Temat: Procesy demograficzne na świecie

Adresat

Uczeń klasy II liceum ogólnokształcącego i technikum

Podstawa programowa (Zakres podstawowy)

VIII. Przemiany struktur demograficznych i społecznych oraz procesy osadnicze: rozmieszczenie i liczba ludności, przemiany demograficzne, migracje, zróżnicowanie narodowościowe, etniczne i religijne, kręgi kulturowe, sieć osadnicza, procesy urbanizacji, rozwój obszarów wiejskich.

Uczeń:

3) opisuje etapy rozwoju demograficznego ludności na przykładach wybranych państw świata oraz ocenia konsekwencje eksplozji demograficznej lub regresu demograficznego w wybranych państwach.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń dowie się o fazach przejścia demograficznego oraz oceni konsekwencje eksplozji demograficznej lub regresu demograficznego.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• omówić fazy przejścia demograficznego;

• wskazywać przykłady państw na świecie wszystkich faz;

• wyjaśnić czym jest eksplozja demograficzna;

• wyjaśnić przyczyny i skutki eksplozji demograficznej;

• omówić model przejścia epidemiologicznego.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• eksponujące

  • pokaz.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna, tablety/komputery;

• roczniki statystyczne;

• Learnig Apss- plansza;

• mapy z e‑podręcznika;

• atlasy geograficzne;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

• Uczniowie zapoznają się z treścią abstraktu. Przygotowują się do pracy na lekcji w taki sposób, żeby móc przeczytany materiał streścić własnymi słowami i samodzielnie rozwiązać zadania.

Faza wstępna

• Nauczyciel rozpoczyna zajęcia od podania tematu i celów lekcji.

• Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej ilustrację z e‑podręcznika: Rozwój ludności świata. Wspólna analiza zmian liczny ludności na przestrzeni wieków. Wyciagnięcie wniosków.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel wyjaśnia co oznacza termin przyrost naturalny oraz podaje sposób obliczania przyrostu naturalnego.

• Uczniowie dokonują obliczeń przyrostu naturalnego dla państw takich jak Polska, Ukraina, Chiny. Dane potrzebne do obliczeń uczniowie wyszukują w rocznikach statystycznych.

• Analiza ilustracji z e‑podręcznika Zmiany dzietności w Indiach i Chinach na przestrzeni lat.

• Generator pomysłów- uczniowie podają przyczyny wzrostu przyrostu naturalnego na świecie. Podane informacje zapisywane są na planszy programu LearningApss.

• Nauczyciel prosi o wyjaśnienie terminu eksplozja demograficzna. Uczniowie korzystają z podręcznika.

• Burza mózgów skutki eksplozji demograficznej. Uczniowie zapisują na tablicy interaktywnej w postaci mapy mentalnej.

• Praca w parach. Na podstawie treści w podręczniku oraz Internetu uczniowie opracowują informacje dotyczące faz rozwoju demograficznego oraz podają przykład państw. Nauczyciel wskazuje parę do omówienia jednej fazy i podania przykładu na mapie świata.

• Wyświetlenie na tablicy interaktywnej piramidy wieku, zamieszczonej w e‑podręczniku. Interpretacja struktury demograficznej przez zespół klasowy. Uczniowie podają cechy piramidy społeczeństwa młodego i starzejącego się.

• Nauczyciel prosi uczniów o wskazanie działań na rzecz zmiany przyrostu naturalnego- polityka pronatalistyczna oraz antynatalistyczna. Uczniowie pracują w parach, korzystają z Internetu. Wskazani uczniowie podają działania na forum klasy.

Faza podsumowująca

• Na podsumowanie zajęć uczniowie wykonują ćwiczenia na tablicy interaktywnej w odniesieniu do tematu lekcji.

• Nauczyciel ocenia pracę uczniów, biorąc pod uwagę wkład i ich możliwości.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Demographic processes in the world

The graph clearly shows that the population was increasing rather slowly throughout the millennia. It means that the rate of natural increase was incredibly low. It went up in the modern times, and sharply sped up in the 19th century. Nowadays, the change pace is still high, but it slightly lost its initial speed.

