Temat: Glista ludzka i owsiki

Autor: Elżbieta Szedzianis

Adresat

Uczeń klasy VI szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

4) Nicienie. Uczeń:

a) przedstawia środowisko i tryb życia nicieni;

b) dokonuje obserwacji przedstawicieli nicieni (zdjęcia, filmy, schematy itd.) i przedstawia cechy wspólne tej grupy zwierząt;

c) przedstawia drogi inwazji nicieni pasożytniczych (włosień, glista i owsik) i omawia sposoby profilaktyki chorób człowieka wywoływanych przez te pasożyty;

d) przedstawia znaczenie nicieni w przyrodzie i dla człowieka;

Cel lekcji

Uczniowie opisują drogi inwazji glisty ludzkiej i owsików, ich czynności życiowe oraz znaczenie.

Kryteria sukcesu

• wyjaśnisz, jak rozprzestrzeniają się jaja glisty i owsików;

• wymienisz dwa sposoby uchronienia się przed zarażeniem glistą i owsikami.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne; 

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody/formy pracy

Praca z tekstem, obserwacja zastępcza, gra w bingo, układanka.

Praca indywidualna oraz praca w parach.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• tablety/komputery;

• kostki do gry;

• plansza do gry w bingo;

• plastelina lub modelina.

Fazy lekcji

Wstępna

1) Nauczyciel informuje uczniów, że na zajęciach poznają nicienie, a wśród nich owsiki – najczęstsze pasożyty człowieka. Pyta swych podopiecznych, jakie organizmy nazywane są robakami i glistami (glizdami). Wyjaśnia znaczenia obu pojęć, funkcjonujących zarówno w języku potocznym, jak i na gruncie terminologii biologicznej.

2) Nauczyciel podaje temat i cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

Realizacyjna

1. Uczniowie czytają pierwszy akapit abstraktu, przedstawiający budowę nicieni. Następnie z plasteliny wykonują modele glisty ludzkiej, mającej ciało obłe.

2. Nauczyciel prosi uczniów, żeby sporządzili tabelę, zestawiającą cechy budowy glisty ludzkiej i tasiemca oraz ich przystosowań do pasożytnictwa. Uczniowie uzgadniają kolejne pozycje pierwszej kolumny (cechy, które będą porównywane). Nauczyciel pomaga im sprecyzować sformułowania. Uczniowie wypełniają tabelę. Ochotnicy dzielą się wynikami swojej pracy. Uczniowie wskazani przez nauczyciela rzucają kostką. Osoby, które wyrzuciły największą liczbę oczek, oceniają sposób wykonania zadania przez kolegów. Nauczyciel koryguje ewentualne błędy.

3. Nauczyciel poleca podopiecznym obejrzenie ilustracji ukazującej cykl rozwojowy glisty ludzkiej. Uczniowie opisują, jak on przebiega, pokazując na sobie kolejne etapy wędrówki glisty ludzkiej w organizmie człowieka.

4. Uczniowie porządkują elementy układanki interaktywnej, przedstawiającej cykl rozwojowy glisty.

5. Nauczyciel zachęca uczniów do przeczytania fragmentu abstraktu, poświęconego owsikom. Uczniowie wyjaśniają, dlaczego bardzo często się zdarza, że wkrótce po zarażeniu się owsikami przez dziecko w przedszkolu lub szkole, owsiki mają wszystkie zamieszkujące z nim osoby.

6. Uczniowie wykonują ćwiczenie interaktywne nr 1.

Podsumowująca

1) Uczniowie wymieniają przedmioty i miejsca, w których mogą znajdować się jaja owsików lub glisty ludzkiej. Formułują wniosek, jak unikać zakażenia robakami.

2) Nauczyciel zaprasza uczniów do gry w bingo. Rozdaje im plansze i wyjaśnia zasady gry (zał. nr 1).

Załącznik nr 1

Zasady gry

1. Na planszy zapisane są pierwsze litery odgadywanych pojęć. Puste pola uznaje się za wypełnione.

2. Nauczyciel objaśnia kolejne pojęcia. Gdy uczniowie rozpoznają pojęcie, zapisują je na planszy.

3. Jeśli ktoś uzupełni nazwy trzech pojęć w pionie lub w poziomie krzyczy „Bingo” i zatrzymuje na chwilę grę. Musi wtedy odczytać pojęcia i podać ich prawidłowe definicje. Jeśli to zrobi, uzyskuje 1 punkt.

4. Gra trwa dotąd, aż ktoś uzupełni wszystkie nazwy. Wtedy wykrzykuje dwukrotnie słowo „Bingo” i podaje objaśnienia tych terminów, które jeszcze nie zostały zdefiniowane. Otrzymuje 15 punktów, od których jednak należy odjąć liczbę punktów graczy, którzy wcześniej zawołali „Bingo”.

