Czy z ONZ świat jest lepszy?
Historia ONZ
Decyzję o powołaniu Organizacji Narodów Zjednoczonych podjęto podczas konferencji jałtańskiej w lutym 1945 roku.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Film 1 Źródło: TVP S.A., tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.
Trzeba jednak sprecyzować filmową narrację, która powstała w latach PRL. W chwili powstawania ONZ mocarstwa zachodnie uznawały Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie, czyli rząd londyński. Nie został on jednak zaproszony do San Francisco, ponieważ zachodni politycy obawiali się reakcji Józefa Stalina, dyktatora ZSRR. Stalin zdecydował o utworzeniu nowego rządu, który był zależny od ZSRR. W tej sytuacji na konferencji założycielskiej nie było przedstawicieli Polski. Jako kraj zwycięskiej koalicji była od początku traktowana jako członek ONZ, ale formalnie przystąpiła do organizacji dopiero w październiku 1945 roku.
W powojennych latach działania ONZ były bardzo intensywne, przede wszystkim w krajach trzeciego świata.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Film 2 Źródło: TVP S.A., tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.
Szczegółowe informacje o działalności ONZ znajdziecie na stronie Ośrodka Informacji ONZ w Warszawie.
Czy Organizacja Narodów Zjednoczonych jest potrzebna?
Dyskusja
Podzielcie klasę na dwie grupy. Zadaniem jednej będzie przekonanie do zasadności istnienia ONZ, drugiej – do jej likwidacji. Po jednej stronie tablicy wypiszcie wady, a po drugiej – osiągnięcia Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Działalność Organizacji Narodów Zjednoczonych od lat budzi wiele kontrowersji. Krytycy uważają, że ONZ odzwierciedla powojenny układ sił politycznych na świecie, a przecież w ciągu 70‑ciu lat wiele się zmieniło. Stali członkowie Rady Bezpieczeństwa ONZ: Chiny, Francja, Rosja, USA i Wielka Brytania mają prawo weta, które często wykorzystywane jest do ich partykularnej polityki. I tak w 2015 roku przepadł w Radzie Bezpieczeństwa ONZ projekt rezolucji w sprawie powołania międzynarodowego trybunału do ścigania winnych katastrofy malezyjskiego samolotu na Ukrainie. Zawetowała Rosja, która jest oskarżana o udział w zestrzeleniu samolotu. Z tej samej przyczyny nie jest możliwa rezolucja Rady Bezpieczeństwa o operacji pokojowej na Ukrainie.
Przeciwnicy podkreślają, że misje ONZ nie spełniają pokładanych w nich nadziei. Niepowodzeniem zakończyła się operacja ONZ „Przywrócić nadzieję” w Somalii w latach 1992‑1995, przez wielu nazywana operacją „Stracone złudzenia”. Historię tej akcji pokazano w filmie Ridleya Scotta „Helikopter w ogniu”. Lista porażek jest długa: misja ONZ nie zapobiegła masakrze Bośniaków koło Srebrenicy w lipcu 1995 roku, ONZ była bezradna wobec ludobójstwa w Rwandzie, fiaskiem okazał się też plan pokojowy dla Syrii.
ONZ oskarżano nie tylko o nadmierną biurokrację, korupcję, brak szybkich decyzji, nieporadność w sytuacjach wymagających radykalnych działań, ale nawet o gwałty i wykorzystywanie ofiar konfliktów przez żołnierzy sił pokojowych.
Zwolennicy podkreślają, że w ciągu 70‑ciu lat ONZ przeprowadziła kilkadziesiąt misji, z których kilkanaście wciąż trwa. Ich zdaniem nie wszystkie operacje mogły zakończyć się sukcesami, bo nie wszystko zależy od ONZ. Podkreślają, że do sukcesów ONZ należy zaliczyć misję w Kambodży i operację „Pustynna burza”, która doprowadziła do wyzwolenia Kuwejtu.
To z ONZ powiązanych jest wiele międzynarodowych agend, których diagnozy, badania i decyzje są istotne. Wymienić tu należy Światową Organizację Zdrowia WHO, Międzynarodową Organizację Pracy czy Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury UNESCO. Wielkie zadania stoją przed Urządem Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodżców (UNHCR).
