Planowanie i organizowanie prac wykonywanych w uprawach roślin warzywnych, przyprawowych i grzybów jadalnych
OGR.05. Planowanie i organizacja prac ogrodniczych – technik ogrodnik 314205
Praca ogrodnika
WYCIECZKA WIRTUALNA
Spis treści
1. Wycieczka wirtualna – gospodarstwo ogrodnicze1. Wycieczka wirtualna – gospodarstwo ogrodnicze
2. Warzywa – zakładanie produkcji warzywniczej2. Warzywa – zakładanie produkcji warzywniczej
3. Nieuchronna koncentracja produkcji3. Nieuchronna koncentracja produkcji
4. Kierunki rozwoju gospodarstw warzywniczych4. Kierunki rozwoju gospodarstw warzywniczych
5. Planowanie upraw warzywnych5. Planowanie upraw warzywnych
6. Zioła – planowanie upraw roślin przyprawowych6. Zioła – planowanie upraw roślin przyprawowych
7. Wymagania klimatyczne i glebowe7. Wymagania klimatyczne i glebowe
8. Uprawa ekologiczna8. Uprawa ekologiczna
9. Grzyby - nowoczesna uprawa pieczarek9. Grzyby - nowoczesna uprawa pieczarek
10. Planowanie uprawy10. Planowanie uprawy
11. Fachowy personel11. Fachowy personel
12. Warunki uprawy boczniaka12. Warunki uprawy boczniaka
13. Planowanie produkcji13. Planowanie produkcji
14. Zbiór boczniaka14. Zbiór boczniaka
15. Uprawa na wolnym powietrzu15. Uprawa na wolnym powietrzu
16. Plonowanie16. Plonowanie
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D6TNdS1gZ
Wirtualna wycieczka przedstawiająca gospodarstwo.
Zdjęcie główne przedstawia gospodarstwo Anny i Piotra Prusów, które leży w woj. wielkopolskim, powiecie kaliskim, gminie Szczytniki. Powierzchnia szklarni to 3,7 ha, tunele foliowe zajmują 0,44 ha a grunty orne – 100 ha. Gospodarstwo można określić jako średniej wielkości na skalę krajową. Pierwsza szklarnia powstała w 1983 r. Szklarnie były sukcesywnie modernizowane.
Na zdjęciu głównym znajduje się polna droga, towarowe gospodarstwo ogrodnicze, koparka, zbiornik na wodę oraz opał.
Plansza pierwsza dotyczy towarowego gospodarstwa ogrodniczego.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie gospodarstwa z perspektywy lotu ptaka. W górnej części znajduje się mapa Polski z zaznaczonymi Szczytnikami. Szczytniki leżą w środkowo‑zachodniej Polsce. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
W szklarniach 2,6 ha stanowi pomidor malinowy (odmiana „maluno”), 1,1 ha – pomidor czerwony mięsisty (odmiana „torero”). Plon pomidora czerwonego to ok. 52 kg z mIndeks górny 22, pomidora malinowego – ok. 44 kg z mIndeks górny 22.
Głównym przeznaczeniem tych odmian jest bezpośrednia sprzedaż świeżych pomidorów. Ok. 10 proc. plonów trafia do sklepów wielkopowierzchniowych, a 90 proc. na giełdy i rynki hurtowe, gdzie zaopatrują się mniejsze sklepy i sieci sklepów. W szklarniach uprawia się głównie pomidory. Uprawy gruntowe w gospodarstwie państwa Prusów obejmują 10 ha cebuli i selera oraz po 5 ha kapusty i pasternaku.
Plansza druga dotyczy koparki.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie żółtej koparki. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Do prac polowych i prac wokół szklarni służy koparka.
Plansza trzecia dotyczy zbiornika na wodę.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie zbiornika na wodę w kształcie wysokiego walca. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Stalowy zbiornik na ciepłą wodę, służącą do ogrzewania szklarni. Woda ogrzewana jest w kotłach na węgiel kamienny. Stalowymi rurami doprowadzana jest do szklarni. Tam krąży w rurach, podnosząc temperaturę powietrza.
