E-materiały do kształcenia zawodowego

Technologia napraw pojazdów trakcyjnych

Montaż i eksploatacja środków transportu szynowego — Technik elektroenergetyk transportu szynowego

bg‑green

Słownik pojęć dla e‑materiału

Słownik pojęć dla e‑materiału zawiera objaśnienia pojęć związanych z opakowaniami wykorzystywanymi w transporcie. Pojęcia uporządkowano alfabetycznie.

brygadzista
brygadzista

jest odpowiedzialny za nadzorowanie pracy wykonywanej przez brygadę pracowników. Osoba pełniąca tę funkcję nie tylko wyznacza obowiązki poszczególnym pracownikom, ale również kontroluje sposób ich realizacji z uwzględnieniem zasad BHP. Brygadzista zazwyczaj pracuje w systemie zmianowym. Zawód ten mogą wykonywać osoby, które posiadają wykształcenie średnie techniczne. Wskazane jest także doświadczenie w zarządzaniu zespołem

cylinder hamulcowy
cylinder hamulcowy

to element układu hamowania pneumatycznego, do którego odpowiednio jest wtłaczane / wypuszczane powietrze podczas czynności hamowania. W cylindrze znajduje się tłok, który pod wpływem napierającego powietrza jest wypychany, a przy wypuszczaniu powietrza z cylindra cofany przez sprężynę powrotną

RmIDzskJEbCY0
Zdjęcie przedstawia mężczyznę w kamizelce odblaskowej stojącego obok wagonu pociągu. Wskazuje on na cylinder hamulcowy.
Cylinder hamulcowy
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
dokumentacja systemu utrzymania
dokumentacja systemu utrzymania

Proces użytkowania pojazdu kolejowego (pojazdu trakcyjnego, wagonu) wiąże się z zapewnieniem pełnej sprawności pojazdu do wykonywania pracy. Eksploatując pojazd kolejowy, należy zadbać o jego stan techniczny poprzez wykonywanie niezbędnych przeglądów oraz napraw. Dokumentacja systemu utrzymania pojazdu kolejowego to całościowy dokument regulujący proces wykonywania przeglądów i napraw pojazdu kolejowego w celu zapewnienia jego bezpiecznej i niezawodnej eksploatacji. Utrzymanie pojazdów kolejowych uregulowane jest w przepisach ustawy o transporcie kolejowym oraz rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 października 2005 r. w sprawie ogólnych warunków eksploatacji pojazdów kolejowych (Dz.U. nr 212, poz. 1771), zmienionym rozporządzeniem Ministra Transportu z 7 listopada 2007 r. (Dz.U. nr 212, poz. 1567) i rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Rozwoju z 10 grudnia 2014 r. (Dz.U. z 2015 r., poz. 25). Obowiązek zapewnienia i wdrożenia odpowiedniego systemu utrzymania spoczywa na każdym użytkowniku, który eksploatuje pojazd kolejowy (przewoźnik kolejowy, zarządca infrastruktury, użytkownik bocznicy, przedsiębiorcy wykonujący przewozy w obrębie bocznic). Dokument taki opracowuje użytkownik (dla każdego typu pojazdu osobno) i uwzględnia specyficzne warunki pracy pojazdu kolejowego

dokumentacja techniczno – ruchowa
dokumentacja techniczno – ruchowa

to dokument, w którym znajdują się wszystkie dane charakteryzujące rodzaj danego urządzenia oraz informacje pozwalające na jego prawidłowe i bezpieczne użytkowanie. Przygotowywany jest zgodnie z dyrektywą 2006/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 17 maja 2006 r. Zgodność z tymi normami oznacza, że dana maszyna została zaprojektowana i wyprodukowana z uwzględnieniem wymagań UE z zakresu zdrowia i bezpieczeństwa. Jest to również konieczne, aby można było zastosować oznakowanie CE. Dokumentacja DTR to jeden z najważniejszych elementów wyposażenia każdej produkowanej współcześnie maszyny, wózków, klimatyzacji, sprężarki zaworów hamulcowych itd. To dzięki niej w bezpieczny i prawidłowy sposób dokonuje się sprawdzenia zespołów i podzespołów zapewniając przy tym odpowiednią obsługę nie tylko podczas standardowej eksploatacji, ale również przy pracach konserwacyjnych czy naprawczych