ONZ nazywana jest „parlamentem świata”, co nie czyni jej lepszą, niemniej jednak organizacja wyznacza standardy i walczy o sprawiedliwy świat.
Misje pokojowe
Podzielcie klasę na kilka grup. Zadaniem każdej będzie zebranie jak najwięcej informacji i opisanie przebiegu jednej z wymienionych poniżej misji pokojowych ONZ. Przygotujcie stronę internetową, na której zamieścicie zebrane informacje.
Postarajcie się, aby każdy z przygotowanych tekstów odpowiadał na pytania:
Co było przyczyną konfliktu?
Jak doszło do wysłania misji wojskowej?
Ilu żołnierzy brało w niej udział?
Czy Polacy brali udział w tej misji?
Jak zakończyła się interwencja ONZ?
Misje pokojowe:
1948 Bliski Wschód (po konflikcie izraelsko‑arabskim)
1949 pogranicze indyjsko‑pakistańskie
1950 Korea Południowa
1964 Cypr
1967 konflikt izraelsko‑palestyński
1973 po konflikcie izraelsko‑egipskim
1990 operacja „Pustynna burza”
1992 Kambodża
1992 Jugosławia
1993 Rwanda
Zobacz także:
Misje pokojowe ONZ - informacje
Misje pokojowe ONZ - fotografie
Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP - Operacje i misje pokojowe ONZ
Jak wynika z badania CBOS z roku 2006, ponad połowa Polaków uważała, że Rada Bezpieczeństwa ONZ ma obowiązek zezwalać na użycie sił zbrojnych w celu obrony ludności przed poważnymi naruszeniami praw człowieka, nawet wbrew woli rządu danego kraju.
Jak widać, zdania na ten temat są podzielone. Jaka jest wasza opinia w tej kwestii? Podyskutujcie w klasie o potrzebie używania sił pokojowych ONZ do zwalczania bezprawia.
Polacy na misjach ONZ
Warto wiedzieć
Polak inicjatorem powstania UNICEF
Czy wiesz, że inicjatorem powstania Funduszu Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci (UNICEF) był Polak – lekarz, bakteriolog i higienista, Ludwik Rajchman? UNICEF powołano, aby ratować życie dzieci – ofiar działań wojennych w Europie. Początkowo koncentrowano się na dostarczaniu dzieciom mleka, żywności, leków i koców. W latach 50‑tych XX wieku UNICEF stał się agendą ONZ i rozszerzył swoje działania także na kraje rozwijające się, niosąc pomoc wszędzie tam, gdzie bieda, konflikty zbrojne i klęski żywiołowe odbierają najmłodszym dzieciństwo.
Polacy na misjach ONZ
Rocznica, którą dziś obchodzicie, powinna napawać dumą każdego Polaka i budzić wdzięczność wszystkich pozostałych członków rodziny ONZ. Mija właśnie trzydzieści lat, odkąd pododdziały pierwszego polskiego kontyngentu „Błękitnych Hełmów” wylądowały na półwyspie Synaj, by przyłączyć się do Drugich Doraźnych Sił Pokojowych Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEF II). Wydarzenie to zapoczątkowało jedną z najbardziej wyjątkowych praktyk wśród państw członkowskich, związanych z udziałem w misjach pokojowych NZ. W ciągu kilku miesięcy od pierwszego rozmieszczenia UNEF II w 1973 roku, polska jednostka wsparcia logistycznego wzrosła do ponad 800 żołnierzy – mówił w 2003 roku w Warszawie ówczesny sekretarz generalny ONZ, Kofi Annan.
Historia
Pierwszą misją, w której uczestniczyli Polacy, był udział w komisji nadzorującej demilitaryzację Półwyspu Koreańskiego w 1953 roku. Międzynarodowe komisje czuwały wówczas nad przestrzeganiem warunków rozejmu zawartego pomiędzy wspieraną przez ZSRR i inne państwa bloku komunistycznego Koreańską Republiką Ludowo‑Demokratyczną a Koreą Południową (popieraną przez USA).