Plansza czwarta dotyczy opału.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie opału. Ułożony jest w wysoką, szpiczastą górkę. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Zgromadzony do ogrzewania szklarni opał – miał węglowy. Szklarnia posiada system centralnego ogrzewania. Opałem jest węgiel kamienny.
Na zdjęciu głównym znajduje się polna droga, towarowe gospodarstwo ogrodnicze, koparka, zbiornik na wodę oraz opał.
Plansza piąta dotyczy całorocznej uprawy pomidorowej.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie przedstawiające drzwi prowadzące do szklarni. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
W nowoczesnych ogrzewanych szklarniach pomidory uprawia się zwykle w jednym cyklu produkcyjnym w ciągu roku. Rozsadę pomidora wysadza się w szklarniach w grudniu i styczniu, a produkcja trwa nieprzerwanie do końca października. Później trwa sprzątanie, dezynfekcja i przygotowanie szklarni do kolejnego sezonu produkcyjnego. Jedną z najważniejszych rzeczy w uprawie jest zapewnienie odpowiedniej wilgotności powietrza i podłoża, powinna ona wynosić 60–70 proc. Bardzo istotne jest też nasłonecznienie – pomidory powinny dojrzewać w świetle o natężeniu 7–12 tys. luksów przez 10–12 godzin w ciągu dnia. Temperatura powinna wynosić 16–27 stopni Celsjusza w ciągu dnia i 14–19 stopni w nocy.
Zdjęcie drugie przedstawia przejście pomiędzy dwiema szklarniami z pomidorami. Dwa szklane i rozległe budynki ustawione są w bliskiej odległości od siebie. Pomiędzy nimi znajduje się polna droga.
Plansza pierwsza dotyczy polskich pomidorów na eksport.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie przedstawiające dwa rzędy z krzakami pomidorów. Pomiędzy nimi znajduje się przejście. Na całej długości poprowadzone zostały tory wykonane z rur. Po nich porusza się wózek transportowy. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Wysokospecjalistyczne szklarnie przemysłowe w Polsce zajmują powierzchnię ponad 1200 ha; z czego 80 proc. to uprawa pomidorów. W 2018 r. polskie szklarnie dostarczyły 418,3 tys. ton pomidorów (według danych GUS). Co ciekawe, z powodu lekko kwaśnego, orzeźwiającego smaku krajowe pomidory cieszą się ogromnym powodzeniem, a część z nich jest eksportowana. W ostatnich latach stanowiły one aż 37 proc. eksportu warzyw z Polski (według wartości w 2017 r.), a 72 proc. z nich pochodziło z upraw pod osłonami (dane z Ministerstwa Finansów). Polskie pomidory najczęściej trafiają do Niemiec, Wielkiej Brytanii i Hiszpanii.
Zdjęcie trzecie przedstawia środek szklarni. Wewnątrz budynku znajdują się grządki z krzakami pomidorowymi. Między nimi znajduje się przejście, wyłożone torami wykonanymi z rur. Po nich poruszają się wózki transportowe.
Plansza pierwsza dotyczy tablic kontrolnych.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie przedstawiające żółte tablice powieszone na sznurku. Na ich powierzchni znajduje się kilka małych owadów. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Tablice lepowe, nazywane inaczej tablicami kontrolnymi, służą do monitorowania obecności szkodników, żerujących na roślinach uprawianych pod osłonami. Żółty kolor tabliczek wabi owady, które przyklejają się do pułapki i w ten sposób zostają unieruchomione. Pozwala to zaobserwować moment ich pojawienia się oraz liczebność. W tym przypadku oszacowanie liczebności mączlika szklarniowego przesądza o tym, czy już należy przystąpić do jego zwalczania. Można wówczas zastosować błonkówkę (Encarsia formosa), która jest naturalnym wrogiem mączlika.
