Zasady pracy przyrodnika
Praca przyrodnika jest niezwykle ciekawa i pozwala zaobserwować wiele fascynujących zjawisk. Jednak czasem bywa też niebezpieczna. Z tego powodu przyrodnik musi wiedzieć, jak unikać wypadków, które mogą przytrafić się zarówno w czasie przeprowadzania badań w pracowni przyrodniczej, jak i podczas obserwacji w terenie. W tym rozdziale dowiesz się, jak bezpiecznie poznawać przyrodę.
jak bezpiecznie obchodzić się ze sprzętem gospodarstwa domowego;
jak odczytać symbole ostrzegające o niebezpiecznych substancjach;
że po ulicy i w terenie należy poruszać się ostrożnie.
wskazywać i nazywać narządy zmysłów;
bezpiecznie przeprowadzać doświadczenia w pracowni przyrodniczej;
prawidłowo stosować odzież ochronną;
bezpiecznie obserwować przyrodę i zjawiska przyrodnicze.
1. Jak badamy przyrodę?
Odpowiedz na pytanie: Czy można badać przyrodę, nie używając do tego przyrządów? Uzasadnij swoje stanowisko.
Człowiek poznaje otoczenie za pomocą zmysłówzmysłów. Podstawowych zmysłów jest pięć: wzrok, słuch, węch, smak i dotyk.
Narządem wzroku są oczy. Dzięki nim wiemy, czy jest jasno, czy ciemno, wykrywamy ruch, rozpoznajemy kształty i kolory. Te ostatnie możemy jednak rozróżniać jedynie przy dobrym oświetleniu. Uszy to narząd zmysłu słuchu i równowagi. Dzięki nim słyszymy, ponadto w uszach znajduje się również narząd, dzięki któremu zachowujemy równowagę. Narządem węchu (wrażliwym na zapachy) jest nos. Pozwala on wyczuć obecność unoszących się w powietrzu drobin różnych substancji. Narządem smaku u człowieka jest język, który również wyczuwa drobiny substancji, ale w pokarmie. Wrażenia dotykowe odbieramy dzięki komórkom rozmieszczonym na skórze. Dzięki nim czujemy ciepło, zimno, nacisk oraz ból.
Warto wiedzieć, że zmysły smaku i węchu są ze sobą powiązane. To dlatego, kiedy jesteśmy przeziębieni i mamy zatkany nos, potrawy inaczej smakują.
U węży narządem węchu nie jest nos, lecz język – szybko wysuwając go i wsuwając, węże zbierają unoszące się w powietrzu cząstki różnych substancji.
Kiedy obserwujemy jakiś obiekt lub przeprowadzamy doświadczenie, możemy posłużyć się każdym ze zmysłów. Na przykład prowadząc obserwację przemian zachodzących podczas robienia ciasta, używamy wzroku, by ocenić ilość dodawanych składników, dotyku, by stwierdzić, czy ciasto jest dobrze wyrobione, i smaku, by sprawdzić, czy dodaliśmy wystarczającą ilość cukru. Później, pilnując, by ciasto się dobrze upiekło, oceniamy za pomocą wzroku, węchu i smaku, czy nie jest przypalone.
Jakich zmysłów używasz, gdy:
sprawdzasz temperaturę wody w wannie,
czytasz książkę,
słuchasz radia,
oglądasz program telewizyjny,
oceniasz smak napoju.
2. Bezpiecznie w pracowni i w terenie
Wiemy już, jakich zmysłów używamy w odkrywaniu przyrody. Warto teraz nauczyć się, jak je chronić, aby nie stało nam się nic złego.
Do niektórych doświadczeń, które wykonujesz w pracowni przyrodniczej, mogą być potrzebne ostre narzędzia, odczynniki chemiczneodczynniki chemiczne czy palnik gazowy. Pamiętaj, aby zawsze wykonywać niebezpieczne doświadczenia w obecności osoby dorosłej oraz używać odzieży ochronnej, jak np. fartuch laboratoryjny (kitel), okulary ochronne oraz rękawiczki lateksowe.
Zasady bezpieczeństwa w pracowni przyrodniczej:
używaj odzieży ochronnej (np. fartucha);
jeśli masz długie włosy, zwiąż je, aby nie przeszkadzały ci w pracy;
nigdy nie dotykaj gołą dłonią ani nie próbuj nieznanych substancji; staraj się też ich nie wąchać;
utrzymuj porządek - w bałaganie łatwo o wypadek;
doświadczenia z użyciem ognia i ostrych narzędzi wykonuj pod opieką osoby dorosłej.
