Obywatel Polski, obywatel Unii Europejskiej
Być obywatelem
Dyskusja
Spróbujcie w toku dyskusji odpowiedzieć na pytania:
Jakie znaczenie ma dla was polskie obywatelstwo?
Jakie daje szanse?
Do czego zobowiązuje?
Czy jest powodem do dumy?
Repatriacja, czyli powrót do ojczyzny
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Materiał filmowy z TVP - Wiesław Osuchowski - konsul generalny RP we Lwowie Źródło: TVP S.A., tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.
Wielu Polaków po zmianie granic w 1945 roku (koniec II wojny światowej) znalazło się poza granicami kraju. Kilkaset tysięcy naszych rodaków zostało wywiezionych w czasie wojny i w okresie represji stalinowskich w głąb Związku Radzieckiego. Żyli z dala od Ojczyzny, ale zachowali język, tradycje, obyczaje. Nam polskie obywatelstwo wydaje się czymś oczywistym, mamy je przecież od urodzenia, ale wielu rodaków mogło tylko o nim marzyć. Dziś do wolnej Polski wracają potomkowie zesłańców.
Prawo do obywatelstwa
Czy zastanawialiście się kiedyś, co to znaczy być obywatelem jakiegoś kraju?
Czy wszyscy ludzie mieszkający w naszym kraju są obywatelami Polski?
Do czego jest nam potrzebne obywatelstwo?
W Polsce obowiązuje prawo krwi, które polega na tym, że obywatelstwo „dziedziczymy” po rodzicach niezależnie od tego, gdzie się urodziliśmy. Nawet jeśli urodzimy się na innym kontynencie i tak pozostaniemy obywatelami Polski. Tak stanowi Konstytucja RP. W niektórych krajach, np. w USA, obowiązuje prawo ziemi. Oznacza to, że dziecko urodzone na terenie takiego państwa (także na pokładzie statku lub samolotu należącego do tego kraju) otrzymuje obywatelstwo i bez znaczenia jest fakt, że rodzice mają inne obywatelstwo.
W Polsce czasami też stosowane jest prawo ziemi. Tak dzieje się w przypadku dzieci, których rodzice są nieznani albo nie mają obywatelstwa żadnego kraju.
Polak nie może zostać pozbawiony obywatelstwa swojego kraju, gwarantuje to Konstytucja RP.
Konstytucja RP
Rozdz. II
Art. 34.
Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.
Gdy tata jest Polakiem, a mama cudzoziemką...
Co się dzieje, kiedy jedno z rodziców jest Polakiem, a drugie obcokrajowcem?
Niezależnie od tego, czy dziecko urodziło się w Polsce, czy za granicą, dziecko ma prawo do naszego obywatelstwa, jeśli jedno z rodziców jest obywatelem Polski. Decyzja należy do rodziców. Mogą wybrać jedno lub postanowić, że dziecko będzie miało dwa obywatelstwa: np. po matce obywatelstwo polskie, po ojcu – francuskie, chyba że prawo drugiego kraju tego zabrania.
Posiadanie drugiego obywatelstwa nie zwalnia z żadnych obowiązków wobec Polski ani nie ogranicza praw polskiego obywatela.
Greckie pojęcie „obywatel” (polites) wywodzi się od słowa polis, co znaczy miasto‑państwo. Od tego słowa pochodzi także wyraz „polityka”. Starożytne miasto‑państwo ateńskie utożsamiane jest z początkami demokracji. U Ateńczyków obywatel to człowiek wolny, urodzony w polis z rodziców Ateńczyków. Kobiety, cudzoziemcy oraz niewolnicy nie byli pełnoprawnymi obywatelami, nie mogli brać udziału w Zgromadzeniu Ludowym, na którym podejmowano ważne dla polis decyzje. Obywatel Aten musiał uczestniczyć w życiu swojego państwa, służyć mu, być mądrym i odważnym. Wzorowym obywatelem Aten był Perykles – wybitny polityk żyjący w V wieku p.n.e.
Obywatelstwo dla przybysza
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Film - Roger Guerreiro i Chin Xu Jie Źródło: TVP S.A., tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.