Plansza druga dotyczy kotar.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie przedstawiające zasłony, które w niedużej części przysłaniają przeszklony sufit szklarni. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Kurtyny cieniujące (inaczej: kotary) pozwalają regulować dopływ światła słonecznego do wnętrza szklarni, a co za tym idzie – regulować klimat. Latem osłaniają pomidory przed nadmiarem światła i ciepła, chroniąc je przed poparzeniem. Zimą stosuje się je, aby ciepło nie uciekało ze szklarni.
Plansza trzecia dotyczy nazw upraw.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie przedstawiające podłużny plastikowy znacznik w kształcie prostokąta. Na nim znajduje się napis z nazwą uprawy. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Każda grządka jest oznaczona tabliczką z nazwą posadzonej na niej odmiany pomidora. Znacząco ułatwia to pracę obsłudze.
Plansza czwarta dotyczy komputerowo sterowanego nawadniania.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie przedstawiające rurę z wystającym z niej zaworem. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Automatyczny system nawadniania, sterowany komputerowo, zapewnia stałe i regularne dostarczanie wody do podłoża.
Plansza piąta dotyczy kwiatów pomidora.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie przedstawiające zbliżenie na żółty kwiat, z płatkami mocno odchylonymi w stronę łodygi. Na odstającym słupku siedzą dwa trzmiele. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Trzmiel zapylający kwiat pomidora.
Plansza szósta dotyczy uli dla trzmieli.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie przedstawiające żółte pudełka w kształcie sześcianu. Na przedniej ściance, u góry, umieszczone są otwory pozwalające trzmielom na opuszczanie ula. Obok przymocowana jest przysłona do zasłaniania otworów. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
W różnych częściach szklarni, ponad sadzonkami, rozmieszczono ule dla trzmieli. Trzmiele są kluczowym elementem w uprawie pomidorów, gdyż zapylają kwiaty roślin. Najczęściej stosowane do tego celu są trzmiele z rodziny Bombus terrestris. Efektem pracy trzmieli jest wzrost plonów o nawet 50 proc. Owady te są bardzo pracowite, także podczas niesprzyjających warunków pogodowych. Prowadzą oblot i zapylanie nawet podczas chłodów, w czasie dużego zachmurzenia czy opadów deszczu, gdy pszczoły nie pracują.
Plansza siódma dotyczy lamp owadobójczych.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie przedstawiające stojącą na podłodze lampę. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Ustawione na ziemi lampy owadobójcze służą do niszczenia szkodnika – skośnika pomidorowego (Tuta absoluta). Włącza się je tylko w nocy, z reguły wystarczy ok. 10–20 lamp na hektar upraw. Obok często umieszcza się tablice lepowe, które dodatkowo wabią owady. Skośnik pomidorowy stanowi poważne zagrożenie dla upraw, może je atakować przez cały sezon wegetacyjny. W ciągu sezonu może wylęgnąć się nawet 10–12 pokoleń tych ciem. Żerują one na roślinach, powodując uszkodzenia liści, łodyg oraz owoców.
Plansza ósma dotyczy wózka na rurach.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie przedstawiające wózek. Wykonany jest z ramy w kształcie podłużnego prostokąta, do której przymocowana została rączka wykonana z wygiętej rury. Od dołu wózek posiada kółka. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Podczas zbiorów po szklarni jeżdżą wózki transportowe, używane do zbioru owoców. Usprawniają one pracę, zabezpieczając pomidory przed uszkodzeniem. Są częścią zautomatyzowanego systemu logistycznego szklarni.
Plansza ósma dotyczy rur grzewczych.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie przedstawiające zbliżenie na rurę leżącą na podłodze. Na rurze oparte jest kółko od wózka transportowego. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Szklarniowy wózek z wysięgnikiem porusza się po rurach grzewczych, ułożonych na podłodze. Ułatwia on obsłudze dostęp do upraw, w tym szczególnie do wyżej położonych pomidorów. Dzięki nim praca w szklarni jest bezpieczniejsza i wygodniejsza.