Kiedy planujesz przeprowadzenie obserwacji w terenie, pamiętaj, aby przed wyjściem z domu dokładnie się przygotować. Spakuj starannie plecak: weź ze sobą lornetkę, notatnik i ołówek lub długopis, aparat fotograficzny. Nie zapomnij o czymś do jedzenia i butelce wody. Koniecznie ubierz się w odpowiedni do pogody strój i zabierz podręczną apteczkę.
Kiedy już przebywasz w terenie, nigdy nie zbliżaj się do dzikich zwierząt – nawet tych, które wydają ci się małe i niegroźne. Mogą one być bardziej niebezpieczne niż to się wydaje. Niektóre z nich mogą też przenosić niebezpieczne choroby, np. wściekliznę.
Nie tylko zwierzęta potrafią być niebezpieczne. Również wiele roślin może stanowić zagrożenie dla naszego zdrowia, a nawet życia. Nigdy nie próbuj jeść roślin, których nie znasz.
W przyrodzie występuje wiele fascynujących miejsc i zjawisk, których oglądanie bywa niezwykłym przeżyciem. Niektóre jednak są dla nas groźne. Pamiętaj, aby obserwować je z bezpiecznej odległości!
Podsumowanie
Człowiek posiada pięć zmysłów (wzrok, słuch, węch, smak oraz dotyk), dzięki którym może poznawać przyrodę.
Podczas dokonywania badań przyrodniczych należy stosować odpowiednie środki ostrożności.
Wymień kilka czynności, podczas wykonywania których jesteśmy szczególnie narażeni na uszkodzenia narządów zmysłów. Jak chronić zmysły podczas wykonywania tych czynności?
Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Bezpieczeństwo w domuBezpieczeństwo w domu
Słowniczek
substancje służące do przeprowadzania doświadczeń w pracowni chemicznej
zdolność do odbierania bodźców i informacji z otoczenia
Zadania
Jakie środki bezpieczeństwa należy podjąć, aby wykonać poniższe zadania? Połącz pasujące odpowiedzi w pary.
grzybobranie, piesza wycieczka terenowa, praca w laboratorium z odczynnikami chemicznymi
| Załóż odzież ochronną - kitel, gogle i rękawiczki. | |
| Dokładnie zapakuj plecak i zaplanuj trasę. | |
| Zabierz atlas grzybów i poproś o towarzystwo osobę dobrze rozróżniającą gatunki jadalne od trujących. |
Połącz w pary nazwy zmysłów i odpowiadające im nazwy narządów.
smak, dotyk, słuch, węch, wzrok
| oko | |
| ucho | |
| skóra | |
| język | |
| nos |
Zaznacz, czy dane stwierdzenie jest prawdziwe, czy fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Ludzie odczuwają tylko cztery smaki. | □ | □ |
| Ludzie odczuwają pięć smaków. | □ | □ |
| Zmysły smaku i węchu są powiązane. | □ | □ |
| Dzięki zmysłowi dotyku czujesz ból. | □ | □ |
| Za poczucie równowagi odpowiedzialne jest ucho środkowe. | □ | □ |
| Dzięki temu, że mamy dwoje oczu, możemy ocenić odległość dzielącą nas od oglądanego przedmiotu. | □ | □ |
| Zmysły wzroku i smaku są powiązane. | □ | □ |
Zaznacz, które ze stwierdzeń są prawdziwe, a które fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Podczas burzy należy schronić się przed deszczem pod drzewem. | □ | □ |
| Jeśli jesteś głodny, możesz zjeść nieznane owoce roślin znalezionych w lesie. | □ | □ |
| Zbyt ufne i spokojne dzikie zwierzęta mogą być chore na wściekliznę. | □ | □ |
| W laboratorium zawsze należy nosić kitel. | □ | □ |
| Dotykanie nieznanych substancji chemicznych gołą ręką grozi poparzeniem chemicznym. | □ | □ |
| Duże liście barszczu Sosnowskiego są idealne jako opatrunek na zadrapania. | □ | □ |
Które z tych przedmiotów warto zabrać, by odpowiednio przygotować się na wycieczkę terenową?
- telefon komórkowy
- butelka wody
- pożywne kanapki
- płaszcz przeciwdeszczowy
- mapa
- sznurowane obuwie trekkingowe
- karty do gry
- poduszka
- chipsy paprykowe
- słodki napój gazowany
- odtwarzacz mp3
- klapki typu „japonki”
- pamiątkowa figurka znad morza
- podręczne lusterko
- teczka na dokumenty