Badania laboratoryjne w procesie produkcji szkła
CES.04. Organizacja procesów wytwarzania wyrobów ze szkła - Technik technologii szkła 311925
Słownik pojęć dla e‑materiału
Poniżej zamieszczono Słownik pojęć występujących w lekcji „Ocena jakości wyrobów ze szkła”. Pojęcia zostały uszeregowane w kolejności alfabetycznej. Dodatkowo na koniec każdej definicji zamieszczono podświetloną na niebiesko nazwę multimedium, z której pochodzi pojęcie. Kliknięcie na nazwę multimedium umożliwia przeniesienie do odpowiedniego materiału.
Zakres temperatury lub czasu charakterystyczny dla lepkości masy szklanej od 10Indeks górny 33 do 10Indeks górny 88 dPas, która umożliwia formowanie wyrobów szklanych. Długość technologiczna determinuje wybór metody formowania i wykazuje silny związek ze składem chemicznym masy szklanej. Przykładowymi tlenkami skracającymi długość technologiczną są ZnO, MgO i CaO, natomiast wśród tlenków odpowiadających za jej wydłużenie wymienić można NaIndeks dolny 22O, KIndeks dolny 22O, BaO i PbO.
Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Surowce szklarskie ich charakterystyki i odczynniki chemiczne.
Wada masy szklanej polegająca na jej zanieczyszczeniu ciałami krystalicznymi pochodzącymi z materiałów ogniotrwałych, z niestopionego zestawu, z częściowej krystalizacji masy szklanej, lub stanowiących zanieczyszczenia przypadkowe.
Materiał multimedialny: Atlas interaktywnyAtlas interaktywny: Rozróżnianie surowców szklarskich, rodzajów szkła i wyrobów ze szkła pod względem ich właściwości fizycznych.
Proces mający na celu usunięcie gazów ze stopionej masy szklanej pochodzących z rozkładu termicznego surowców, przestrzeni ogniowej pieca, materiałów ogniotrwałych, czy też będących wynikiem reakcji zachodzących pomiędzy składnikami zestawu lub adhezji powietrza na ziarnach surowców. Polega na podniesieniu temperatury masy szklanej, co wpływa na spadek jej lepkości i sprzyja uwalnianiu pęcherzy gazowych. Klarowanie ułatwiają niektóre surowce wprowadzane do zestawu takie jak sulfat, saletra potasowa czy saletra sodowa.
Materiał multimedialny: Film instruktażowyFilm instruktażowy: Badanie lepkości metodą wiskozymetryczną.
Jedna z najważniejszych właściwości technologicznych masy szklanej. Inaczej tarcie wewnętrzne. Opór występujący w czasie ruchu jednych warstw ośrodka względem innych, związany z oddziaływaniami międzycząsteczkowymi. Jednostką współczynnika lepkości dynamicznej w układzie SI jest N·s·mIndeks górny -2-2.
Materiał multimedialny: Film instruktażowyFilm instruktażowy: Badanie lepkości metodą wiskozymetryczną.
Jeden z etapów produkcji wyrobów szklanych następujący po ich formowaniu. Polega na studzeniu wyrobów szklanych z odpowiednio dobraną, kontrolowaną szybkością, w celu eliminacji naprężeń wewnętrznych powstałych na skutek nierównomiernego stygnięcia masy szklanej w wyrobach podczas ich formowania.
Materiał multimedialny: Film instruktażowyFilm instruktażowy: Badanie lepkości metodą wiskozymetryczną.
Wada masy szklanej polegająca na jej zanieczyszczeniu gazami w postaci zawiesiny, piany, pęcherzyków małych, średnich lub dużych. Ze względu na przyczynę powstawania pęcherze można podzielić na pochodzące z zestawu szklarskiego, powietrzne, z wtórnego gazowania oraz z ciał obcych.
Materiał multimedialny: Atlas interaktywnyAtlas interaktywny: Rozróżnianie surowców szklarskich, rodzajów szkła i wyrobów ze szkła pod względem ich właściwości fizycznych.
Podstawowy surowiec szklarski, dodawany w ilości 30 – 40 kg na 100 kg masy szklanej. Ze względu na źródło pochodzenia stłuczkę szklaną można podzielić na własną – stanowiącą odpad przy produkcji w danej hucie szkła i obcą – nabywaną przez hutę od zewnętrznego dostawy. Obecność stłuczki szklanej w zestawie szklarskim pozwala ograniczyć zużycie surowców naturalnych, obniżyć temperaturę topienia, zmniejszyć całkowite zapotrzebowanie energetyczne, zredukować emisję tlenku węgla(IV) do atmosfery oraz wydłużyć kampanię pieca ze względu na spowolnienie zjawiska korozji materiałów ogniotrwałych.
Materiał multimedialny: Galeria zdjęćGaleria zdjęć: Surowce szklarskie ich charakterystyki i odczynniki chemiczne.
Surowce dodawane do zestawu szklarskiego w niewielkich ilościach w celu uzyskania określonego efektu barwnego w wyrobie szklanym. Wyróżnia się barwniki jonowe, które wykazują selektywną absorpcję promieni świetlnych oraz barwniki koloidowe, tworzące w masie szklanej zawiesinę o koloidalnych rozmiarach cząstek. Przykładami surowców barwiących stosowanych w przemyśle szklarskim są braunsztyn barwiący na fioletowo, tlenek kobaltu(II) nadający barwę niebieską, tlenek chromu(III) odpowiadający za powstanie zielonego zabarwienia i siarczek kadmu pozwalający uzyskać kolor jaskrawożółty.