Plansza dziewiąta dotyczy ponumerowanych grządek.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie przedstawiające zbliżenie na rurę leżącą na podłodze. Na rurze oparte jest kółko od wózka transportowego. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Kolejne grządki oznaczone są numerami, aby ułatwić orientację, uporządkować pracę i gromadzenie danych (w różnych częściach szklarni mogą być uprawiane różne odmiany pomidorów o odmiennym okresie wzrostu itp.). Numeracja grządek ułatwia też codzienną pracę obsłudze szklarni.
Plansza dziesiąta dotyczy ruchomych okien.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie przedstawiające ścianę szklarni złożoną z umieszczonych obok siebie okien. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Wraz ze zmianą wilgotności i temperatury szklane okna uchylają się, otwierają lub zamykają. Procesem tym steruje centralny komputer, który analizuje dane zebrane z rozmieszczonych w wielu miejscach czujników.
Plansza jedenasta dotyczy systemu nawadniania.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie przedstawiające duży przezroczysty worek wypełniony białym proszkiem. W środku znajduje się saletra magnezowa. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Zapewnia stałe i regularne dostarczanie wody do podłoża. Wraz z nią rozprowadzane są też nawozy. Dawki wody, ale też nawozów wyznaczane są komputerowo, na podstawie analizy wielu czynników (wielkości roślin, wilgotności podłoża, temperatury, nasłonecznienia itp.). Pomidory są nawadniane codziennie. W dni słoneczne jedna roślina potrzebuje ok. 4,5 litra, a w dni pochmurne – 2–2,2 litra.
Plansza dwunasta dotyczy opryskiwacza.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie przedstawiające opryskiwacz. Jest to duży wózek. Na podwoziu ustawiony został silnik elektryczny wraz z pozostałymi elementami układu zasilającego. Na górnej ramie wózka ustawiony został duży zbiornik z substancjami chemicznymi z umieszczoną obok lancą do spryskiwania. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Do oprysków roślin pestycydami, czyli substancjami używanymi do zwalczania organizmów szkodliwych lub niepożądanych, służy opryskiwacz. Urządzenia te zazwyczaj wyposażone są w silniki elektryczne (choć dostępne są modele z silnikiem benzynowym). Działają automatycznie, krążąc między dwoma końcami szklarni (zatrzymują się dzięki sygnałowi z czujnika). Do obsługi tych skomputeryzowanych urządzeń wystarczy jedna osoba.
Plansza trzynasta dotyczy łuczek szklarniowych.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie przedstawiające łodygę pomidora, na którą założony został plastikowy łuczek szklarniowy. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Plastikowe łuczki pełnią bardzo ważną funkcję, ograniczając ryzyko uszkodzeń mechanicznych łodyg pomidorów, obciążonych ciężkimi gronami. Wzmacniają one konstrukcję roślin w taki sposób, aby duże owoce nie pourywały gron z owocami. Łuczki mogą być twarde lub miękkie – te ostatnie łatwiej założyć na starsze rośliny, bardziej narażone na uszkodzenie.
Plansza czternasta dotyczy pojemników na pędy.
Po lewej stronie widoczne jest zdjęcie przedstawiające duże drewniane pudło, w którym znajduje się stos zielonych pędów. Po prawej stronie znajdują się następujące informacje:
Pudło na pędy boczne służy do tymczasowego składowania oderwanych pędów, są one potem wywożone poza szklarnię i kompostowane. Pędy boczne usuwa się ręcznie lub sekatorem, pozostawiając jedynie pęd główny. Obrywanie pędów pomidorów powoduje, że roślina wytwarza dorodniejsze owoce. W szczególnych przypadkach, u niektórych odmian pomidorów, można pozostawiać dwa lub trzy największe pędy.