elektromonter
elektromonter

wymaga przede wszystkim manualnej i ogólnej sprawności fizycznej, spostrzegawczości oraz skrupulatności. Jeśli chodzi o kwalifikacje, to minimum stanowią wykształcenie zasadnicze zawodowe techniczne (elektromonter, elektrotechnik, elektryk i pokrewne dziedziny), a także uprawnienia w zakresie eksploatacji urządzeń elektrycznych oraz sieci energetycznych. Osoba na tym stanowisku przede wszystkim zajmuje się montażem, konserwacją i wykonywaniem napraw maszyn, urządzeń elektrycznych i sieci elektroenergetycznych. Ponadto diagnozuje stan techniczny serwisowanych urządzeń

elektronik
elektronik

to pracownik, który odpowiada za proces montażu, konserwacji oraz naprawy sprzętu elektronicznego oraz systemów elektronicznych zainstalowanego na pojeździe kolejowym

hamulec klockowy
hamulec klockowy

hamulec cierny działający na zasadzie dociśnięcia wstawki hamulcowej do powierzchni tocznej zestawu kołowego za pomocą działania układu hamulcowego. Hamulec składa się ze wstawek hamulcowych, obsady wstawek, uchwytu klocków i sprężyny dociskowej. Wstawki hamulcowe wykonuje się z żeliwa lub kompozytów. W zależności od liczby klocków możemy wyróżnić hamulce jednowstawkowe, dwuwstawkowe oraz trójwstawkowe

RZrCRjJI0C5Sb
Zdjęcie przedstawia hamulec klockowy. Widoczny jest fragment powierzchni koła oraz dociskane do jego krawędzi dwa bloki.
Hamulec klockowy
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
hamulec szynowy
hamulec szynowy
RJ3aDxeKGa1Zb
Zdjęcie przedstawia hamulec szynowy. Widoczny jest wózek napędny z boku. Na środku, pomiędzy zestawami kołowymi, nad szyną zawieszony jest podłużny element podzielony na osiem segmentów.
Hamulec szynowy
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

hamulec awaryjny stosowany w pojazdach, których prędkość nie przekracza 280 km/h. Hamulec szynowy składa się z płozy hamulcowej wyposażonej w cewki elektryczne z rdzeniem. Po załączeniu hamulca płoza hamulcowa przyciągana jest do główki szyny.

hamulec tarczowy
hamulec tarczowy
R1WlX5YTY7NeB
Ilustracja przedstawia hamulec tarczowy. Widoczna jest grafika wózka napędnego. Pokazane jest przybliżenie na koło wózka. Na powierzchni zewnętrznej koła znajduje się tarcza hamulca tarczowego, podpisanego na zdjęciu.
Hamulec tarczowy
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

hamulec cierny działający na zasadzie dociśnięcia okładziny ciernej do tarczy hamulcowej za pomocą układu hamulcowego. Hamulec składa się z tarczy hamulcowej, przekładni, szczęk, cylindrów oraz okładzin ciernych. Tarcza hamulcowa może być montowana na osi lub symetrycznie po obu stronach koła jezdnego

malarnia
malarnia

komora przeznaczona do przygotowania pudła pojazdu. Wyposażona w ogrzewanie, oświetlenie pozwalająca na wykonywanie szpachlowania, szlifowania i malowania. Posiada ona dodatkowo zespół nawiewów oraz wyciągów z filtrami, w których powietrze jest oczyszczane z drobin powstałych w procesie malowania

manometr
manometr

urządzenie do pomiaru ciśnienia sprężonego powietrza

R68l80Dnd666k
Zdjęcie przedstawia manometr. Jest to okrągłe urządzenie z białą tarczą zegarowa i pojedynczą czarną wskazówką. Na tarczy znajdują się dwie podziałki z liczbami, czerwona i czarna. Czarna podziałka wzrasta od zera do dwóch tysięcy pięciuset i wskazuje ciśnienie w jednostkach bar. Czerwona podziałka wzrasta od zera do trzydziestu pięciu tysięcy i wskazuje ciśnienie w jednostkach pe es i. Wskazówka na zdjęciu wskazuje ciśnienie około ośmiuset pięćdziesięciu barów lub dwunastu tysięcy pięciuset pe es i.
Manometr
Źródło: CEphoto, Uwe Aranas, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
mechanik
mechanik

odpowiada za montaż, naprawy i konserwacje wszelkich maszyn i urządzeń zainstalowanych w pojazdach kolejowych