Pojęcia ukryte na planszy:

nicienie, pasożyty, żywiciel, glista ludzka, człon, higiena, larwa, jelito, zakażenie, kał, układ pokarmowy, owsik, wągier, tasiemiec, robak.

Praca domowa

Stwórz w domu notatkę z lekcji metodą sketchnotingu.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Nematodes

Nematodes are vermiform animals. They are elongated, they do not have a separate head. Their body is slender cylindrical (elongated and round in cross‑section), spindly at both ends. Similarly to flatworms, their body is bi‑laterally symmetrical, and the front and rear part may be distinguished. The free‑living forms found among them occur in soil, fresh and salt waters. The nematodes also include internal parasites of animals, such as: human roundworm, pinworm, trichinella spiralis or human whipworm, and of plants, e.g. beet cyst eelworm. Unlike flatworms, nematodes have an open gastrointestinal tract beginning with a mouth and ending with an anal hole. Nematodes do not have respiratory, circulatory or hard skeletal systems. Their body is filled with fluid that gives them shape and elasticity and allows the muscles to perform movements. The body colour of most nematodes is usually light cream or pink, just like flatworms.

Parasitic nematodes show numerous adaptations to such a mode of life. Unlike parasitic flatworms, they do not have specialised clasping organs. They attach themselves to the wall of the host's intestine with the help of lips, which surround their mouth. They do not have a separate head or neck. Parasitic nematodes, just like flatworms, can use aerobic and anaerobic respiration, and they intake respiratory gases and water with the entire surface of their body. Their body is covered with a thick layer of cuticle, just like in flatworms. Cuticle in free‑living forms protect against mechanical injuries, and in internal parasites it protects against the harmful effects of digestive fluids. Human roundworm, living in the host's intestine, feeds on nutrients contained in food digested by human. A distinct sexual dimorphism occurs. Female roundworms are even twice as large as males, they are up to 40 cm long. Whereas males, unlike females, have got a bent rear end of the body.

Parasitic nematodes usually stay in the host's body throughout their lives, in which they hatched from eggs. They can occur in large quantities. Most nematodes, unlike flatworms, are dioecious animals.

Adult roundworms live in the small intestine of a human. Females produce approximately 200,000 eggs daily. Larvae develop in eggs. Such larvae‑containing eggs escape to the external environment with faeces and may contaminate water, vegetables or fruit. After ingestion by a human, the egg casings are digested in the intestine, and the larvae released from them pierce the intestinal wall and enter the blood vessels. Together with the bloodstream, they migrate to various organs: the liver, the heart, and finally they reach the lungs, where they break through the alveoli walls and migrate to the bronchi and trachea. The irritated trachea reacts with an expectorant reflex, which causes the larvae to enter the throat. Swallowed with saliva, they return to the small intestine. There, they mature sexually and reproduce.

Pinworm just like a roundworm has only one host – a human. Most people infected with this nematode are kindergarten children and their families because pinworm infection is very contagious. Unlike roundworms, pinworms live in the large intestine, not in the small intestine. At night, adult females lay eggs in the anus. The egg‑covering secretion causes unpleasant itching. The child, scratching, introduces eggs under the nails, from where they reach objects in its surroundings. They can also be transmitted to the mouth, then the so‑called autoinfection occurs. Prevention of pinworm infection is primarily a strict adherence to personal hygiene rules.

Flatworms and nematodes are perceived by humans mainly as parasitic worms that seriously threaten not only health, but even life. They also cause dangerous animal diseases. They cause considerable losses in pigs and cattle breeding. They can infect pets, mainly dogs and cats, from which humans get infected. Therefore, we should remember about regular deworming of pets and adherence to basic hygiene rules, especially about washing hands after playing with them.

When buying wild game, we need to be sure that it has been tested and does not contain flatworm or nematode larvae. It is risky to eat raw meat, especially from home slaughter.

Parasitic nematodes living of plants can cause significant crop losses, up to 50% yields. It is worth noting, however, that worms have a positive impact on the environment, e.g. they regulate the number of zooplankton in the ecosystem, eliminate weaker individuals and provide food for snails and fish. Saprobionts in the soil take part in the processes of its formation.

• Nematodes are worms with elongated, filamentous, limbless body with round cross‑section.

• Most nematodes, such as human roundworms, pinworms, trichinella spiralis, are parasitic organisms. Only one host is present in their developmental cycle.

• Adaptations of internal parasites to their mode of life consist, among others, in a very high fertility, reduction of sensory organs, immunity to digestive fluids, the ability to respirate anaerobicly.