Warzywa
Zakładanie produkcji warzywniczej
W Polsce produkcja warzyw gruntowych nie wykazuje tendencji wzrostowej. Średnie zbiory w latach 2014–2017, tak jak w latach 2010–2013, wyniosły około 4,4 mln ton, a w 2018 roku – 4,1 mln ton. Wzrost popytu w kraju i za granicą powoduje natomiast systematyczne zwiększanie produkcji warzyw spod osłon oraz pieczarek.
W eksporcie świeżych produktów warzywniczych z Polski dominują właśnie pieczarki, które z powodu doskonałej jakości i relatywnie niskich cen znalazły zbyt w krajach UE.
Największą rolę w naszym kraju wciąż odgrywają małe gospodarstwa warzywnicze, do 5 ha powierzchni. Wynika to z tego, że:
Problemem tych gospodarstw jest natomiast:
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Nieuchronna koncentracja produkcji
Liczba mniejszych gospodarstw warzywniczych systematycznie spada. Według danych GUS po 2010 roku ogólna liczba gospodarstw prowadzących w Polsce produkcję warzyw w uprawie polowej na skalę towarową wynosiła około 110 tysięcy. W tej grupie gospodarstw wystąpiło silne zjawisko koncentracji. Ich liczba w stosunku do 2002 roku zmniejszyła się o 50,4%. Gwałtowny spadek właśnie w tym okresie miał związek z wejściem Polski do UE, staliśmy się ważnym eksporterem żywności na unijny rynek, ale zarazem zaczęły do nas trafiać masowo tanie i dobrej jakości warzywa i owoce z Hiszpanii, Portugalii i Holandii.
Jeszcze bardziej zmniejszyła się liczba gospodarstw warzywniczych produkujących na rynki lokalne (o 72,6%). Zmniejszyła się także liczba gospodarstw towarowych o 11,2%. Wzrosła natomiast liczba gospodarstw wysokotowarowych o 22% (w 2010 roku wynosiła 5472).
Procesy koncentracji zdecydowanie silniej wystąpiły w gospodarstwach prowadzących produkcję warzyw pod osłonami. Ogólna liczba tych gospodarstw w latach 2002–2010 zmniejszyła się o 49,1%, a w tym produkujących na rynki lokalne aż o 89,4%. Wzrosła natomiast liczba gospodarstw produkujących warzywa na rynki towarowe o 73,6%, w tym na rynki wysokotowarowe o 26,7%. Zachodzące procesy koncentracji wskazują na wzrost profesjonalizacji produkcji warzywniczej, zarówno w uprawie gruntowej, jak i pod osłonami.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Kierunki rozwoju gospodarstw warzywniczych
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Planowanie upraw warzywnych
Sukces w produkcji warzyw zależy dziś w dużej mierze od dobrze przemyślanej strategii uprawy. Kluczowe czynniki, które należy dokładnie rozważyć na etapie planowania uprawy warzyw, to m.in.: wybór stanowiska, dostępność wody, zasobność w składniki pokarmowe i klasa bonitacyjna gleby, dostępność nawozów organicznych i mineralnych, gatunek warzywa i jego odmiana, możliwości zbioru i przechowywania, rynek zbytu i cena warzyw.
Jeśli na etapie planowania zostanie pominięty któryś z powyższych czynników i producent podejmie niewłaściwą decyzję, opłacalność uprawy i dodatni wynik ekonomiczny mogą okazać się trudne do osiągnięcia.
Żeby prawidłowo zaplanować strategię nawożenia danego gatunku, należy wykonać analizę chemiczną gleby. Dla upraw warzywniczych poleca się wybranie analizy metodą ogrodniczą. To pozwoli precyzyjnie wprowadzić do gleby te składniki, których faktycznie brakuje, w ilości odpowiadającej potrzebom pokarmowym roślin.
Wyeliminujemy dzięki temu zagrożenie płynące z nadmiaru niektórych pierwiastków i ograniczymy ryzyko antagonizmów między nimi. Dodatkowo będziemy mieli informację na temat odczynu gleby, poziomu zasolenia, ilości chlorków w glebie czy też zawartości wapnia odżywczego – cennego dla warzyw. To ułatwi nam również dobór odpowiednich nawozów pod uprawę.
