chwyt szczypcowy

rodzaj chwytu, w którym przedmiot jest chwytany opuszkami zgiętego kciuka oraz palca wskazującego. Umiejętność wykonania tego chwytu nabywają dzieci około 12. miesiąca życia

domy pomocy społecznej
domy pomocy społecznej

instytucje przeznaczone dla osób wymagających całodobowej opieki z racji wieku, choroby lub niepełnosprawności. Mieszkańcami DPS‑ów są osoby, które nie mogą samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu oraz którym nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych. W domach pomocy społecznej sporządzane są indywidualne plany wsparcia mieszkańców (IPW). Są one opracowywane z udziałem mieszkańców domu, o ile udział ten jest możliwy

fizjoterapia
fizjoterapia

według Światowej Konfederacji Fizjoterapii (ang. World Confederation for Physical Therapy, WCPT) jest to świadczenie jednostkom lub populacjom osób usług mających na celu rozwijanie, utrzymywanie i przywracanie im maksymalnych zdolności ruchowych i funkcjonalnych. Fizjoterapeuta ma kompetencje do badania, oceniania, ewaluacji, diagnozy funkcjonalnej, prognozy, programowania postępowania, a także przeprowadzenia powtórnej oceny pacjenta na potrzeby prowadzonego procesu terapeutycznego

funkcje poznawcze
funkcje poznawcze

złożone procesy, które zachodzą w obrębie układu nerwowego i polegają na odbieraniu, wybieraniu, przechowywaniu, przetwarzaniu, opracowaniu, zapamiętywaniu oraz odzyskiwaniu informacji, a także wyprowadzaniu ich z powrotem do środowiska zewnętrznego. Celem tych procesów jest tworzenie oraz modyfikowanie wiedzy o otoczeniu. Podstawowe procesy poznawcze to uwaga, pamięć, percepcja, a także kontrola poznawcza/funkcje wykonawcze, zaś złożone procesy poznawcze to myślenie i język

GAS (ang. Goal Attainment Scaling)
GAS (ang. Goal Attainment Scaling)

narzędzie do ilościowej oceny celu terapii uczestnika WTZwarsztat terapii zajęciowej (WTZ)WTZ lub jego postępów, zawartych w planie terapii i rehabilitacji; skala wykorzystywana do klasyfikacji celów i do oceny postępów leczenia i rehabilitacji osób z mózgowym porażeniem dziecięcymmózgowe porażenie dziecięce (MPD)mózgowym porażeniem dziecięcym

GMFCS (ang. Gross Motor Function Classification System)
GMFCS (ang. Gross Motor Function Classification System)

wykorzystywana w pracy z osobami z mózgowym porażeniem dziecięcymmózgowe porażenie dziecięce (MPD)mózgowym porażeniem dziecięcym pięciostopniowa skala do oceny zdolności motorycznych w zakresie funkcjonowania w codziennym życiu oraz poruszania się

instrumentalne aktywności dnia codziennego (ang. Instrumental Activities of Daily Living, IADL)
instrumentalne aktywności dnia codziennego (ang. Instrumental Activities of Daily Living, IADL)

złożone czynności dnia codziennego, takie jak korzystanie z telefonu, dotarcie do miejsc bardziej odległych niż te odwiedzane podczas rutynowych spacerów, zakup artykułów spożywczych, przygotowywanie posiłków, wykonywanie prac domowych, majsterkowanie, wypranie swoich rzeczy, przyjmowanie leków wg zaleceń lekarza, gospodarowanie pieniędzmi

koordynacja wzrokowo‑ruchowa
koordynacja wzrokowo‑ruchowa

zdolność zsynchronizowania funkcji ruchowych z percepcją wzrokową. Umożliwia m.in. wykonywanie takich czynności jak pisanie, rysowanie, manipulowaniemanipulacjamanipulowanie przedmiotami, czynności samoobsługowe

logopedia
logopedia

wg I. Styczek i współ. (2013): nauka o kształtowaniu prawidłowej mowy, usuwaniu wad wymowy oraz nauczaniu mowy w przypadku jej braku lub utraty

MACS (ang. Manual Ability Classification System)
MACS (ang. Manual Ability Classification System)

system klasyfikacji zdolności manualnych osób z mózgowym porażeniem dziecięcymmózgowe porażenie dziecięce (MPD)mózgowym porażeniem dziecięcym

manipulacja
manipulacja

chwytanie przedmiotów i operowanie nimi

metoda ilościowa
metoda ilościowa

metoda wykorzystująca miary liczbowe (np. waga, BMI, skala Barthel) potrzebne do scharakteryzowania obserwowanego zjawiska, aktywności lub umiejętności uczestnika zajęć wykorzystywana przez terapeutów zajęciowych podczas procesu oceny postępów lub ewaluacji celów

Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD‑10 (ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems)
Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD‑10 (ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems)

dziesiąta wersja Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, czyli medycznej klasyfikacji sporządzonej przez Światową Organizację Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO) w celu ujednolicenia rozpoznawania chorób i schorzeń

mocne strony
mocne strony

umiejętności i zasoby, nad którymi można pracować z pacjentem, doskonaląc je; czyjeś atuty, zalety

motoryka duża
motoryka duża

ogólna aktywność ruchowa, w którą zaangażowane są całe ciało lub jego większa część, np. bieganie, krążenie ramion, przysiady, sięganie po kubek na szafce

motoryka mała
motoryka mała

aktywność ruchowa, sprawność ręki (dłoni i palców), np. krojenie chleba, obieranie ziemniaków, zalewanie herbaty wrzątkiem

mózgowe porażenie dziecięce (MPD)
mózgowe porażenie dziecięce (MPD)

wg E. Gajewskiej (2009) jest to grupa trwałych zaburzeń rozwoju ruchu i postawy, powodujących ograniczenie czynności, które przypisuje się niepostępującym zakłóceniom, pojawiającym się w rozwoju mózgu płodu lub niemowlęcia. Zaburzeniom motoryki w MPD często towarzyszą zaburzenia czucia, percepcji, poznania, porozumiewania się i zachowania, epilepsja oraz wtórne problemy mięśniowo‑szkieletowe

nadwrażliwość dotykowa/taktylna
nadwrażliwość dotykowa/taktylna

nieproporcjonalnie wygórowana reakcja na dotyk w stosunku do siły bodźca dotykowego. Dzieci z nadwrażliwością dotykową unikają takich czynności jak ubieranie się czy przytulanie

nadwrażliwość przedsionkowa/westybularna
nadwrażliwość przedsionkowa/westybularna

nieproporcjonalnie wygórowana reakcja na stymulację układu przedsionkowego w stosunku do siły zastosowanego bodźca. Dzieci z nadwrażliwością przedsionkową unikają takich czynności jak huśtanie, zabawa na karuzeli, jazda samochodem

niepełnosprawność intelektualna (01‑U)
niepełnosprawność intelektualna (01‑U)

według Światowej Organizacji Zdrowia (ang.  World Health Organization, WHO) jest to istotne obniżenie ogólnego poziomu funkcjonowania intelektualnego oraz trudności w zachowaniu adaptacyjnym do sytuacji, występujące przed 18. rokiem życia. Wyróżniamy następujące stopnie niepełnosprawności intelektualnej:

  • niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim,

  • niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym,

  • niepełnosprawność intelektualna w stopniu znacznym,

  • niepełnosprawność intelektualna w stopniu głębokim

niepełnosprawność ruchowa (05‑R)
niepełnosprawność ruchowa (05‑R)

stan człowieka znajdującego się w sytuacji obniżonych możliwości motorycznych ciała i jego poruszania się względem otaczającej go przestrzeni. Jej przyczynami mogą być m.in.: choroby lub zmiany rozwojowe narządu ruchu w okresie płodowym, wady genetyczne, dysfunkcje pochodzenia mózgowego, choroby układu kostno‑stawowego, a także wrodzony brak kończyny/kończyn lub stan po amputacji

nieprawdiłowa dystrybucja napięcia mięśniowego
nieprawdiłowa dystrybucja napięcia mięśniowego

nieprawidłowy rozkład napięcia mięśniowego w ciele. Rozkład napięcia różni się w poszczególnych etapach rozwoju

padaczka
padaczka

według Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO) przewlekłe zaburzenia czynności mózgu o różnej etiologii, cechująca się nawracającymi napadami; rodzaj zaburzeń neurologicznych, które są wynikiem chwilowej niesprawności mózgu objawiającej się nagłymi i napadowymi wyładowaniami wewnątrz komórek nerwowych; charakterystycznym objawem epilepsji są silne wstrząsy związane z utratą świadomości

plan terapii pacjenta
plan terapii pacjenta

indywidualny program uwzględniający zasoby pacjenta i cele, do których osiągnięcia należy dążyć

podwrażliwość dotykowa/taktylna
podwrażliwość dotykowa/taktylna

nieproporcjonalnie mała reakcja na dotyk w stosunku do siły bodźca dotykowego. Dzieci z podwrażliwością dotykową chętnie dotykają przedmiotów o różnych fakturach, szukają wrażeń dotykowych, drapią się, mocno ściskają zabawki

podwrażliwość przedsionkowa/westybularna
podwrażliwość przedsionkowa/westybularna

nieproporcjonalnie mała reakcja na stymulację układu przedsionkowego w stosunku do siły zastosowanego bodźca. Dzieci z podwrażliwością przedsionkową chętnie i długo spędzają czas na huśtawkach czy karuzelach

pronacja / rotacja wewnętrzna
pronacja / rotacja wewnętrzna

obrót dystalnej części kończyny do wewnątrz w stosunku do jej długiej osi. Zmysł orientacji ułożenia swojego ciała

propriocepcja / czucie głębokie
propriocepcja / czucie głębokie

zdolność do odczuwania pozycji, lokalizacji, orientacji oraz ruchu ciała i jego części

przekraczanie linii środka
przekraczanie linii środka

umiejętność płynnego przejścia z jednej strony ciała na drugą ręką, nogą, głową, a także wzrokiem, z przekroczeniem linii środka (linia ta łączy ze sobą nos, środek brody, mostek, pępek i spojenie łonowe)

siła mięśniowa
siła mięśniowa

zdolność do pokonania oporu zewnętrznego lub przeciwdziałania mu

słabe strony
słabe strony

niedobory umiejętności; czynności, z którymi pacjent ma trudności, nie radzi sobie; defekty w budowie lub funkcjonowaniu organizmu