Cudzoziemiec może wystąpić o polskie obywatelstwo, jeżeli nie zagraża bezpieczeństwu kraju, od lat mieszka w Polsce i ma stałe źródło dochodów.
Obcokrajowcy, którzy chcą otrzymać obywatelstwo naszego kraju, muszą zdać egzamin państwowy ze znajomości języka. O polskie obywatelstwo może ubiegać się też osoba, która od trzech lat jest w związku małżeńskim z Polką lub Polakiem. Przyznanie obywatelstwa to zwykle proces długotrwały, ale znane są przypadki, gdy procedury skrócono do minimum. Zwykle wówczas, gdy chodzi o pozyskanie sportowców do reprezentacji narodowych.
Prezydent RP ma możliwość nadania cudzoziemcowi obywatelstwa polskiego. Prezydent nie jest ograniczony w swoich konstytucyjnych kompetencjach żadnymi warunkami i może nadać obywatelstwo polskie osobom, które nie spełniają wszystkich warunków zapisanych w polskim prawie.
W ostatnich latach obywatelstwo polskie otrzymali m.in.:
Norman Davies – wybitny historyk brytyjski, który wiele badań i dzieł poświęcił historii Polski, Charity Szczechowiak – koszykarka z Nigerii – oraz Emil Sajfudinow – rosyjski żużlowiec pochodzenia tatarskiego.
Dyskusja
Podzielcie klasę na dwie grupy.
Grupa I
Wskażcie argumenty na obronę tezy, że państwo powinno ułatwiać nabycie obywatelstwa przez osoby cenne dla rozwoju polskiego sportu, sztuki, gospodarki lub nauki.
Grupa II
Poszukajcie argumentów na obronę tezy, że obywatelstwo powinno być przyznawane wyłącznie osobom czującym silny związek z państwem polskim (niektórzy obcokrajowcy ubiegają się o obywatelstwo polskie tylko po to, aby zamieszkać, pracować i swobodnie podróżować po Unii Europejskiej).
Prawa obywateli
W konstytucji zapisano katalog wolności i praw obywatelskich, m.in.:
prawo do życia
prawo do równości
prawo do nietykalności osobistej
prawo do rzetelnej procedury sądowej
prawo do ochrony prywatności
wolność sumienia i religii
wolność wyrażania swoich poglądów
prawo do własności
prawa pracownicze
prawa socjalne (emerytura, renta, zasiłek dla bezrobotnych itp.)
prawo do ochrony zdrowia
prawo do nauki
prawo do wolności twórczej i korzystania z dóbr kultury
prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska
A jeśli obywatel uważa, że jego konstytucyjne prawa są łamane?
Obywatel ma zawsze prawo do rzetelnej procedury sądowej, może też skierować sprawę do Rzecznika Praw Obywatelskich. Rzecznik bada, czy na skutek działania lub bezczynności organów, organizacji lub instytucji, nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia społecznego i sprawiedliwości społecznej.
Konstytucja RP
Rozdz. II
Art. 80.
Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej.
Kłopoty za granicą
Państwo powinno zapewnić opiekę polskiemu obywatelowi za granicą.
Jeśli Polak znajdzie się np. w strefie wojny, trzęsienia ziemi, w stanie zagrożenia zamachem terrorystycznym, może oczekiwać ewakuacji. Jeśli zgubi paszport, ciężko zachoruje, powinien zwrócić się o pomoc do polskiego konsulatu lub ambasady. W szczególnie dramatycznych okolicznościach Ministerstwo Spraw Zagranicznych kieruje akcjami mającymi na celu uwolnienie polskich obywateli. W roku 1998 Zenon Kuchciak jako specjalny wysłannik MSZ doprowadził do odnalezienia i zwolnienia pięciu polskich obywateli porwanych w Czeczenii. Zyskał wtedy przydomek „polskiego Jamesa Bonda”.
Konstytucja RP
Rozdz. II
Art. 36.
Podczas pobytu za granicą obywatel polski ma prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej.