mistrz
mistrz

głównym celem stanowiska jest wykonywanie zadań utrzymania taboru zgodnie z obowiązującymi planami. Podstawowe obowiązki, jakie wykonuje to: kontrola wykonywania zadań zgodnie z obowiązującymi planami przez podległych pracowników, zapewnienie terminowego zaopatrzenia stanowisk w odpowiednie materiały i narzędzia nadzór nad przestrzeganiem zasad BHP, utrzymanie maszyn w pełnej sprawności i prawidłowe zabezpieczenie powierzonego mienia, prowadzenie prostej dokumentacji związanej z czasem pracy, ruchem stanu surowców, szkoleniami i badaniami okresowymi

okładzina hamulcowa
okładzina hamulcowa

odpowiednik klocków hamulcowych. Istota funkcjonowania okładzin jest taka sama jak klocków — mają one za zadanie wytworzyć jak największe tarcie w kontakcie z powierzchnią (w tym przypadku z tarczą hamulcową). Okładziny montuje się w korpusie (zacisku) systemu hamulcowego

piasecznica
piasecznica

urządzenie pneumatyczne sterowane z pulpitu maszynisty (kabiny maszynisty) podające piasek o odpowiedniej ziarnistości pod zestawy kołowe napędowe. Podanie piasku ma zwiększyć przyczepność pojazdu trakcyjnego i nie doprowadzić do poślizgu zestawu kołowego

RVF5eqDW9WI1I
Ilustracja przedstawia zdjęcie piasecznicy. Element ten znajduje się przed kołem, tuż nad powierzchnią główki szyny. Piasecznica jest to podłużny element połączony przewodem z dziurą na końcu, przez który przepuszczany jest piasek na powierzchnię szyny.
Dysza piasecznicy
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
prasa do badania nacisków wózka
prasa do badania nacisków wózka

stanowisko przeznaczone jest do obciążenia statycznego wózków wagonowych oraz pomiaru nacisków na szyny każdego z kół zestawów kołowych. System komputerowy dokonuje rejestracji danych a na jego podstawie dokonuje się regulacji wózka w celu eliminacji różnić pomiędzy naciskami każdego z kół wózka

podnośniki Kutroffa
podnośniki Kutroffa

Podnośnik śrubowy Kutroffa, używany w punktach utrzymania taboru do podnoszenia pudeł lokomotyw, wagonów, pojazdów trakcyjnych przy naprawach wózków. Podnośniki mogą pracować jako jeden lub całym kompletem czterech. Można je nawet łączyć w większą liczbę kompletów np. trzy, cztery lub pięć, aby umożliwić podniesienie całego pojazdu trzy-, cztero- lub pięcioczłonowego

pojazd trakcyjny
pojazd trakcyjny

pojazd wyposażony w napęd przystosowany do ciągnięcia lub popychania wagonów. Może posiadać wydzieloną przestrzeń do przewozu pasażerów, ładunku

pracownik warsztatu
pracownik warsztatu

jest to osoba wykonująca czynności naprawcze posiadająca odpowiednią wiedzę z danego zakresu (np. elektronik, elektryk, mechanik itp.)

próba hamulca
próba hamulca

jest to jedna z podstawowych czynności koniecznych do wykonania przed wyprawieniem pociągu w drogę. Jej przeprowadzenie polega na wykonaniu zespołu czynności w składzie pociągu w celu sprawdzenia działania hamulców kolejowych. Rozróżniamy dwie próby: szczegółową i uproszczoną

przegląd P1, P2, P3, P4, P5
przegląd P1, P2, P3, P4, P5

przegląd utrzymania danego poziomu, który jest realizowany w oparciu o dokumentację systemu utrzymania. Wyróżnia się następujące przeglądy

  • P1 — planowe czynności sprawdzające wykonywane przed wyjazdem pojazdu na linię, w czasie jazdy lub po zakończeniu kursu, zaopatrzenie w materiały eksploatacyjne, ocena głównych podzespołów i układów pojazdu

  • P2 — planowe czynności sprawdzające wykonywane bez demontażu podzespołów w przerwach w eksploatacji pojazdu

  • P3 — czynności utrzymaniowe, wykonywane na specjalistycznych stanowiskach kontrolnych, z wyłączeniem pojazdu z ruchu, z częściowym demontażem podzespołów

  • P4 — czynności utrzymaniowe w zakładach posiadających zaplecze techniczne i stanowiska pomiarowe, obejmujące planową wymianę lub naprawy podzespołów

