Adam Eberhardt Paradoksy mołdawskiego sportu. Przyczynek do analizy konfliktu naddniestrzańskiego

Na początku lat 90. konflikt zbrojny podzielił Mołdawię – na lewym, wschodnim brzegu Dniestru powstało do dziś nieuznawane przez społeczność międzynarodową Naddniestrze. Separatystyczna prowincja zdołała okrzepnąć, obecnie dysponuje niemal wszelkimi wewnętrznymi atrybutami państwowości, w tym efektywnym systemem władzy, armią oraz własną walutą. Pamięć o konflikcie z 1992 r., w którym zginęło około tysiąca osób, jest naddniestrzańskim mitem założycielskim, a elita polityczna w Tyraspolu z wrogości wobec władz mołdawskich uczyniła podstawę ideologii państwowej i główne oręże propagandowe. Problem Naddniestrza postrzega się zazwyczaj jako analogiczny do kilku innych separatyzmów, które wybuchły przed dwudziestu laty na gruzach imperium sowieckiego, a do dziś nie znalazły rozwiązania, mogącego zadowolić zaangażowane strony oraz uzyskać poparcie kluczowych aktorów międzynarodowych. Natura konfliktu naddniestrzańskiego jest jednak wyraźnie inna niż abchaskiego, osetyjskiego czy karabaskiego. Relacje między Mołdawią właściwą a zbuntowanym Naddniestrzem wymykają się prostym definicjom czy narzucającym się analogiom.

osw2 Źródło: Adam Eberhardt, Paradoksy mołdawskiego sportu. Przyczynek do analizy konfliktu naddniestrzańskiego, 2011 r., dostępny w internecie: osw.waw.pl [dostęp 4.01.2021 r.].

Michał Lubicz-Miszewski Geneza, przebieg i próby przezwyciężenia konfliktu o Naddniestrze

Interwencja sił rosyjskich doprowadziła do przerwania działań zbrojnych. Dowódca 14. Armii generał Aleksander Lebiedź wymusił na Kiszyniowie zgodę na zawieszenie broni. Znamienne było jego oświadczenie, w którym groził siłom mołdawskim, że jeśli nie zaprzestaną walk, to podległe mu wojsko „najbliższy obiad zje w Kiszyniowie, a kolację w Bukareszcie”, czyniąc w ten sposób aluzję do rzekomej pomocy wojskowej władz rumuńskich udzielonej Kiszyniowowi. Pod naciskiem Rosji prezydent Mołdawii Mircea Snegur podpisał w Moskwie porozumienie o zawieszaniu działań bojowych. 7 lipca dowództwo Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej wydało rozkaz przerwania ognia. Z kolei dowództwo mołdawskie zignorowało podjęte ustalenia, nie tylko nie wycofując swych oddziałów, ale i intensyfikując ostrzał pozycji separatystów. I tym razem dopiero presja Rosji zmusiła Mołdawię do akceptacji warunków rozejmu. 21 lipca na Kremlu prezydenci Snegur i Smirnow zostali zmuszeni przez prezydenta Jelcyna do zaakceptowania rosyjskich warunków pokojowego uregulowania konfliktu zbrojnego w naddniestrzańskim rejonie Republiki Mołdawii. Na mocy zawartego porozumienia 24 lipca oddziały 14. Armii, jako rosyjskie siły pokojowe, wkroczyły na linię rozgraniczenia wojsk w okolicach Benderów. Mołdawia nie zdołała zatem przywrócić swej kontroli nad obszarami położonymi na lewym brzegu Dniestru, a ponadto musiała zaakceptować obecność w tym rejonie rosyjskich wojsk. Porażka Mołdawii okazała się trwała – zawarte w lipcu 1992 r. porozumienie pokojowe zakładało m.in. powrót Naddniestrza w skład Mołdawii, co do tej pory nie nastąpiło. Z kolei Naddniestrzańska Republika Mołdawska, dzięki wydatnej pomocy wojsk rosyjskich, zdołała obronić swoją suwerenność.

zeszyty Źródło: Michał Lubicz-Miszewski, Geneza, przebieg i próby przezwyciężenia konfliktu o Naddniestrze, „Zeszyty Naukowe WSOWL” 2012, t. 3 (165), s. 126–127.