Anthony Smith Sen

Co się dzieje w organizmie, który regularnie, z konieczności, zagadkowo i na długi okres wyłącza znaczną część swojej całości? [...] Myśli, które mogą wtedy przebiegać przez umysł, nie są inspirowanetOjMbHmmIU_000tp002inspirowane przez zdarzenia zachodzące w najbliższym otoczeniu; są one, jeśli człowiek nie jest pod tym względem wyjątkiem, dziwaczną mieszaniną dawnych zdarzeń, tłumionych obaw, pragnień i zjawisk irracjonalnychtOjMbHmmIU_000tp003irracjonalnych.
Teraz kilka faktów. [...] Czas trwania snu jest różny. Leniwiec olbrzymi śpi 20 godzin na dobę; króliki, świnie, kolczatki, świnki morskie i człowiek śpią około 8 godzin; krowy, słonie, osły, owce i konie zadowalają się 2–3 godzinami. [...] Wszystkie płazy mają okresy bezruchu przypominające sen, wydaje się też, że niektóre ryby czasem zasypiają [...], również wszystkie owady przejawiają co najmniej jeden okres braku aktywności w ciągu dnia. W żadnym razie nie można uznać, że sen jest typowy tylko dla człowieka, że jest następstwem [...] dużej aktywności mózgu. [...]
Większość gatunków zagrożonych przez drapieżniki musi się lękać zaniku uwagi i te śpią krótko. Żyrafie potrzeba po obudzeniu zaledwie 10 sekund, by stanąć na nogi i gatunek ten śpi tylko 2 godziny w ciągu nocy, ale przez te dwie godziny rzeczywiście śpi. Korzyści płynące ze snu najwyraźniej przewyższają związane z nim ryzyko. Ślepy delfin indyjski, zawsze zagrożony przez bystre prądy, wśród których żyje, śpi 90‑sekundowymi momentami, co zmniejsza niebezpieczeństwo rozbicia się o ostre skały [...]. Butelkonosy delfin [...] śpi jedną półkulą mózgu naraz. [...] Wykryto, że jedno jego oko pozostaje otwarte, a drugie się zamyka, gdy zwierzę wykonuje tę sztuczkę „rozszczepieniatOjMbHmmIU_000tp004rozszczepienia” swego mózgu. W zwykłych warunkach obydwie półkule mózgowe delfina pozostają w ścisłej współpracy. Taki układ, dający się przyrównać do snu jednego wartownika, gdy drugi czuwa, ma tak wiele zalet, iż trudno się nie dziwić, że nie wykształcił się on również u innych gatunków.

tOjMbHmmIU_00000_BIB_001Anthony Smith, Sen, [w:] Anthony Smith, Umysł, tłum. Bogdan Kamiński, Warszawa 1989.