Legiony Polskie

Francuski dyrektoriatdyrektoriatdyrektoriat, dążący w tym czasie do zawarcia pokoju z I koalicjąkoalicjakoalicją antynapoleońską, zdecydował się na rozwiązanie kompromisowe. Związany z Agencją generał Jan Henryk Dąbrowski został wysłany do Włoch, gdzie na początku 1797 r. Napoleon Bonaparte pomógł mu zawrzeć umowę z Republiką Lombardzką. Na jej podstawie utworzono Legiony Polskie jako część lombardzkich sił zbrojnych pod komendą polskich oficerów. Dla powstającego wojska Józef Wybicki napisał Pieśń Legionów Polskich we Włoszech, która w XX w. stała się polskim hymnem narodowym. Do legionów wstępowali ochotniczo Polacy wcieleni do armii austriackiej, którzy w czasie wojny w Italii zdezerterowalidezercjazdezerterowali lub zostali pojmani przez Francuzów. W 1798 r. żołnierze polscy uczestniczyli w bitwach z Austriakami i Rosjanami, ponosząc duże straty, a po upadku twierdzy w lombardzkiej Mantui wielu trafiło do austriackiej niewoli.

RkoRKtSTW1lnl

Ilustracja przedstawia generała Jana Henryka Dąbrowskiego na czele Legionów. Dowódca jedzie konno, ubrany jest w wojskowy mundur, wskazuje kierunek wojsku w który ma uderzyć.

RfyoBwL3wytN7

Ilustracja przedstawia kartę z ręcznym zapisanym tekstem pieśni.

R17wn2GtSmYnR1

Ilustracja przedstawia ludzi na polu bitwy. Większość z nich jest czarnoskóra. Mają szable i inne ostre narzędzia. Walki odbywają się w górskim krajobrazie.

Legiony odtworzono w Niderlandach pod komendą generała Karola Kniaziewicza. Wzięły one udział w kampanii przeciw Austrii w 1800 r., dlatego nazwano je Legią Naddunajską. Rok później, po zawarciu pokoju francusko‑austriackiego w Lunéville, wojsko przeniesiono do Włoch. Kiedy w 1802 r. Francuzi podpisali też pokój z Anglią, część legionistów skierowano na San Domingo (dziś Haiti), by przywracali tam francuską zwierzchność kolonialną. Większość z ponad 5 tys. żołnierzy polskich padła ofiarą warunków klimatycznych i chorób lub poległa w walkach z buntownikami. Niektórzy pozostali na wyspie, wiążąc się z miejscową ludnością, a ich potomkowie do dziś noszą polskie nazwiska.

Z nieudanej zamorskiej wyprawy wróciło kilkuset legionistów i w kampanii 1805 r. znów walczyli oni z Austriakami na froncie włoskim. Dwa lata później większość żołnierzy i dowódców Legionów zasiliła szeregi armii nowo utworzonego Księstwa WarszawskiegoKsięstwo WarszawskieKsięstwa Warszawskiego.

Wojsko polskie u boku Francuzów

RlbfeDq15mjeo1

Ilustracja przedstawia generała Wincentego Krasińskiego pod Samosierrą. On i jego doradcy jadą konno w kierunku żołnierzy, duchownych i poległych w walce. Całość ma miejsce w górach. Z wielu miejsc wydobywa się dym.

Armia Księstwa Warszawskiego liczyła 54 tys. żołnierzy, w tym 24 tys. stanowiła Gwardia Narodowa, pełniąca funkcję obrony terytorialnej i rezerwy dla sił liniowych. Państwo musiało też zapewnić utrzymanie stacjonującym w Księstwie 30 tys. żołnierzy francuskich. Z powodu zniszczeń wojennych i negatywnych konsekwencji blokady kontynentalnej kraj borykał się jednak z kłopotami gospodarczymi. Napoleon nie zgodził się na redukcję armii polskiej, lecz w 1808 r. wziął na żołdżołdżołd francuski 8 tys. żołnierzy, z których utworzono dwie Legie – Nadwiślańską i Warszawską – i skierowano je do walk w Hiszpanii. W skład przybocznej gwardii cesarza wszedł wydzielony pułk lekkiej jazdy, z francuska zwanej szwoleżerami. Jeszcze w tym samym roku wsławił się on szarżą przeciw hiszpańskiej artylerii na przełęczy Samosierra (Somosierra), w której ranny został dowódca szwoleżerów, podpułkownik Jan Kozietulski.

