Temat lekcji: Od Polski drewnianej do murowanej

Autor scenariusza: Marcin Dyś

Adresat

Uczeń V klasy szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

VII. Polska w XIV i XV wieku. Uczeń:

1) opisuje rozwój terytorialny państwa polskiego w XIV wieku;

2) analizuje dokonania Kazimierza Wielkiego w dziedzinie polityki wewnętrznej (system obronny, urbanizacja kraju, prawo, nauka);

3) opisuje związki Polski z Węgrami w XIV i XV wieku.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie zapoznają się z rozwojem państwa polskiego w XIV‑XV wieku.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Cele operacyjne

Uczeń:

• opisuje postać króla Kazimierza Wielkiego;

• wyjaśnia, co znaczy powiedzenie „Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”;

• charakteryzuje najważniejsze dokonania władcy;

• wyjaśnia, dlaczego władca otrzymał przydomek „Wielki”.

Metody/techniki kształcenia

• metody programowane: z wykorzystaniem e‑podręcznika, z użyciem multimediów;

• metody problemowe: aktywizujące: dyskusja;

• metody praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe, praca z tekstem;

• metody podające: wyjaśnienia i komentarze nauczyciela.

Formy pracy

• praca z całą klasą;

• praca w grupach.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki/pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery;

• materiał multimedialny.

Przed lekcją

Nauczyciel prosi, aby uczniowie przypomnieli sobie i przygotowali informacje dotyczące tego, jakie były największe problemy i zagrożenia Polski od momentu śmierci Bolesława Chrobrego aż do zjednoczenia kraju za panowania Władysława Łokietka.

Przebieg zajęć

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel podaje temat, określa cel zajęć, wyjaśnia, że na zajęciach uczniowie poznają najważniejsze informacje dotyczące rządów Kazimierza Wielkiego. Podaje uczniom kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel prosi uczniów, aby przypomnieli, jakie problemy trapiły Polskę we wcześniejszych stuleciach. Uczniowie powinni wskazać na wojny, rozbicie, złe sojusze, brak silnego władcy itp. Najważniejsze z nich nauczyciel wypisuje na tablicy. Może również wspomnieć, ze XIII wiek to okres świetnego rozwoju gospodarczego np. dla Śląska.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie zostają podzieleni na 3‑5 grup w zależności od wielkości klasy (optymalnie po 5 osób w grupie). Następnie wykonują Ćwiczenie 1 – mapa myśli. Po jego ukończeniu razem podsumowują odpowiedzi i wynotowują te, które powtarzały się najczęściej, oraz te, które uczniowie uważają za najważniejsze. Nauczyciel prosi, by uczniowie mieli je cały czas w pamięci, gdyż postać dzisiejszego bohatera – Kazimierza Wielkiego – uchodzi właśnie za przykład dobrego/mądrego władcy. A zadaniem uczniów będzie sprawdzenie, czy takim był na pewno.

2. Nauczyciel przybliża uczniom postać Kazimierza III Wielkiego, zaznaczając, że jest to jedyny władca Polski, któremu potomni nadali przydomek „Wielki”. Prezentując uczniom portret władcy, prosi, by wykonali Ćwiczenie 2. Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane i udziela informacji zwrotnej.

3. Następnie uczniowie wykonują Polecenie 1. Nauczyciel dodaje ponadto, że za Kazimierza Wielkiego budowano nie tylko zamki, ale również, jak wspomina kronikarz krakowski: „za czasów tego króla, w lasach, gajach i dąbrowach tyle założono wsi i miast, ile bodaj nie powstało kiedy indziej w Królestwie Polskim”. Rozpoczyna dyskusję, nawiązując do wykonanego polecenia i cytatu oraz zadając uczniom pytania: O czym może świadczyć taka rozbudowa państwa? Czym może być ona podyktowana? Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

4. Uczniowie wykonują Polecenie 2 – jedną z odpowiedzi powinno być powiedzenie „Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”. Nauczyciel tłumaczy głębszy sens przysłowia. Kontynuuje, opowiadając, że król dbał nie tylko o budowę nowych zamków i osad, ale szczególnie bliska była mu poprawa losów mieszkańców i rozwój gospodarczy kraju. Nauczyciel wymienia reformy gospodarcze (budowa kopalń i żup solnych) i administracyjne (nowa moneta – grosz polski, ujednolicone prawo) – Ćwiczenie 3. Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane i udziela informacji zwrotnej.

5. Nauczyciel kontynuuje, odwołując się do mapy myśli. Zadaje pytanie: O czym jeszcze nie wspomnieliśmy, mówiąc o cechach dobrego władcy? Uczniowie powinni wymienić hasło – nauka, edukacja, wykształcenie, kultura itp. Następnie nauczyciel wyjaśnia, że Kazimierz Wielki  nie zaniedbywał również nauki i sztuki. Fundował nowe kościoły, ozdabiał i wyposażał już istniejące. Do dziś zachowały się m.in.: katedra krakowska na Wawelu, katedra w Sandomierzu, kolegiata w Wiślicy, kościół w Niepołomicach*. Jednym z najdonioślejszych dokonań Kazimierza Wielkiego było powołanie w 1364 roku Akademii Krakowskiej, która miała kształcić przyszłych urzędników królewskich i światłych ludzi.

Faza podsumowująca

1. Na zakończenie nauczyciel podsumowuje przedstawione wcześniej informacje oraz wyjaśnia uczniom, że Kazimierz Wielki nie doczekał się męskiego potomka i na nim kończy się panująca w Polsce dynastia Piastów. Jako zadanie domowe nauczyciel prosi, by uczniowie zrobili Ćwiczenie 4.

2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Może w tym celu przygotować ankietę ewaluacyjną do samooceny oraz oceny pracy prowadzącego i innych uczniów

Na ekranie w tym czasie pokazuje zdjęcia prezentowanych obiektów z galerii.

Podsumowanie najważniejszych treści lekcji:

1. Refleksja nad hasłem – dobry/wielki władca.

2. Zapoznanie się z postacią Kazimierza Wielkiego.

3. Ukazanie reform gospodarczych i administracyjnych Kazimierza Wielkiego.

4. Wyjaśnienie znaczenia powiedzenia „Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”.

5. Umiejętność czytania i analizowania drzewa genealogicznego.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

From Poland made of wood till Poland made of stone

Casimir III the Great was the son of King Władysław I the Elbow‑high and the last Polish king from the Piast dynasty. This monarch cared for the comprehensive development of the country. On the order of the king, numerous villages and towns were established under German town law. Unification of common law was pursued (separate statutes for Lesser Poland and Greater Poland were promulgated). Casimir also carried out a monetary reform in 1338, and began to mint a penny coin. A university was established in Kraków. The King protected the Jewish population. Casimir ordered the construction of defensive castles (the so‑called Trail of the Eagles' Nests) to protect the kingdom from invasion by Czech kings who claimed the Polish crown. The ruler was also a skillful diplomat - he managed to obtain from the Czech king John of Bohemia a waiver of the rights to the Polish throne. He also negotiated a treaty with the Teutonic Order in Kalisz in 1343. Thanks to Hungary's support, he managed to join a large part of Galicia‑Volhynia into the country.