W przypadku nieuregulowanego odczynu gleby możemy mieć problemy z dostępnością fosforu dla roślin. Będzie to bezpośrednio wpływało na słabe ukorzenianie się, nieprawidłowy przebieg procesu fotosyntezy, a w konsekwencji na słabą wydajność z jednostki powierzchni.
Jeśli chodzi o zbyt produktów warzywniczych, należy zwrócić szczególną uwagę na:
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Zioła
Planowanie upraw roślin przyprawowych
Kiedyś pozyskiwano je ze stanowisk naturalnych, dziś wiele gatunków dziko rosnących ziół wprowadzono do uprawy. Uprawa tych roślin może być prowadzona amatorsko, na niewielką skalę, na potrzeby gospodarstwa domowego: w doniczkach, ogródkach warzywnych (zielarskich), jako roślin ozdobnych na rabatach kwiatowych, lub na większą skalę: na plantacjach małoobszarowych oraz towarowych.
W Polsce coraz częściej próbuje się uprawiać zioła pochodzące z różnych stref klimatycznych. Mimo to nadal do najczęściej uprawianych należą: cząber ogrodowy, kminek zwyczajny, koper ogrodowy, lubczyk i majeranek ogrodowy. Ważne miejsce w rankingu popularności wśród producentów zajmują też szałwia, melisa, mięta pieprzowa i tymianek pospolity. Wśród roślin przyprawowych spotykamy gatunki jednoroczne, dwuletnie i wieloletnie.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Wymagania klimatyczne i glebowe
Wymagania klimatyczne poszczególnych gatunków roślin przyprawowych są zróżnicowane. Na ogół wymagają one stanowisk nasłonecznionych, najlepiej o wystawie południowej, a niekiedy dodatkowo osłoniętych od wiatrów bądź wilgotnych.
Rośliny przyprawowe wymagają dobrych gleb, raczej lżejszych, łatwo nagrzewających się, przepuszczalnych, w dobrej kulturze i zasobnych w składniki pokarmowe. Z tego względu po roślinach schodzących z pola warto wysiać międzyplony do przyorania. Dostarczają one dużych ilości masy organicznej do gleby, która poprawia jej strukturę, wzbogaca w składniki pokarmowe i korzystnie wpływa na życie mikrobiologiczne gleby. Ma to znaczenie na glebach lekkich, mniej żyznych, w gospodarstwach prowadzących tylko produkcję roślinną. Międzyplony wpływają też na zmniejszenie zachwaszczenia, stanowiąc konkurencję dla chwastów.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Uprawa ekologiczna
Z uwagi na ograniczoną w uprawach ziół liczbę dostępnych i dopuszczalnych do stosowania środków ochrony roślin warto zastanowić się nad wyborem ekologicznej metody uprawy roślin przyprawowych. Zachętą do podjęcia takiej decyzji jest to, że punkty skupu surowca zielarskiego są zainteresowane jedynie materiałem z terenów czystych ekologicznie. Natomiast dostawcy takiego surowca muszą spełniać wymagania Dobrej Praktyki Upraw i Zbioru.
Ekologiczne plantacje roślin przyprawowych powinny być zlokalizowane na glebach nieskażonych metalami ciężkimi i odpadami przemysłowymi oraz z dala od tras komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu i zakładów emitujących szkodliwe substancje. Stosowana do podlewania woda powinna być wolna od skażeń, co można sprawdzić za pomocą testów bioindykacyjnych, bazujących na kiełkujących nasionach wyselekcjonowanych gatunków roślin.