REJoWKXiJ65Hs1

Ilustracja przedstawia śmierć księcia Józefa Poniatowskiego w bitwie pod Lipskiem. Mężczyzna leży na ziemi, obok niego przebiega koń z innym dowódcą na grzbiecie, jeszcze inny mężczyzna strzela w pistoletu. Rzeką płyną ciała poległych.

Na wyprawę moskiewską w 1812 r. Księstwo wystawiło 98 tys. żołnierzy, których w większości przydzielono do poszczególnych korpusów francuskich, a jedynie V korpus księcia Józefa Poniatowskiego w całości składał się z Polaków. W szturmie Smoleńska poniósł on znaczne straty, a jego dowódca, podobnie jak wielu innych, przekonywał cesarza, by zamiast na Moskwę, skierować się na południe w celu wywołania tam antyrosyjskiego powstania. W bitwie pod Borodino siły polskie rozbiły lewe skrzydło przeciwnika i zmusiły Rosjan do opuszczenia pola bitwy. Raniony Józef Poniatowski przekazał dowództwo generałowi Józefowi Zajączkowi. Piękną kartę zapisali Polacy także w walce o przeprawę przez Berezynę pod Borysowem, w trakcie której rany odnieśli dowódcy: Jan Henryk Dąbrowski, Karol Otto Kniaziewicz i Józef Zajączek.

1

R1eeiweYJbpbb

Ilustracja przedstawia Herb Królestwa Polskiego. Znajdują się na nim aniołowie z mieczami, trzymający mniejszy herb na którym znajduje się czarny dwugłowy orzeł. Nad nim znajduje się srebrna korona.

R1XSJnKqWyR9Z

Ilustracja przedstawia flagę Królestwa Polskiego. Składa się ona z orła w koronie na czerwonym tle, a także z niebieskiego krzyża na białym tle.

Z wyprawy moskiewskiej powróciły zaledwie resztki sił polskich, a wobec zajęcia Księstwa Warszawskiego przez Rosjan i podjętych przez nich prób pozyskania Polaków, przebywający w Dreźnie rząd wywierał naciski na J. Poniatowskiego, by wraz ze swym korpusem nie wspierał już Francuzów. Trasa odwrotu księcia − na południe, nie zaś prosto na zachód − wskazuje, że zwlekał on z decyzją, licząc na propozycje ze strony Aleksandra I, któremu jednak bardziej zależało na sojuszu z Prusami i Austrią. J. Poniatowski dokonał więc ostatecznego wyboru i dołączył do sił francuskich, za co w przeddzień bitwy narodów pod Lipskiem został nagrodzony awansem na marszałka Francji. Książę poległ, tonąc w nurtach Elstery w ostatnim dniu batalii. W całej kampanii jesiennej 1813 r. zginęła połowa z biorących w niej udział 21 tys. żołnierzy polskich. Po rychłej klęsce i pojmaniu cesarza Francuzów wojsko byłego Księstwa Warszawskiego powróciło do nowo utworzonego Królestwa PolskiegoKrólestwo PolskieKrólestwa Polskiego.

Słownik

Słowa kluczowe

Napoleon Bonaparte, Legiony Polskie we Włoszech, Mazurek Dąbrowskiego, Jan Henryk Dąbrowski, epoka napoleońska

Bibliografia

S. Askenazy, Napoleon a Polska, Warszawa 1994.

M. Kukiel, Dzieje oręża polskiego w epoce napoleońskiej 1795–1815, Poznań 1996.

A. Nieuważny, My z Napoleonem, Wrocław 1999.

R. Bielecki, A. Tyszka, Dał nam Przykład Bonaparte. Wspomnienia i relacje żołnierzy polskich 1796- 1815, tom 1, Kraków 1984.

Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 26: Legiony Dąbrowskiego. Europa w dobie wojen napoleońskich, opracował Juliusz Willaume, Warszawa 1960.