Wyjeżdżając za granicę, sprawdź na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych, czy kraj docelowy jest bezpieczny, jakich szczepień wymaga, spisz adres i telefon polskiego konsulatu lub ambasady.
https://polakzagranica.msz.gov.pl/
Jeśli w jakimś miejscu nie ma polskiego konsulatu, możemy prosić o pomoc placówkę jakiegokolwiek kraju Unii Europejskiej – jesteśmy także obywatelami UE.
Obowiązki obywatela
W Konstytucji RP zapisano znacznie więcej praw niż obowiązków obywatelskich.
Każdy obywatel Polski ma być wierny ojczyźnie i troszczyć się o wspólne dobro. W życiu codziennym jest zobowiązany do przestrzegania prawa, płacenia podatków i dbania o środowisko naturalne. Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.
Obowiązki obywatela:
Konstytucja RP
Rozdz. II
Art. 82.
Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne.Art. 83.
Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.Art. 84.
Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.Art. 85.
Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny. (…)Art. 86.
Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.
Napisz kilka zdań o tym, jak rozumiesz artykuł 82 Konstytucji RP: „Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne”.
Obywatelstwo Unii Europejskiej
Obywatelami Unii Europejskiej są wszyscy obywatele państw członkowskich.
Obywatelstwo ma charakter dodatkowy i nie zastępuje obywatelstwa krajowego.
UE określa wyłącznie prawa swych obywateli i nie nakłada żadnych obowiązków.
Podstawowe prawa obywateli UE:
prawo do swobodnego podróżowania (swobodny przepływ osób)
prawo do zamieszkania
prawo do pracy i przedsiębiorczości
prawo do podejmowania nauki
czynne i bierne prawo wyborcze do samorządu i do Parlamentu Europejskiego w kraju zamieszkania
Więź prawna łącząca jednostkę z jego państwem, nazywana obywatelstwem, powstaje na wiele sposobów. Z istnienia tej więzi wynikają wzajemne prawa i obowiązki. Współcześnie systemy prawne niektórych państw dopuszczają posiadanie więcej niż jednego obywatelstwa. Polska należy do grupy państw, w których obywatelstwo nabywa się przez urodzenie, wystarczy, że jedno z rodziców jest Polakiem (prawo krwi). Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa, chyba że sam się go zrzeknie. Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej obywatele polscy automatycznie uzyskali obywatelstwo Unii Europejskiej.
Na świecie żyją też bezpaństwowcy czyli apatrydziapatrydzi - osoby beż żadnego obywatelstwa. To duży problem prawny także w Unii Europejskiej, między innymi na Łotwie i w Estonii. Apatrydzi korzystają z opieki państwa, ale nie mają pełni praw w swoim kraju. Czy wiesz dlaczego to wielki problem w tej części Europy?
Sprawdź wiedzę
Obywatelem zostajemy...
- w wieku 21 lat.
- w wieku 18 lat
- w momencie urodzenia.
W Polsce obowiązuje „prawo krwi”. Oznacza ono, że...
- dzieci dziedziczą po rodzicach grupę krwi.
- dzieci otrzymują obywatelstwo po rodzicu.
- dzieci otrzymują obywatelstwo kraju, w którym się urodziły.
Czy można być Polakiem i mieć inne obywatelstwo?
- Tak, ale można mieć najwyżej dwa obywatelstwa.
- Nie, to absolutnie zabronione.
- Tak, można.
Kiedy w Polsce stosuje się prawo ziemi?
- Gdy ubiegająca się o obywatelstwo osoba zakupiła w Polsce ponad 100 ha ziemi.
- W przypadku dzieci, których rodzice są nieznani, albo nie mają obywatelstwa żadnego kraju.
- Gdy cudzoziemiec przebywa na polskiej ziemi od 10 lat.
Kto może odebrać polskie obywatelstwo?
- Sejm RP
- Prezydent RP
- tylko samemu można się go zrzec
Obywatelstwo Unii Europejskiej...
- jest ponad obywatelstwem Polski.
- jest na równi z obywatelstwem Polski.
- ma charakter dodatkowy i nie zastępuje polskiego obywatelstwa.