W skład polskiej grupy nadzorującej proces rozbrojenia w Korei wchodzili głównie oficerowie polskich sił zbrojnych oraz przedstawiciele Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Na początku operacji (1953/1954) pierwsza polska zmiana liczyła 391 osób personelu wojskowego, w tym 171 oficerów. Łącznie personel reprezentujący Polskę w Komisji od roku 1953 do roku 2001 liczył 1065 osób.
Kadra Wojska Polskiego uczestniczyła również w komisjach międzynarodowych w Wietnamie, Laosie i Kambodży (1954‑1975) oraz w Nigerii (1968‑1970).
Pierwsi polscy żołnierze w błękitnych hełmach
W okresie zimnej wojny interesy antagonistycznych bloków ścierały się ze sobą również w ONZ. Państwa komunistyczne popierały na forum NZ np. Koreę Północną. Dopiero w roku 1973, w okresie odprężenia w stosunkach międzynarodowych, Polska została zaproszona do wysłania jednostki wojskowej na misję pokojową w Doraźnych Siłach Zbrojnych na Bliskim Wschodzie (UNEF II). Polscy żołnierze, jako pierwsi z grupy państw Układu Warszawskiego, założyli błękitne hełmy.
Piękna karta Wojska Polskiego to także misja na wzgórzach Golan - spornym terenie między Syrią a Izraelem, lokalizacji niezwykle ważnej strategicznie z powodu dostępu do zasobów wody pitnej oraz dogodnej pozycji artyleryjskiej.
Opracowano na podstawie informacji: Polacy w misjach pokojowych ONZ
Jak niebezpieczne były misje ONZ, opowiada felieton Waldemara Milewicza, korespondenta wojennego TVP, o Kambodży w 1993 roku. Kraj ten wychodził wówczas z długoletniej wojny domowej i krwawej dyktatury Pol Pota.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Film 3 Źródło: TVP S.A., tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.
Jedenaście lat później w 2004 roku Waldemar Milewicz zginął w Iraku podczas przygotowania korespondencji o trwającej tam wojnie.
Tadeusz Mazowiecki specjalnym wysłannikiem ONZ w Bośni i Hercegowinie
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Film 4 Źródło: TVP S.A., tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.
Słabości i bezradności Organizacji Narodów Zjednoczonych nie mógł zaakceptować były premier Tadeusz Mazowiecki, który w 1993 roku został sprawozdawcą ONZ do spraw przestrzegania praw człowieka w Bośni i Hercegowinie. Był pierwszym przedstawicielem Narodów Zjednoczonych, który na znak protestu zrezygnował w 1995 roku ze swojej funkcji. Gdy Mazowiecki podjął się pracy na rzecz pokoju w tamtym rejonie, bośniacka enklawa Srebrenica była oblegana przez siły serbskie dowodzone przez generała Ratko Mladicia. W mieście stacjonowały oddziały sił pokojowych ONZ – UNPROFOR (United Nations Protection Force), miejsce to miało więc być jedną z tzw. „bezpiecznych sfer”. Ludzie przyjeżdżali do miasta, ponieważ czuli się w nim bezpieczniej, gdyż byli w strefie działania wojsk Narodów Zjednoczonych.
W 1995 roku Serbowie przystąpili do ataku na Srebrenicę. „Osłabieni, niewyszkoleni i słabo uzbrojeni Bośniacy, a także holenderskie oddziały UNPROFOR, które nie miały mandatu na użycie siły, ocenili, że nie mają szans w bezpośrednim starciu i w momencie ataku wycofali się bez walki. Założenia, że autorytet Rady Bezpieczeństwa, obecność sił pokojowych ONZ, a także ewentualność użycia siły powietrznej NATO zapewni enklawie i jej mieszkańcom bezpieczeństwo, okazały się całkowicie błędne. 11 lipca 1995 roku siły serbskie zajęły Srebrenicę” – czytamy na stronach Ośrodka Informacji ONZ. Serbowie rozdzielili mężczyzn w wieku od 15 do 65 lat od kobiet i wywieźli ich w nieznanym kierunku. Wkrótce wyszło na jaw, że zamordowali ponad osiem tysięcy mężczyzn.