  • P5 — odnowienie pojazdu, obejmujące demontaż podzespołów oraz ich wymianę na nowe lub zregenerowane

  • E‑book Utrzymanie pojazdów trakcyjnychD7JtGgRd2E‑book Utrzymanie pojazdów trakcyjnych

PUT
PUT

Punkt Utrzymania Taboru — miejsce wykonywania przeglądów taboru kolejowego, które jest wyposażone w specjalistyczne stanowiska np.: kanały, halę, tokarnię, itp

sprężarka
sprężarka

urządzenie napędzane elektrycznie lub od silnika spalinowego za pomocą przekładni mechanicznej i mające za zadanie wytworzyć sprężone powietrze o odpowiednim ciśnieniu

TDT
TDT

Techniczny Dozór Transportowy jego działalność jest regulowana ustawą z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym. Zgodnie z tą ustawą do zakresu działania TDT należy przede wszystkim wykonywanie dozoru technicznego nad:

  • urządzeniami technicznymi zainstalowanymi na obszarze kolejowym, w kolejowych pojazdach szynowych oraz na bocznicach kolejowych,

  • osobowymi i towarowymi kolejami linowymi oraz wyciągami narciarskimi,

  • zbiornikami, w tym cysternami wykorzystywanymi w ruchu kolejowym, drogowym i żegludze śródlądowej,

  • urządzeniami technicznymi:

    • znajdującymi się na statkach morskich i żeglugi śródlądowej,

    • znajdującymi się na pontonach,

    • znajdującymi się w dokach,

    • znajdującymi się na terenie portów i przystani morskich oraz żeglugi śródlądowej,

    • związanymi z żeglugą morską i śródlądową, w szczególności urządzeniami ciśnieniowymi, bezciśnieniowymi zbiornikami (cysternami) i dźwignicami,

  • urządzeniami technicznymi w ciągach technologicznych portowych baz przeładunkowych oraz urządzeniami technicznymi stanowiącymi wyposażenie innych stanowisk usytuowanych na terenie przeznaczonym do prac przeładunkowych i innych czynności wchodzących w zakres obsługi żeglugi morskiej,

  • urządzeniami do odzyskiwania par paliwa zainstalowanymi na obszarach kolejowych, bocznicach kolejowych, na terenie portów i przystani morskich oraz żeglugi śródlądowej

  • E‑book Utrzymanie pojazdów trakcyjnychD7JtGgRd2E‑book Utrzymanie pojazdów trakcyjnych

wózki
wózki

element podwozia pojazdu szynowego, w którym zamocowane są osie z kołami, mający możliwość ruchu obrotowego (głównie) względem opartego na nim nadwozia pojazdu. W miarę zwiększania długości pojazdów szynowych pojawiły się problemy przy przechodzeniu ich przez łuki torów. Rozwiązaniem tego problemu było osadzenie nadwozia pojazdu na dwóch obrotowo z nim połączonych krótkich ramach, w których osadzone były osie dwóch zestawów kołowych

zapadnia trakcyjna
zapadnia trakcyjna

wykorzystywane są podczas prac naprawczych i demontaży podzespołów pojazdów kolejowych np. silników, zestawów kołowych. Projektujemy, wykonujemy, dostarczamy i montujemy zapadnie trakcyjne wg wytycznych Zamawiającego. Urządzenia przystosowujemy do istniejącej infrastruktury lub przekazujemy wytyczne do jej wykonania. W przypadku działających urządzeń oferujemy usługę kompleksowej modernizacji i remontu w zależności od potrzeb Użytkownika. Zapadnie jako urządzenia dźwignicowe podlegają przepisom Transportowego Dozoru Technicznego

zbiornik powietrza
zbiornik powietrza

jego rola polega na magazynowaniu sprężonego powietrza wytworzonego przez sprężarkę w pojeździe, wagonie kolejowym. Podlega przeglądom dozorowym

zestaw kołowy
zestaw kołowy

najważniejszych podzespołów w pojazdach kolejowych. Odpowiadają za współpracę pojazdu kolejowego z szynami toru i od ich stanu technicznego w dużej mierze zależy bezpieczeństwo eksploatacji. Zestaw kołowy składa się z osi oraz dwóch kół jezdnych osadzonych na niej w sposób trwały

Interaktywne materiały sprawdzające
Przewodnik dla nauczyciela