Podstawą w ekologicznej produkcji jest właściwie dobrany płodozmian, stanowisko oraz zrównoważony system uprawy zapewniający wysoki poziom różnorodności biologicznej, żyzności gleby, zdrowotności i plonowania roślin. Ważny jest też właściwy dobór odmian, uwzględniający ich naturalną odporność na choroby, szkodniki i zachwaszczenie. Biorąc pod uwagę największy problem, jakim w uprawach ekologicznych jest zachwaszczenie, należy starannie zaplanować czynności związane z przygotowaniem pola i późniejszą uprawą roślin zielarskich.
Przedplonem dla roślin zielarskich mogą być zboża, rzepak, rośliny warzywne czy inne rośliny zielne. Po roślinach późno schodzących z pola warto wysiać międzyplony do przyorania, aby wzbogacić glebę w składniki pokarmowe. Międzyplony mają również wpływ na ograniczenie zachwaszczenia, gdyż stanowią konkurencję dla chwastów.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Grzyby
Nowoczesna uprawa pieczarek
Początkowo produkcja pieczarek w Polsce opierała się tylko na pracy ludzi. Siła mięśni decydowała, czy podłoże było wystarczająco dobrze przemieszane z obornikiem i gipsem – od tego zależał wzrost grzybów, a w konsekwencji lepsze lub gorsze zbiory. Cykl produkcji trwał wówczas 15 tygodni, współcześnie jest to 6 tygodni, a może być i 2 tygodnie! Cykl produkcyjny skrócił się 2–5‑krotnie.
Otwarcie granic w 1989 roku pozwoliło na wdrożenie zachodnich technologii i sprowadzenie nowoczesnych maszyn. Obecnie istnieje możliwość zakupu gotowego podłoża z grzybnią, która może znajdować się w trzech stadiach rozwoju. Im bardziej dojrzała jest grzybnia, tym wyższa cena podłoża. Podłoże znajdujące się w ostatniej, trzeciej fazie jest najdroższe, ale pozwala na uzyskanie pieczarek już po dwóch tygodniach od chwili rozrzucenia go na półkach ustawionych w hali. Kupując tańsze podłoże, oszczędzamy, jednak taki zakup wymaga dłuższego oczekiwania na wzrost grzybów. Tracimy wtedy czas i zarobek, który moglibyśmy uzyskać z trwającego w hali cyklu produkcyjnego.
Nowoczesna hala to podstawa opłacalnej produkcji. Kiedyś wystarczyła zwykła drewniana obora. Dzisiaj krótki cykl produkcji i intensywna uprawa wymagają rozwiązań technologicznych zapewniających utrzymanie w hali odpowiedniej temperatury i wilgotności. Koszt budowy hali o powierzchni 400 mIndeks górny 22 wynosi co najmniej 250 tys. zł. Jej ściany powinny stanowić szczelną izolację, aby ochronić hodowlę przed chłodem i wiatrem. Pomieszczenie musi być również wyposażone w klimatyzację i specjalny system komputerowy. Produkcja pieczarek jest najdroższa w miesiącach letnich, kiedy wysokie koszty chłodzenia nagrzanych słońcem hal zmuszają przedsiębiorców do podniesienia cen sprzedaży grzybów.
Na 1 mIndeks górny 22 grzybni o grubości 20 cm może urosnąć nawet 25 kg pieczarek. Oznacza to, że z hali o powierzchni 400 mIndeks górny 22 zbierze się około 10 ton grzybów. Przy założeniu, że koszt cyklu produkcyjnego wynosi 30 tys. zł, a średnia cena pieczarek na skupie to około 5 zł za kilogram, łatwo policzyć, że prowadzenie pieczarkarni się opłaci. Warto jednak zajmować się produkcją pieczarek w większej liczbie hal, tak żeby zbiory trwały cały rok. Przy trwającym sześć tygodni cyklu produkcji na cotygodniowe zbiory może liczyć właściciel sześciu hal.
W Polsce nie można narzekać na popyt. Walory smakowe i zapachowe pieczarki sprawiają, że Polacy chętnie kupują te grzyby przez cały rok. Pieczarki na stałe wpisały się w nasze menu w postaci farszu, kremów i innych dodatków do głównych dań serwowanych w polskich domach.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Planowanie uprawy
Pieczarki to tylko pozornie grzyby proste do uprawy. Potrzebują spełniania szeregu warunków, które musimy zapewnić, aby cieszyć się zbiorami na odpowiednio wysokim poziomie.