„Mazowiecki nie chciał być księgowym, który będzie odznaczał tylko kolejne ofiary. Zrezygnował, aby wstrząsnąć sumieniami. To była na pewno jedna z najchlubniejszych kart biografii Mazowieckiego – powiedział w jednym z wywiadów Andrzej Brzeziecki, autor biografii byłego premiera.
Kilka lat później w 1999 roku ówczesny szef ONZ, Kofi Annan, przyznał, że „Narody Zjednoczone nie zareagowały w sposób, jakiego wymagała sytuacja, że idea bezstronności i niestosowania przemocy, mimo iż szczytna, nie była właściwa w przypadku konfliktu w Bośni. Jednocześnie zapewnił, że jakkolwiek długo przyjdzie odkrywać prawdę o tych tragicznych wydarzeniach, ONZ zrobi wszystko, by powstała pełna i właściwa ocena zbrodni”.
Pomimo tych deklaracji, po dwudziestu latach od dramatycznych wydarzeń Rosja zawetowała w Radzie Bezpieczeństwa ONZ rezolucję, w której masakrę ok. 8 tys. Bośniaków (Muzułmanów) w Srebrenicy nazwano ludobójstwem. Rezolucję, której projekt przygotowała Wielka Brytania, poparło 10 członków Rady.
Działalność ONZ, a przede wszystkim jej rola w czasie masakry w Srebrenicy, budzi ciągle emocje.
Obama, Duda, Putin
We wrześniu 2015 roku polscy politycy wyjątkowo zgodnie chwalili wystąpienie prezydenta Andrzeja Dudy na 70. sesji ONZ. Polski prezydent przemawiał jako drugi po Baraku Obamie, jadł lunch przy pierwszym stole razem z prezydentami Stanów Zjednoczonych i Rosji.
Zobacz relacje telewizyjne z sesji ONZ we wrześniu 2015 roku, czyli przed wyborami parlamenatnymi i zmianą władzy w Polsce.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Film 5 Źródło: TVP S.A., tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Film 6 Źródło: TVP S.A., tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.
Wspierają ONZ
Brytyjski aktor Daniel Craig, odtwórca głównej roli w filmach o Jamesie Bondzie, został pierwszym w ONZ rzecznikiem ds. eliminacji min i zagrożeń związanych z eksplozją materiałów wybuchowych. Wielu innych wybitnych aktorów i sportowców wspiera ONZ w jej działaniach. Dowiedz się, czym zajmują się (lub zajmowali się) w ONZ: księżna Diana, Angelina Jolie, Leonaro Di Caprio, Emma Watson, Selena Gomez, Małgorzata Foremniak, Artur Żmijewski i Robert Lewandowski.
Napisz kilka zdań na temat: Czy znani aktorzy naprawdę pomagają ONZ w realizowaniu jej misji? Czy dzięki ich zaangażowaniu ludzie lepiej rozumieją problemy współczesnego świata?
Warto wiedzieć
Z ONZ współpracuje wiele organizacji, które mają własne struktury i budżety, ale zawarły z Radą Gospodarczo‑Społeczną ONZ porozumienia zatwierdzane potem przez Zgromadzenie Ogólne ONZ.
Do organizacji wyspecjalizowanych należą między innymi:
Sprawdź wiedzę:
Które kraje mają w ONZ prawo weta?
- Rosja, Niemcy, Chiny, Francja, USA
- Wielka Brytania, Francja, USA, Chiny, Rosja
- Wielka Brytania, Indie, USA, Rosja, Francja
W którym roku polscy żołnierze po raz pierwszy brali udział w pokojowych misjach?
- 1953
- 1973
- 1989
Dokończ zdanie. Polska jest członkiem ONZ od roku...
- 1945
- 1956
- 1989
Który kraj nie wchodzi w skład Rady Bezpieczeństwa ONZ?
- Rosja
- USA
- Wielka Brytania
- Niemcy
- Chiny
- Francja