Zastanawiasz się czasem, dlaczego latem o poranku trawa jest mokra, chociaż w nocy nie padał deszcz? A czy wiesz, że każdy z tysięcy płatków śniegu wygląda nieco inaczej? Ten rozdział pomoże ci zrozumieć kilka przyrodniczych tajemnic.

RQKDomrPVULfq1
Zjawisko rosy możemy zaobserwować w bezwietrzne i bezchmurne wieczory i ranki
Już wiesz
  • że temperatura wpływa na stan skupienia substancji;

  • że w upalne dni nie pada śnieg ani nie powstaje szron.

Nauczysz się
  • rozróżniać podstawowe opady i osady atmosferyczne;

  • wskazywać związek między temperaturą a rodzajem opadów lub osadów atmosferycznych;

  • wyjaśniać, dlaczego niektóre opady i osady atmosferyczne występują tylko w określonych porach roku.

i5XPYFqily_d5e237

1. Jak powstaje mgła?

Wiemy już, że w atmosferze znajduje się para wodna oraz że w sprzyjających warunkach w powietrzu powstają chmury. Rodzajem chmur są również mgły. Mgła pojawia się, kiedy wilgotne powietrze ochładza się, w wyniku czego zawarta w nim para wodna ulega skropleniu. Dzieje się tak na przykład podczas napływu ciepłego powietrza na zimne podłoże lub na skutek ochładzania się gruntu nocą.

R3gC2fH1Io8sO1
Mgła ogranicza widoczność czasami nawet do kilku metrów. Dlatego zjawisko to może być przyczyną utrudnień w ruchu drogowym, lotniczym czy morskim
i5XPYFqily_d5e270

2. Opady atmosferyczne

Polecenie 1

Odpowiedz, czy możliwe jest, by w środku zimy spadł deszcz zamiast śniegu. Uzasadnij swoje stanowisko.

Krople wody i kryształki lodu w chmurach stają się z czasem zbyt duże i ciężkie, aby utrzymać się w powietrzu, więc opadają na ziemię. Obserwujemy wówczas opady atmosferyczneopady atmosferyczneopady atmosferyczne. Jednak rodzaj opadu zależy nie tylko od tego, czy w chmurze powstały krople wody, czy kryształki lodu. Decyduje o tym także temperatura powietrza w dolnej warstwie atmosfery. Gdy jest ona dodatnia – pada deszcz, lecz gdy temperatura spadnie poniżej zera, wówczas obserwujemy opady śniegu. Czasami krople wody są tak drobne, że wiatr z łatwością je unosi. Wtedy mamy do czynienia z mżawką.
Innym rodzajem opadów atmosferycznych jest grad. Tworzą go bryłki lodowe, tzw. gradziny, których średnica wynosi zwykle od 5 mm do 30 mm. Powstają one w chmurach burzowych na skutek silnych prądów powietrza wewnątrz chmury oraz zderzania się kryształków lodu z kropelkami wody. Opady gradu najczęściej występują wiosną i latem.

R1P9swCUp1D1u1
W naszym kraju wiosenne i jesienne deszcze trwają zwykle długo, za to są stosunkowo mało intensywne. Latem częściej występują krótkotrwałe, ale bardzo gwałtowne ulewy. Mówimy wówczas, że nastąpiło „oberwanie chmury”
R1UltBBS9BbvT1
Ciekawostka

Mimo że płatki śniegu występują w ogromnych ilościach, trudno jest znaleźć identyczne. Wpływ na kształt śnieżynki mają najdrobniejsze nawet zmiany ciśnienia, temperatury i wilgotności w atmosferze. Płatki śniegu wcale jednak nie muszą przypominać gwiazdek. Na przykład w temperaturze od −15°C do −2°C tworzą się kryształy w kształcie sześciokątnych, cienkich płytek. W temperaturze poniżej −15°C płatki śniegu mają postać igiełek lub kolumn o sześciokątnym przekroju.

i5XPYFqily_d5e317

3. Osady atmosferyczne

Polecenie 2

Spróbuj wyjaśnić, dlaczego latem nie obserwujemy szronu.

Zdarza się, że para wodna zawarta w powietrzu, które styka się z zimnym podłożem, skrapla się i osiada w postaci rosy. Zjawisko to obserwujemy w bezwietrzne i bezchmurne wieczory i ranki. Zimą, kiedy temperatura gruntu jest ujemna, powstaje szron. Z powodu niskiej temperatury zamiast kropelek wody tworzą się wówczas kryształki lodu.

Podobnym nieco do szronu osadem atmosferycznym jest szadź (często nazywana także sadzią). Tworzy się ona podczas mroźnej pogody, gdy nad silnie wychłodzone podłoże napływa ciepłe i wilgotne powietrze. Na gałęziach drzew, przewodach telekomunikacyjnych czy ogrodzeniach możemy zaobserwować wówczas duże kryształki lodu tworzące coraz grubszą warstwę. Niebezpiecznym osadem atmosferycznym jest gołoledź. Gdy temperatura gruntu jest ujemna, wówczas kropelki deszczu zamarzają na podłożu i tworzą cienką warstwę cienkiego lodu.

Ciekawostka

Jednym z najniebezpieczniejszych zjawisk pogodowych jest tzw. burza lodowa. Mamy z nią do czynienia, gdy padający deszcz zamarza natychmiast po zetknięciu z podłożem. Pod ciężarem lodu walą się dachy budynków i łamią drzewa. 

RdYr0DpAGwA1M1
Podczas burzy lodowej w Kanadzie w 1998 roku deszcz padał nieustannie przez 7 dni i po zetknięciu się z powierzchnią ziemi, drzewami czy domami natychmiast zamarzał
i5XPYFqily_d5e368

Podsumowanie

  • Mgła to zawieszone w powietrzu, bardzo małe krople wody.

  • Do opadów atmosferycznych zaliczamy deszcz, śnieg i grad.

  • Do osadów atmosferycznych zaliczamy rosę, szron, szadź oraz gołoledź.

Praca domowa
Polecenie 3.1

Wyjaśnij, dlaczego na wiosnę śnieg nie topnieje wszędzie w takim samym czasie.

Polecenie 3.2

Wyjaśnij, dlaczego latem nie pada śnieg.

Zobacz także

Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:

i5XPYFqily_d5e442

Słowniczek

mgła
mgła

chmura o podstawie na poziomie ziemi, powstała podczas skroplenia się pary wodnej podczas zetknięcia ciepłego, wilgotnego powietrza z chłodnym podłożem

opady atmosferyczne
opady atmosferyczne

ciekłe i stałe produkty kondensacji pary wodnej opadające na powierzchnię ziemi

osady atmosferyczne
osady atmosferyczne

ciekłe i stałe produkty kondensacji pary wodnej powstające na skutek kontaktu podłoża z cieplejszym powietrzem

i5XPYFqily_d5e500

Zadania

Ćwiczenie 1
RBRJnXnXGjzES1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 2
RPu4YHFRnzIZn1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 3
R1IOC0D3A5PnV1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 4
RT9J3ozfK8Qw61
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 5
R1BASvLiSjtlv1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 6
R1Yg7QSyBQEuX1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 7
R11KDKi17FLm71
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 8
R15skICi5JrDE1
zadanie interaktywne