Zastanawiasz się czasem, dlaczego latem o poranku trawa jest mokra, chociaż w nocy nie padał deszcz? A czy wiesz, że każdy z tysięcy płatków śniegu wygląda nieco inaczej? Ten rozdział pomoże ci zrozumieć kilka przyrodniczych tajemnic.
RQKDomrPVULfq1
Już wiesz
że temperatura wpływa na stan skupienia substancji;
że w upalne dni nie pada śnieg ani nie powstaje szron.
Nauczysz się
rozróżniać podstawowe opady i osady atmosferyczne;
wskazywać związek między temperaturą a rodzajem opadów lub osadów atmosferycznych;
wyjaśniać, dlaczego niektóre opady i osady atmosferyczne występują tylko w określonych porach roku.
i5XPYFqily_d5e237
1. Jak powstaje mgła?
Wiemy już, że w atmosferze znajduje się para wodna oraz że w sprzyjających warunkach w powietrzu powstają chmury. Rodzajem chmur są również mgły. Mgła pojawia się, kiedy wilgotne powietrze ochładza się, w wyniku czego zawarta w nim para wodna ulega skropleniu. Dzieje się tak na przykład podczas napływu ciepłego powietrza na zimne podłoże lub na skutek ochładzania się gruntu nocą.
R3gC2fH1Io8sO1
i5XPYFqily_d5e270
2. Opady atmosferyczne
Polecenie 1
Odpowiedz, czy możliwe jest, by w środku zimy spadł deszcz zamiast śniegu. Uzasadnij swoje stanowisko.
Krople wody i kryształki lodu w chmurach stają się z czasem zbyt duże i ciężkie, aby utrzymać się w powietrzu, więc opadają na ziemię. Obserwujemy wówczas opady atmosferyczneopady atmosferyczneopady atmosferyczne. Jednak rodzaj opadu zależy nie tylko od tego, czy w chmurze powstały krople wody, czy kryształki lodu. Decyduje o tym także temperatura powietrza w dolnej warstwie atmosfery. Gdy jest ona dodatnia – pada deszcz, lecz gdy temperatura spadnie poniżej zera, wówczas obserwujemy opady śniegu. Czasami krople wody są tak drobne, że wiatr z łatwością je unosi. Wtedy mamy do czynienia z mżawką. Innym rodzajem opadów atmosferycznych jest grad. Tworzą go bryłki lodowe, tzw. gradziny, których średnica wynosi zwykle od 5 mm do 30 mm. Powstają one w chmurach burzowych na skutek silnych prądów powietrza wewnątrz chmury oraz zderzania się kryształków lodu z kropelkami wody. Opady gradu najczęściej występują wiosną i latem.
R1P9swCUp1D1u1
R1UltBBS9BbvT1
R1ADu8ksC4xTp1
R10ka4HvGHP6q1
Ciekawostka
Mimo że płatki śniegu występują w ogromnych ilościach, trudno jest znaleźć identyczne. Wpływ na kształt śnieżynki mają najdrobniejsze nawet zmiany ciśnienia, temperatury i wilgotności w atmosferze. Płatki śniegu wcale jednak nie muszą przypominać gwiazdek. Na przykład w temperaturze od −15°C do −2°C tworzą się kryształy w kształcie sześciokątnych, cienkich płytek. W temperaturze poniżej −15°C płatki śniegu mają postać igiełek lub kolumn o sześciokątnym przekroju.
i5XPYFqily_d5e317
3. Osady atmosferyczne
Polecenie 2
Spróbuj wyjaśnić, dlaczego latem nie obserwujemy szronu.
Zdarza się, że para wodna zawarta w powietrzu, które styka się z zimnym podłożem, skrapla się i osiada w postaci rosy. Zjawisko to obserwujemy w bezwietrzne i bezchmurne wieczory i ranki. Zimą, kiedy temperatura gruntu jest ujemna, powstaje szron. Z powodu niskiej temperatury zamiast kropelek wody tworzą się wówczas kryształki lodu.
Podobnym nieco do szronu osadem atmosferycznym jest szadź (często nazywana także sadzią). Tworzy się ona podczas mroźnej pogody, gdy nad silnie wychłodzone podłoże napływa ciepłe i wilgotne powietrze. Na gałęziach drzew, przewodach telekomunikacyjnych czy ogrodzeniach możemy zaobserwować wówczas duże kryształki lodu tworzące coraz grubszą warstwę. Niebezpiecznym osadem atmosferycznym jest gołoledź. Gdy temperatura gruntu jest ujemna, wówczas kropelki deszczu zamarzają na podłożu i tworzą cienką warstwę cienkiego lodu.
RvvWXthZ2MWrl1
R477RE6FmGrq61
R8jPkHy1158Ns1
RzifNM63G36si1
Ciekawostka
Jednym z najniebezpieczniejszych zjawisk pogodowych jest tzw. burza lodowa. Mamy z nią do czynienia, gdy padający deszcz zamarza natychmiast po zetknięciu z podłożem. Pod ciężarem lodu walą się dachy budynków i łamią drzewa.
RdYr0DpAGwA1M1
i5XPYFqily_d5e368
Podsumowanie
Mgła to zawieszone w powietrzu, bardzo małe krople wody.
Do opadów atmosferycznych zaliczamy deszcz, śnieg i grad.
Do osadów atmosferycznych zaliczamy rosę, szron, szadź oraz gołoledź.
Praca domowa
Polecenie 3.1
Wyjaśnij, dlaczego na wiosnę śnieg nie topnieje wszędzie w takim samym czasie.
chmura o podstawie na poziomie ziemi, powstała podczas skroplenia się pary wodnej podczas zetknięcia ciepłego, wilgotnego powietrza z chłodnym podłożem
opady atmosferyczne
opady atmosferyczne
ciekłe i stałe produkty kondensacji pary wodnej opadające na powierzchnię ziemi
osady atmosferyczne
osady atmosferyczne
ciekłe i stałe produkty kondensacji pary wodnej powstające na skutek kontaktu podłoża z cieplejszym powietrzem
i5XPYFqily_d5e500
Zadania
Ćwiczenie 1
RBRJnXnXGjzES1
Ćwiczenie 2
RPu4YHFRnzIZn1
Ćwiczenie 3
R1IOC0D3A5PnV1
Ćwiczenie 4
RT9J3ozfK8Qw61
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe.
Prawda
Fałsz
Szadź powstaje podczas niezbyt silnych przymrozków lub mrozów.
□
□
Gdy temperatura jest wyższa od 0°C, po zetknięciu się powietrza z chłodnym podłożem powstaje rosa złożona z drobnych kropelek wody o różnej wielkości.
□
□
Jeżeli temperatura wynosi 0°C lub nieco mniej, po zetknięciu się powietrza z chłodnym podłożem powstaje szron złożony z kryształków lodu.
□
□
Szron i szadź to dwie różne nazwy tego samego zjawiska.
□
□
Mgła jest rodzajem osadu atmosferycznego.
□
□
Ćwiczenie 5
R1BASvLiSjtlv1
Ćwiczenie 6
R1Yg7QSyBQEuX1
Ćwiczenie 7
R11KDKi17FLm71
Ćwiczenie 8
R15skICi5JrDE1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Przyporządkuj zjawisko atmosferyczne do opadu lub osadu.
szron, grad, tęcza, szadź, gołoledź, rosa, śnieg, deszcz, mgła