W wyposażeniu pieczarkarni powinny znaleźć się:
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Fachowy personel
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Warunki uprawy boczniaka
Na dochodowość produkcji mają wpływ niska cena boczniaka i duże plony. Całoroczna produkcja boczniaka jest szansą m.in. dla tych, którzy posiadają niewykorzystane budynki i inne obiekty, pod warunkiem że je przystosują i zapewnią wewnątrz właściwy mikroklimat.
Te grzyby można też uprawiać sezonowo, np. w zaciemnionych szklarniach. Dlatego najtrudniejszym okresem dla zyskownej sprzedaży boczniaków jest wiosna i jesień. Wiele osób uprawia boczniaka w niedostosowanych pomieszczeniach, w których możliwa jest tylko okresowa produkcja w tych porach roku.
Warunki gospodarstwa do uprawy całorocznej to:
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Planowanie produkcji
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Zbiór boczniaka
W optymalnych warunkach zbiory odbywają się rzutami z przerwami co 2–3 tygodnie. Zwykle boczniaki wyrastają w parę tygodni. Powinny być widoczne już po około dwóch tygodniach. Boczniaki nie rosną pojedynczo, ale w grupach, dachówkowato.
Grzyby powinno się zbierać wtedy, gdy ich pierwsze kapelusze zaczynają robić się proste. Należy zbierać całą kępę. Wycięcie kilku owocników i pozostawienie innych spowoduje ich obumieranie. Najbardziej ekonomiczne są pierwsze dwa, trzy rzuty. Boczniaki zbiera się, wykręcając je z dziur, w których rosną. Po paru tygodniach od zebrania boczniaków w tych samych otworach powinny rozwinąć się nowe owocniki. Należy jednak pamiętać, żeby sprawdzić, czy nie są one suche albo zgniłe. Mogą pojawić się również ślimaki, w takim przypadku trzeba szybko się ich pozbyć. Boczniaki nie zawsze wyglądają tak samo, wiele cech, np. ich kolor, budowa i mięsistość są różne w zależności od odmiany oraz warunków, w jakich się rozwijały. Grzyby po zbiorze można bez strat jakościowych przechowywać przez tydzień w temperaturze 2–6°C.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Uprawa na wolnym powietrzu
Uprawę można zakładać od marca do października. Mróz i śnieg nie zagrażają właściwie założonej uprawie. Niska temperatura powoduje jedynie spowolnienie procesów rozwoju grzybni.
W uprawie na otwartej przestrzeni przerośnięte grzybnią baloty ustawiamy w miejscu cienistym i osłoniętym od wiatru. Nie należy balotu wystawiać na bezpośrednie działanie promieni słonecznych.
Wczesną wiosną oraz późną jesienią bardzo dobrym miejscem jest szklarnia, inspekt lub tunel foliowy, ale trzeba je zacienić.
W temperaturze 10–25°C po około dwóch tygodniach zaczynają się rozwijać pierwsze grzyby. W ciągu 3–4 miesięcy grzyby pojawiają się okresowo z mniejszymi lub większymi przerwami.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Plonowanie
W optymalnych warunkach, podobnie jak w pomieszczeniach, zbiory odbywają się rzutami z przerwami co 2–3 tygodnie. Zasady zbioru są takie same, jak przy uprawie w pomieszczeniach. Po każdym zbiorze grzybów należy utrzymywać wysoką wilgotność, gdyż na wysuszonym worku nie będzie następnych rzutów lub będą słabe. Możemy zlewać wodą miejsce wokół balotu. Należy również pamiętać, aby oczyszczać z pozostałości po karpie z grzybami otwory (gdy został tzw. korzeń, należy go delikatnie wydłubać), aby był dostęp powietrza do słomy.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści