Zasadnicze elementy obuwia ortopedycznego wytwarzane są z odpowiednio dobranych materiałów. Producenci obuwia w większości wykorzystują jako podstawowy materiał wytwórczy surowce naturalne. Szczególnie na część wierzchnią obuwia. Cholewki powstają z miękkich, licowanych skór wierzchnich różnej grubości dobranej do rodzaju obuwia (tabela 18). Najczęściej stosuje się bukaty bydlęce, tzw. boksy bydlęce.

Wyściółkę stanowi skóra podszewkowa, której parametry dobierane są do grubości warstwy skóry wierzchniej. Opcjonalnie w przypadku obuwia zimowego podszewkę zastępuje się ociepliną, np. włókniną obuwniczą. Pacjent ma możliwość wyboru koloru skóry wierzchniej. Jednak, jak wskazuje doświadczenie, zainteresowani najczęściej decydują się na barwę czarną lub brązową. Jest to jak najbardziej praktyczny wybór, ponieważ ustawodawca przewiduje dla osób dorosłych korzystających z refundacji jedną parę obuwia na rok.

Elementem umiejscowionym między wierzchem cholewki a podszewką i zachodzącym na część podpodeszwową jest zakładka. Materiałem stosowanym do jej wykonania jest również skóra naturalna: karki lub boki podpodeszwowe. Najczęściej bydlęce. Parametry surowca zależne są od celu jakiemu zakładka ma służyć. Skóra ma kilka ważnych cech – po namoczeniu poddaje się obróbce ręcznej i łatwo ją uformować, a po wyschnięciu zachowuje swoje właściwości i kształt. W przypadku spodów stosuje się różne materiały (tabele 19.1‑19.3).

Skóry na podpodeszwę poprzez wyściółkę powierzchniowo stykają się z częścią podeszwową stopy i powinny przystosowywać się do jej kształtu. Szczególnie w miejscu guza piętowego i pod kłębami małego i dużego palca. W trakcie użytkowania narażone są na nacisk stopy, wielokrotne zginanie oraz działanie potu. Powinny więc być odporne na wpływ tych czynników.

Podeszwy w butach ulegają wielokrotnemu zginaniu i ścieraniu, muszą dopasowywać się do podłoża. Powinny być odporne na działanie zmiennych temperatur oraz wilgoci. Oprócz skór podeszwowych na podeszwy stosuje się inne materiały. Należą do nich m.in. gumy porowate (styrogum) oraz gumy zelówkowe (poliguma). W przypadku tych produktów można wybrać odpowiednie grubości, twardości, stopień elastyczności, a swoją strukturą zewnętrzną gwarantują one antypoślizgowość podeszwy.

Mimo różnorodności i pewnych schematów doboru materiałów do wykonania obuwia ortopedycznego, niejednokrotnie trzeba zastosować podejście indywidualne. Podobna sytuacja występuje w przypadku wkładek do obuwia ortopedycznego.

Wkładki stanowią swego rodzaju dopełnienie indywidualnego obuwia ortopedycznego, które w przeważającej części wytwarzane jest z surowców naturalnych. Z tego względu istnieją tendencje do wykorzystywania tego typu materiałów w produkcji wkładek. Najpopularniejszym materiałem jest korek pozyskiwany z kory dębu korkowego i materiały pochodne – suberytowe płyty korkowe (zdjęcie 13).

Rz1lNlkqUyIXz

Zdjęcie przedstawia płyty suberytowe i korę dębu korkowego.

Łatwość obróbki korka i płyt pozwala wykorzystywać je szczególnie do konstrukcji wymagających dostosowania do zniekształcenia, a ich niska waga – na wyrównania skróceń kończyn.

Obawy w stosunku do samej kory dębu korkowego budzi fakt, że może się kruszyć i odkształcać pod wpływem dużych obciążeń. Natomiast drobnoziarniste płyty korkowe wykazują się odpornością na kruszenie i większą wytrzymałością. Dodatkowo, są tworzywem nietoksycznym, hipoalergicznym i wodoodpornym. Występują w różnych grubościach, co w wielu przypadkach pozwala zastąpić nimi korę dębu korkowego. Względnie elastyczne są bardziej wskazane do podparcia statycznie obniżonego sklepienia stóp.

Jako materiał naturalny na wyściółkę wkładki wykorzystuje się skóry podszewkowe, np. świńskie czy bydlęce. Dostępne są one w różnych grubościach i kolorach. Najczęściej na wyklejenie wkładki używa się futrówki takiego samego typu jak w cholewce buta. Czasem na życzenie pacjenta wkładkę wykańcza się skórą juchtową.

Alternatywą dla wyżej wymienionych materiałów są materiały produkowane na bazie tworzyw sztucznych, które docelowo, tak jak kora dębu korkowego, mogą mieć różne przeznaczenie. W obuwnictwie ortopedycznym wykorzystuje się je w postaci płyt piankowych (zdjęcie 14), a współczesny rynek oferuje bardzo szeroką gamę tych produktów.

RzDMwjSStDhCF

Zdjęcie przedstawia próbniki pianek termoplastycznych w różnych kolorach i wariantach.

Pianki te są lekkie, nienasiąkliwe, odporne na wilgoć, niepalne, energo- i termoizolacyjne, nietoksyczne oraz hipoalergiczne. W zaopatrzeniu ortopedycznym stosowane są nie tylko w obuwnictwie, ale także przy wytwarzaniu innych przedmiotów ortopedycznych. Ponadto ten typ materiałów cechuje:

• gładka powierzchnia,

• różny poziom elastyczności,

• różna odporność na zgniatanie,

• termoformowalność,

• różna grubość i twardość,

• różnorodność kolorystyczna (płyty jednolite lub wielobarwne).

W zakresie wykonawczym pianki można swobodnie:

• formować na ciepło,

• ciąć w każdym kierunku,

• kleić warstwowo,

• oklejać nieregularne krawędzie,

• kleić z różnymi materiałami: skóra, tworzywa sztuczne, styrogum, korek,

• wypełniać zagłębienia,

• rozcinać warstwami,

• powiększać wymiar powierzchni płyt poprzez zgrzewanie do tzw. czoła,

• wydrążać i frezować,

• szlifować na żądany wymiar oraz kształt.

Łatwość obróbki i cechy tych produktów pozwalają na ich szersze zastosowanie, m.in. na elementy korekcyjne, peloty, kliny, uzupełnienia brakujących części stóp (np. przodostopia), wzmocnienia podeszwowej strony wkładki czy wyścielenia strony wierzchniej wykonywanego przedmiotu. Wkładki mogą być różnego przeznaczenia, a właściwości materiałów sprzyjają stosowaniu różnych metod wytwarzania. Wkładka może powstać w całości z tworzywa sztucznego lub pianek połączonych z materiałami innego typu (zdjęcie 15).

RDmLK5g1tqpfV

Zdjęcie przedstawia kopyto klinowe, do którego dopasowana została wkładka z płyty korkowej i pedilinu.

Materiały piankowe wyparły prawie całkowicie stosowany wcześniej do wkładek prasowany filc blokowy oraz gumy, np. styrogum. Ze względu na trwałość, elastyczność i nieodkształcalność gumy byłyby jak najbardziej wskazane na podparcia miejsc wymagających korekty lub do zabezpieczania dużych obciążeń. Jednak guma w kontakcie ze skórą stopy, nawet poprzez wyściółkę wkładek, sprzyja odparzaniu skóry. Dodatkowo nadmierne pocenie w połączeniu z gumą powoduje nieprzyjemny zapach. Mimo tego negatywnego aspektu higienicznego znajdują się pacjenci, którzy preferują takie rozwiązania. Filc natomiast, jeżeli jest wykorzystywany, to w wersji miękkiej i cienkiej, bardziej jako element ocieplający. W tym celu wykorzystuje się również włókniny obuwnicze.

Jak już wspomniano, jeżeli wkładki są wyrobem dedykowanym konkretnemu pacjentowi, wybór materiałów do ich wykonania należy rozpatrywać w oparciu o: zalecenia lekarza, specyfikę przypadku danego pacjenta i jego potrzeby oraz wiedzę, doświadczenie i możliwości techniczno‑produkcyjne wytwórcy. Wkładki ortopedyczne powstają jako istotny element leczniczy w indywidualnym obuwiu ortopedycznym.

Oprócz materiałów podstawowych, w wykonawstwie obuwia ortopedycznego i wkładek stosuje się szereg materiałów pomocniczych. Należą do nich m.in.:

• różnego przeznaczenia kleje (np. kauczukowy, dekstryna, rozpuszczalnikowy),

• tkaniny (płótno bawełniane, wigonka),

• woski, apretury, pasty do obuwia,

• gwoździe,

• galanteria metalowa (spinki, klamry, oczka – krążki).

W filmie Materiały do wyrobu obuwia ortopedycznegoDciKZXrl2Materiały do wyrobu obuwia ortopedycznego zostały przedstawione wybrane materiały.

Różnorodność materiałów pozwala na sprawne realizowanie procesów wytwórczych, dostosowanie ich do praktykowanej technologii oraz – w miarę możliwości – nie tylko do potrzeb leczniczych, ale również gustu pacjenta.

Powrót do spisu treściDNOypJtB5Powrót do spisu treści