Temat lekcji: Mieszko I – początki państwa polskiego

Adresat

Uczeń IV lub V klasy szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

Uczeń IV klasy szkoły podstawowej

III. Refleksja nad historią jako nauką. Uczeń:

1. wyjaśnia, na czym polega praca historyka;

2. odróżnia historię od dziejów legendarnych.

IV. Postacie i wydarzenia o doniosłym znaczeniu dla kształtowania polskiej tożsamości kulturowej. Uczeń sytuuje w czasie i opowiada o:

1. księciu Mieszku i czeskiej Dobrawie – chrzcie Polski.

Uczeń V klasy szkoły podstawowej

V. Polska w okresie wczesnopiastowskim. Uczeń:

1. sytuuje w czasie i przestrzeni państwo pierwszych Piastów oraz przedstawia jego genezę.

Ogólny cel kształcenia Uczniowie dowiadują się, jakie były okoliczności panowania Mieszka I.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Cele operacyjne

Uczeń:

• opowiada o początkach państwa polskiego – podaje czas panowania Mieszka I, wskazuje na mapie Gniezno oraz ziemie podlegające panowaniu księcia słowiańskiego;

• wyjaśnia pojęcia odwołujące się do okresu panowania Mieszka I: plemię, gród, drużyna;

• odróżnia informację o fakcie historycznym od oceny tego faktu i przypisywania mu określonych wartości.

Metody/techniki kształcenia

• metody programowane: z wykorzystaniem e‑podręcznika;

• metody problemowe: ułożenie pytań do wywiadu z Mieszkiem I; dyskusja; opracowanie portretu (w postaci mapy mentalnej lub plakatu) Mieszka I ze względu na fakty historyczne oraz elementy oceny tych faktów;

• metody praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe, praca z tekstem;

• metody podające: elementy wykładu, wyjaśnienia nauczyciela.

Formy pracy

• praca z całą klasą;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki/pisaki;

• tablica interaktywna;

• kolorowe karteczki (3 kolory);

• paski papieru.

Przed lekcją

Uczniowie zapoznają się z fragmentami e‑podręcznika „Polanie, Państwo Mieszka I”, wykonują ćwiczenia z mapą oraz czytają fragment „Chrzest Mieszka I”.

Opis przebiegu zajęć:

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel podaje temat i cel zajęć. Następnie wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Prowadzący zajęcia pyta, czy uczniowie potrafią wymienić jakichś władców Polski.

Faza realizacyjna

1. Na podstawie zdobytej wiedzy uczniowie w grupach 5‑osobowych wyobrażają sobie, że mogą przeprowadzić wywiad z Mieszkiem I, i przygotowują trzy najważniejsze pytania, jakie postawiliby księciu. Następnie pytania są odczytywane na forum klasy. Nauczyciel komentuje ćwiczenie i moderuje minidyskusję nad pytaniami, zwracając uwagę na: a) czy pytania poszczególnych grup są podobne, czy się różnią; b) które pytania dotyczą osoby Mieszka I (np. jego motywacji, uczuć związanych z organizacją państwa lub ożenkiem ze względów politycznych); a które jego strategii politycznej (np. tego, w jaki sposób udało mu się podbić i podporządkować sobie tyle plemion; skąd wiedział, że należy przyjąć chrześcijaństwo). Nauczyciel przypomina poprzednią lekcję „Legendarne początki Polski”, rolę legend założycielskich i dynastycznych i zadaje uczniom pytanie: Czy poszukiwanie wiedzy o tym, jakie były historyczne początki Polski jest nam, współczesnym Polakom, potrzebne? Czy kiedy poszukujemy odpowiedzi historycznych, to jesteśmy wolni od potrzeby wiary (która obecna jest w legendach), że nasi przodkowie byli wielcy, wyjątkowi? Czy podczas zdobywania wiedzy historycznej jesteśmy w stanie uniknąć oceny postaci historycznych? Czy historia (jako wiedza o przeszłości) umożliwia nam pielęgnowanie naszych wartości, bo „widzimy” je w osobach historycznych i ich działaniach (interpretujemy wiedzę o przeszłości)?

2. Uczniowie przechodzą do Ćwiczenia nr 1. Po zapoznaniu się z podanymi w ćwiczeniu informacjami, wspólnie ustalają, na jakie elementy Jan Matejko chciał zwrócić szczególną uwagę oglądających? Wyniki pracy nauczyciel włącza do dyskusji. Nauczyciel udziela informacji zwrotnej i sprawdza poprawność wykonanych zadań.

3. Uczniowie wykonują Polecenie 1. oraz Ćwiczenie 2. Nauczyciel komentuje wykonanie ćwiczeń.

Podsumowanie

Na koniec lekcji nauczyciel zadaje zadanie domowe – prosi o wykonanie Ćwiczenia 3 i 4. Równocześnie uczniom chętnym proponuje zadanie dodatkowe: sporządzenie portretu (w postaci mentalnej mapy lub plakatu) Mieszka I, w którym odróżnione zostaną informacje na temat życia księcia od „dodatkowych” przekonań, ocen jego osoby i działań, które badacze włączają w swoje opisy początku państwa polskiego.

Podsumowanie najważniejszych treści lekcji:

5. Zapoznanie się z informacjami o początkach państwa polskiego (w zakresie granic czasowych i terytorialnych władzy Mieszka I oraz organizacji życia społecznego).

6. Odróżnienie faktu historycznego od oceny tego faktu i przypisywania mu określonych wartości na podstawie historycznych relacji o Mieszku I.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Mieszko I – beginnings of the Polish state

The Polish state came into being in Greater Poland. The name Poland probably originates from the word Polans, which denoted the tribe which lived on the banks of the Warta River. Gniezno and Poznań were major Polan settlements. Duke Mieszko I was the first ruler of the Poland, as confirmed by historical sources. He was believed to be a descendant of the legendary Piast. Mieszko was a swift and dynamic ruler. He waged numerous wars and imposed his rule on local Slavic tribes. He owed his successes to a numerous and well‑equipped crew of warriors. He built fortified settlements called gords on conquered lands. Mieszko married Duchess Doubravka of Bohemia and was baptised in 966, with the intermediation of Bohemia. By accepting Christianity, Mieszko I strengthened his rule and joined the club of European rulers. He later fought against the Bohemians, but maintained proper relations with the imperial court. Mieszko I died in 992. At the end of Mieszko’s rule, his Gniezno‑centred state called “Civitas Schinesghe” covered Greater Poland, Kuyavia, Pomerania, Masovia, Silesia and part of Lesser Poland.