SMART
SMART

metoda wspomagająca właściwe definiowanie celów, którego efektem jest wzrost szansy na ich osiągnięcie; zasada ta zakłada, że cel, aby dobrze spełniał swoją funkcję, powinien być skonkretyzowany, czyli jasny, czytelny i dokładnie określony oraz dopasowany do danego pacjenta; akronim SMART pochodzi od angielskich wyrazów:

  • S (ang. specific) – specyficzny,

  • M (ang. measurable) – mierzalny,

  • A (ang. achievable) – osiągalny,

  • R (ang. realistic) – realny,

  • T (ang. time‑bound) – określony w czasie

spastyczność
spastyczność

zaburzenie czuciowo‑ruchowe powstałe na skutek uszkodzenia górnego neuronu ruchowego, objawiające się mimowolną aktywacją mięśni (przerywaną lub stałą) (źródło: A.D. Pandyan, M. Gregoric, M.P. Barnes et al., Spasticity: Clinical perceptions, neurological realities and meaningful measurement, Disability and Rehabilitation, 2005; 27 (1/2): 2–6)

supinacja/rotacja zewnętrzna
supinacja/rotacja zewnętrzna

obrót dystalnej części kończyny na zewnątrz w stosunku do jej długiej osi

sztywność kończyny
sztywność kończyny

ograniczenie ruchomości kończyny spowodowane spastycznościąspastycznośćspastycznością mięśni

środowiskowe domy samopomocy (ŚDS)
środowiskowe domy samopomocy (ŚDS)

placówki, które służą budowaniu sieci oparcia społecznego i przygotowują do życia w społeczeństwie oraz funkcjonowania w środowisku. Są przeznaczone dla osób przewlekle psychicznie chorych i niepełnosprawnych intelektualnie. Środowiskowe domy samopomocy mogą działać jako placówki okresowego dziennego lub całodobowego pobytu. Środowiskowy dom samopomocy organizuje indywidualne lub zespołowe treningi samoobsługi oraz treningi umiejętności społecznych. W ŚDS opracowywany jest indywidualny plan postępowania wspierająco‑aktywizującego, który odpowiada potrzebom i możliwościom psychofizycznym każdego uczestnika

warsztat terapii zajęciowej (WTZ)
warsztat terapii zajęciowej (WTZ)

placówka wyodrębniona finansowo i organizacyjnie stwarzająca możliwość rehabilitacji społecznej i zawodowej podopiecznym z niepełnosprawnością niezdolnym do podjęcia pracy; terapia realizowana jest poprzez terapię zajęciową; podstawą prawną działania WTZ są Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych i Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 marca 2004 r. w sprawie warsztatów terapii zajęciowej

wiotkość
wiotkość

obniżone napięcie mięśniowe, nieprawidłowa dystrybucja napięcia mięśniowegonieprawdiłowa dystrybucja napięcia mięśniowegonieprawidłowa dystrybucja napięcia mięśniowego lub brak napięcia mięśniowego spowodowany uszkodzeniem układu nerwowego

zakład aktywności zawodowej (ZAZ)
zakład aktywności zawodowej (ZAZ)

wyodrębniona organizacyjnie i finansowo jednostka, tworzona w celu zatrudnienia osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności oraz osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, u których stwierdzono autyzm, niepełnosprawność intelektualnąniepełnosprawność intelektualna (01‑U)niepełnosprawność intelektualną lub chorobę psychiczną. Zespół programowy ZAZ opracowuje indywidualne programy rehabilitacji zawodowej i społecznej osób z niepełnosprawnościami

zespół pomijania stronnego
zespół pomijania stronnego

rodzaj zaburzeń poznawczych występujący u chorych z uszkodzeniami mózgu polegający na niedostrzeganiu jednej ze stron własnego ciała (przeciwnej do uszkodzenia struktur podkorowych i korowych mózgu); zespół zaniedbywania połowiczego obserwowany jest w różnych modalnościach: somatosensorycznej, kinestetycznej, wzrokowej oraz słuchowej; pacjent ma ograniczone zdolności do reagowania na bodźce pochodzące z przestrzeni, która znajduje się po przeciwnej stronie niż uszkodzenie mózgu: np. przy uszkodzeniu prawej półkuli mózgu chory nie czuje kończyny, nie widzi obrazów i nie odbiera bodźców słuchowych po lewej stronie, co utrudnia mu funkcjonowanie w życiu codziennym, jak ubieranie się, mycie, czesanie, golenie, przygotowanie makijażu

Interaktywne materiały sprawdzające
Przewodnik dla nauczyciela