The main problem of people was the lack of food, since they were dependent solely on the natural environment. Because of malnutrition, people were more prone to get sick. As the causes of the diseases were unknown, both the preventive treatment and the regular treatment were limited. The situation resulted in high mortality rate. In order to overcome this problem, more kids were born. People knew that a significant amount of them would die before they reached the adult age.

The big change, also on the demographic level, was brought by the 19th century Industrial Revolution.

Understanding plant physiology gave rise to fertilizers and increased food production. Due to the development of microbiology, the causes of diseases were identified and methods of food storage were discovered. The population moving to the cities gained in the industry, independent of the weather and the season of the year, source of income, and housing conditions, though disastrous from our point of view, were better than in most villages.

These factors have contributed to the reduction of mortality with still high level of births. The result of such a situation was a sharp increase in population growth and population.

There was a decrease in the birth rate, but also a steady, low mortality rate. People noticed that the progress in various areas of life positively influenced the mortality rate. Parents became less dependent on their kids, because of pension schemes and social security system. It influenced indirectly the decrease in the population growth, this time because of the low birth rate and even lower mortality rate.

Thanks to the long‑time data analysis of the rate of natural increase in a given country, it was possible to create a so‑called demographic transition model.

In Stage One, the rate of natural increase is very low, sometimes even negative (population decline), because the high birth rate is balanced by just as high mortality rate. Often the number of children determines the position of the family in the community. In this stage, only a few communities remained in the most remote parts of the equatorial forests of South America or New Guinea.

In Stage Two, the rate of natural increase is high; therefore, it can be often described with a term population explosion. It is the result of a decrease in mortality while maintaining a high level of births. The number of deaths has decreased due to increased food production, the introduction of health education and vaccines. The largest number of such societies is in sub‑Saharan Africa.

In Stage Three, the mortality rate keeps decreasing, however, at slower rate than before. The most significant difference in this stage is decrease in the birth rate resulting from, among other things, educating girls and women. The achievement of even basic education by women contributes to the birth of the first child at a later age. In addition, educated women can look after their offspring better, which in turn results in longer intervals between births. In this stage, there are some societies in developing countries, such as Brazil and Thailand.

In Stage Four, the rate of natural increase is low because of low mortality and fertility rates. This stage is common for the most developed countries, in which the pension system make the parents less dependent on their kids. Also, since people tend to be more focused on their career, they start a family later in time. Knowledge of human physiology, common knowledge about family planning, and an attitude towards satisfying one's own needs are additional factors that cause the first child to appear quite late, and the subsequent ones are less.

The Stage Five, was added to the model later on, because it turned out that many European countries have a long‑term negative rate of natural increase. Germany is in the worst situation in Europe. This phenomenon also exists in post‑Communist countries.

The demographic transition model is accompanied by the epidemiological transition model – it describes the changes in the death causes in each stage of population developing.

The first stage is dominated by malnutrition, hunger, injuries, infectious and parasitic diseases. The second stage is characterized by the prevalence of infectious diseases that easily attack large human populations and parasitic occurrences occurring especially in hot and humid areas. In subsequent stages, civilization diseases become more and more important: circulatory system, diabetes, cancer and degenerative diseases, such as Alzheimer's disease or parkinsonism.

The proportion between the young and the older part of a society can differ drastically from country to country. The data sample is showed below.

The most comfortable way to analyse the demographic structure is by looking at this peculiar type of chart – the age pyramid.

Having a lot of kids means that the parents need to: feed them accordingly to their physiology, provide them with medical care (for example, vaccinate them), and provide them with appropriate housing conditions. Another challenge is education – there is a need for schools, well‑formed teachers and, at least, basic teaching aids. It can be very costly for the budget of many countries.

• There are serious and long‑term challenges when it comes to finance and organisation challenges for both young and aging populations.

• In some countries, the governments introduce certain measures to increase the rate of natural increase.