Materiał multimedialny: Atlas interaktywnyAtlas interaktywny: Rozróżnianie surowców szklarskich, rodzajów szkła i wyrobów ze szkła pod względem ich właściwości fizycznych.
Surowce dodawane do zestawu szklarskiego w celu przyspieszenia procesu klarowania, czyli usuwania gazów ze stopionej masy szklanej. Przykładami surowców klarujących są sulfat, saletra potasowa i saletra sodowa, które pod wpływem temperatury ulegają rozkładowi z wydzieleniem produktów gazowych, ułatwiających proces odgazowania masy szklanej.
Materiał multimedialny: Atlas interaktywnyAtlas interaktywny: Rozróżnianie surowców szklarskich, rodzajów szkła i wyrobów ze szkła pod względem ich właściwości fizycznych.
Surowce dodawane do zestawu szklarskiego w celu uzyskania efektu zamącenia. Do najczęściej stosowanych surowców mącących należą związki fluoru, które podczas topienia w odpowiednich warunkach, ulegają krystalizacji. Wytrącone kryształy fluorków odpowiadają za rozpraszanie światła przechodzącego, a efekt zamącenia obserwowany jest już dla kryształów, których rozmiar wynosi około 10Indeks górny -4-4 mm.
Materiał multimedialny: Atlas interaktywnyAtlas interaktywny: Rozróżnianie surowców szklarskich, rodzajów szkła i wyrobów ze szkła pod względem ich właściwości fizycznych.
Elementy wykorzystywane do produkcji szkła (najważniejszą cechą tych surowców jest ich skład chemiczny i stopień czystości surowca innymi związkami chemicznymi).
Materiał multimedialny: Atlas interaktywnyAtlas interaktywny: Rozróżnianie surowców szklarskich, rodzajów szkła i wyrobów ze szkła pod względem ich właściwości fizycznych.
Nieorganiczny materiał amorficzny. Powstaje w wyniku szybkiego schłodzenia płynu do postaci stanu stałego bez etapu krystalizacji.
Materiał multimedialny: Atlas interaktywnyAtlas interaktywny: Rozróżnianie surowców szklarskich, rodzajów szkła i wyrobów ze szkła pod względem ich właściwości fizycznych.
Rodzaj szkła bezpiecznego, które zostało poddane specjalnej obróbce termicznej polegającej na nagrzaniu szkła do wysokiej temperatury, a następnie jego gwałtownym schłodzeniu w strumieniu sprężonego powietrza. Ze względu na powstający w tym procesie charakterystyczny rozkład naprężeń, szkło hartowane cechuje zwiększona wytrzymałość mechaniczna, a jego rozbicie prowadzi do powstania drobnych, tępych kawałków. Stosowane jest powszechnie w budownictwie, architekturze wnętrz, meblarstwie oraz przemyśle samochodowym.
Materiał multimedialny: Atlas interaktywnyAtlas interaktywny: Rozróżnianie surowców szklarskich, rodzajów szkła i wyrobów ze szkła pod względem ich właściwości fizycznych.
Rodzaj szkła bezpiecznego składający się z dwóch lub więcej tafli szkła połączonych ze sobą warstwą folii, np. PVB lub EVA, albo żywicy. Znajduje zastosowanie między innymi w budownictwie i architekturze, do konstrukcji przegród, balustrad, schodów, podłóg i elewacji szklanych.
Materiał multimedialny: Atlas interaktywnyAtlas interaktywny: Rozróżnianie surowców szklarskich, rodzajów szkła i wyrobów ze szkła pod względem ich właściwości fizycznych.
Rodzaj szkła bezpiecznego, tworzony głównie na bazie szkła float, z zatopioną w masie szklanej stalową siatką. Wtapianie siatki, która w przypadku stłuczenia takiego szkła utrzymuje odłamki szklane w całości, następuje w procesie walcowania. Szkło zbrojone znajduje zastosowanie w powierzchniach dachowych, w oknach piwnic czy drzwi.
Materiał multimedialny: Atlas interaktywnyAtlas interaktywny: Rozróżnianie surowców szklarskich, rodzajów szkła i wyrobów ze szkła pod względem ich właściwości fizycznych.
Zespół składający się co najmniej z dwóch szyb oddzielonych elementem dystansowym na całym obwodzie, połączonych ze sobą hermetycznie (szczelnie zamknięty, nieprzepuszczający powietrza) z zastosowaniem różnych sposobów uszczelniania obrzeży, zawierający w przestrzeni międzyszybowej pochłaniacz wilgoci, powietrze lub inne gazy.
Materiał multimedialny: Atlas interaktywnyAtlas interaktywny: Rozróżnianie surowców szklarskich, rodzajów szkła i wyrobów ze szkła pod względem ich właściwości fizycznych.
Urządzenie służące do oznaczania lepkości. Ze względu na zmiany lepkości masy szklanej wraz z temperaturą konieczne jest stosowanie różnych metod pomiarowych. Do pomiaru małych lepkości od 10 do 10Indeks górny 88 dPa·s, czyli w zakresie wysokich temperatur, zastosowanie znajduje metoda rotacyjna. Metoda wydłużania nici szklanej oraz metoda zginania belki wykorzystywane są natomiast w zakresie niskich temperatur, dla większych wartości lepkości.
Materiał multimedialny: Film instruktażowyFilm instruktażowy: Badanie lepkości metodą wiskozymetryczną.