Tytuł: Sokrates przed sądem

Opracowanie scenariusza: Katarzyna Maciejak

Temat zajęć:

Sokrates przed sądem.

Grupa docelowa

Uczniowie klasy I liceum lub technikum.

Podstawa programowa

Podstawa programowa (stara)

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystywanie zawartych w nich informacji

1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:

1) odczytuje sens całego tekstu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych, zdań, grup zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnia znaczenie realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości;

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.

1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń:

1) prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki;

2. Analiza. Uczeń:

5) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty (dostrzega cechy wspólne i różne);

3) rozpoznaje aluzje literackie i symbole kulturowe (np. biblijne, romantyczne) oraz ich funkcję ideową i kompozycyjną, a także znaki tradycji, np. antycznej, judaistycznej, chrześcijańskiej, staropolskiej; ZR

3. Interpretacja. Uczeń:

3) porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich;

4) odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworu;

2) przeprowadza interpretację porównawczą utworów literackich; ZR

2) konfrontuje tekst literacki z innymi tekstami kultury np. plastycznymi, teatralnymi, filmowymi; ZR

4. Wartości i wartościowanie. Uczeń:

2) dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Mówienie i pisanie. Uczeń:

3) tworzy samodzielną wypowiedź argumentacyjną według podstawowych zasad logiki i retoryki (stawia tezę lub hipotezę, dobiera argumenty, porządkuje je, hierarchizuje, dokonuje ich selekcji pod względem użyteczności w wypowiedzi, podsumowuje, dobiera przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadza prawidłowe wnioskowanie).

Podstawa programowa (nowa)

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty; ZR

5) charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki;

6) odczytuje poglądy filozoficzne zawarte w różnorodnych dziełach; ZR

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

IV. Samokształcenie. Uczeń:

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie poznają założenia filozofii Sokratesa.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• objaśnia podstawowe założenia filozofii Sokratesa;

• rozważa wady i zalety sokratejskiej metody nauczania;

• stawia tezę interpretacyjną;

• porównuje sposób przedstawienia wydarzenia w tekście i na obrazie.

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• podające

  • pogadanka.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

• eksponujące

  • pokaz.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Wybrany przez nauczyciela uczeń przygotowuje informacje na temat Sokratesa, jego szkoły, metody, uczniów i jego spuścizny.

Faza wstępna

1. Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel pyta: co robicie, kiedy chcecie kogoś naprowadzić na określony tok myślenia lub właściwą odpowiedź? Prosi, by uczniowie podali przykłady takich sytuacji z własnego doświadczenia.

Faza realizacyjna

1. Wybrany przed lekcją uczeń prezentuje sylwetkę Sokratesa. Nauczyciel zwraca szczególną uwagę na omówienie „metody sokratejskiej” (heurezy). W razie konieczności uzupełnia treść wypowiedzi ucznia.

2. Uczniowie czytają fragment „Świata Zofii” w abstrakcie. Następnie w parach wypisują wady i zalety metody Sokratesa (ćw. 2).

3. Metoda sokratejska w praktyce. Uczniowie w parach przygotowują scenki ilustrujące przykładowe sytuacje z życia codziennego, w których można zastosować metodę naprowadzania stosowaną przez greckiego filozofa. Prezentacja scenek na forum klasy.

4. Jako podsumowanie tej części lekcji uczniowie wykonują ćw. 3 w abstrakcie.

5. Praca w grupach z tekstem „Obrony Sokratesa”. Po lekturze fragmentu w abstrakcie uczniowie dzielą się na grupy i wykonują zadania:
   Grupa I – opracowuje fragment nr 1.
   Pytania:
   - Dlaczego w pierwszym zdaniu słowo bóg zapisano małą literą?
   - W jakim celu Sokrates powoływał się na boga?
   - Omówcie główny cel działalności Sokratesa.
   - Wytłumaczcie sens ostatniego zdania z przywołanego fragmentu Obrony Sokratesa.
   Grupa II – fragment 2.
   Pytania:
   - Sokrates użył w tej części wystąpienia porównania. Wskażcie je.
   - Wyjaśnijcie, jaką funkcję pełni ten środek stylistyczny w cytowanym tekście.
   - Jakie zadanie przypisuje sobie Sokrates?
   - Jaki argument potwierdzający własną niewinność przedstawił Sokrates?
   Grupa III – fragment 3.
   Pytania:
   - W jaki sposób Sokrates usprawiedliwia swoich oskarżycieli?
   - Wyjaśnijcie, dlaczego Sokrates zgodził się na własną śmierć.
   - Czemu służą słowa poświęcone synom Sokratesa?
   - Zinterpretujcie ostatnie wypowiedzenie z tekstu.
   Po wyznaczonym czasie następuje omówienie wyników pracy grup.

Faza podsumowująca

1. Jako podsumowanie lekcji uczniowie wykonują ćwiczenie połączone z analizą obrazu w abstrakcie.

2. Nauczyciel zadaje uczniom pytania:

   • Co na zajęciach wydało wam się ważne i ciekawe?

   • Co było łatwe, a co trudne?

   • Jak możecie wykorzystać wiadomości i umiejętności, które dziś zdobyliście?

   Chętni lub wybrani uczniowie podsumowują zajęcia

Praca domowa

1. Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

2. Napisz dialog, w którym wykorzystasz metodę heurezy.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Socrates Before Court

Philosophers of nature were first of all preoccupied with the universe and its composition. Socrates (5th century B.C.) brought philosophy back on earth. He focused on learning the human nature and helping people to know themselves.

Sophists were teachers and philosophers from different provinces of Greece. Initially, this name by which they were known meant scholars, but it soon became pejorative. This was partly due to Socrates', Plato' and Aristotle's criticism of them. They spread negative opinions about them for two reasons:

• charging fees for teaching,

• their rejection of the belief that truths are absolute and indisputable.

One of the Sophists, Protagoras, claimed: „Man is the measure of all things”. It means that there is no one objective truth, so that you can argue in favour of any claim and the next moment prove something completely opposite. The only thing that matters is the technique used for transmitting „knowledge”. Socrates disagreed with the Sophists.

Heuristic or heuristic technique is a teaching method consisting in leading students (mainly by asking questions) through a train of thought allowing them to solve a problem by themselves. The heuristic technique is believed to have been introduced by Socrates. Having noticed that his interlocutors were wrong in believing to have a certain knowledge, Socrates distanced himself from them claiming: „I know that I know nothing”. Knowing nothing is also a kind of knowledge! In addition, it is an attitude encouraging one to search and study, instead of being content with one's wisdom.

Socrates was brought before a court and sentenced to death for not worshipping the official gods of the state and for depriving youth. The three speeches delivered by Socrates during his trial in 399 B.C. are quoted by Plato in the dialogue Socrates' Defence.