E-materiały do kształcenia zawodowego
Rozwój psychomotoryczny dziecka i jego wspomaganie
SPO.04. Świadczenie usług opiekuńczych i wspomagających rozwój dziecka - Opiekunka dziecięca 325905
bg‑azure
Klasyfikacja rodzajów zabaw
PLANSZA INTERAKTYWNA
Spis treści
Definicje i funkcje zabawyDefinicje i funkcje zabawy
Klasyfikacja zabawKlasyfikacja zabaw
Opis zabawOpis zabaw
Przykłady poszczególnych rodzajów zabawPrzykłady poszczególnych rodzajów zabaw
Zabawy tematyczneZabawy tematyczne
Zabawy konstrukcyjneZabawy konstrukcyjne
Zabawy dydaktyczneZabawy dydaktyczne
Zabawy ruchoweZabawy ruchowe
Zabawy manipulacyjneZabawy manipulacyjne
Definicje i funkcje zabawy
- Zabawa
Zabawa to podstawowa forma aktywności dziecka, działalność spontaniczna i dobrowolna, której nie towarzyszą inne cele niż zadowolenie i przyjemność. - Funkcja kształcąca
Funkcja kształcąca – dziecko w trakcie zabawy:- kształci świat zmysłów,
- wzbogaca wiedzę o świecie,
- poznaje siebie,
- rozwija zasób słownictwa,
- nabywa umiejętności komunikowania się,
- dokonuje samooceny,
- poznaje swoje możliwości.
- Funkcja wychowawcza
Funkcja wychowawcza – dziecko w trakcie zabawy:- poznaje normy, przepisy, wartości społeczne i reguły postepowania,
- wyraża swój stosunek do otoczenia społecznego,
- uczy się dobroci, szacunku, rzetelności, uczciwości.
- Funkcja terapeutyczna
Funkcja terapeutyczna – dziecko w trakcie zabawy:- wyraża swoje emocje i uczucia,
- uwalnia się od napięć emocjonalnych,
- podejmuje próby rozwiązywania problemów.
- Funkcja projekcyjna
Funkcja projekcyjna – dziecko w trakcie zabawy:- pełni role społeczne,
- wykonuje powierzone mu zadania,
- wykazuje swoje mocne i słabe strony,
- podejmuje próby działania w różnych sytuacjach.
Definicje i funkcje zabawy
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
- Klasyfikacja zabaw według Rudika
Istnieje wiele propozycji klasyfikacji zabaw. Różna jest też ich terminologia, co oznacza, że ten sam rodzaj zabawy jest różnie nazywany. Według przyjętej w polskiej psychologii rozwojowej klasyfikacji, dokonanej przez Rudika wyróżniamy:- zabawy tematyczne, czyli twórcze, iluzyjne, fikcyjne, zabawy „w coś’’,
- zabawy konstrukcyjne,
- zabawy dydaktyczne,
- zabawy ruchowe.
- Klasyfikacja zabaw według Marii Kwiatkowskiej
Maria Kwiatkowska wyróżnia dodatkowo zabawy manipulacyjne, które są ważnym czynnikiem rozwoju umysłowego dziecka. W zabawach tych dziecko kieruje się własnymi zainteresowaniami, bez udziału dorosłych. Każda zabawa manipulacyjna rozpoczyna się od spostrzeżenia zmysłowego, po którym następuje przejaw aktywności. Towarzyszy jej poczucie zadowolenia płynące z pokonywania trudności, zdobywania nowych doświadczeń podczas manipulowania dostępnymi przedmiotami.
Klasyfikacja zabaw
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
- Zabawy tematyczne
W zabawach tematycznych dzieci odtwarzają życie i pracę dorosłych. Czynności i sytuacje zabawowe łączą się w łańcuchy tematyczne, w których często dochodzi do mieszania się obiektywnej rzeczywistości ze światem fantazji. Treści zabaw tematycznych zależą od wiedzy dziecka o świecie i w dużej mierze poziom ich jest uzależniony od rozwoju poznawczego. Można podzielić je na następujące kategorie:- zabawy dotyczące spraw rodzinnych,
- zabawy w prace domowe i czynności gospodarcze,
- zabawy na temat pracy zawodowej dorosłych,
- zabawy związane z życiem zwierząt.
- Zabawy konstrukcyjne
Zabawy konstrukcyjne polegają na wytworzeniu przedmiotów, obiektów z różnorodnych materiałów bądź gotowych elementów, na przykład klocków. Rozwijają zdolności manualne, twórcze myślenie, wytrwałość, przygotowują do świadomego przekształcania rzeczywistości. - Zabawy dydaktyczne
Istotą zabaw dydaktycznych jest rozwiązywanie zadań kończących się określonym wynikiem. Są one przygotowane przez dorosłych w celu rozwijania zdolności poznawczych dziecka. - Zabawy ruchowe
Zabawy ruchowe są związane z wykonywaniem ruchów, głównie lokomocyjnych, wymagających szybkości, zręczności i wysiłku, zaspokajają „głód’’ ruchu. Zapewniają harmonijny rozwój fizyczny, wdrażają do czynnego wypoczynku. - Zabawy manipulacyjne
Pierwsze zabawy manipulacyjne można zaproponować maluszkowi już w czwartym bądź w piątym miesiącu jego życia, gdy posiada już rozwiniętą umiejętność chwytania i ukształtowany odpowiednio tzw. chwyt dłoni. Warto wówczas zadbać o różnorodność przedmiotów/zabawek podawanych dzieciom.
Opis zabaw
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Przykłady poszczególnych rodzajów zabaw
Zabawy tematyczne
- Zabawy tematyczne
Zabawa w gotowanie z wykorzystaniem zabawkowej kuchenki - gotowanie, podawanie do stołu, zmywanie naczyń i tym podobne. - Zabawy tematyczne
Pielęgnowanie lalki lub misia - karmienie, przebieranie, zmiana pieluchy, przebieranie, usypianie. - Zabawy tematyczne
Zabawa w lekarza z użyciem zestawu „Mały lekarz” - badanie stetoskopem, zaglądanie do gardła, wywiad, robienie zastrzyków, opatrunków. - Zabawy tematyczne
Zabawa w fryzjera - czesanie i pielęgnacja włosów, strzyżenie włosów, farbowanie włosów, golenie zarostu na twarzy. - Zabawy tematyczne
Zabawa w sklep - kupowanie, sprzedawanie, wydawanie pieniędzy, używanie kasy.
Zabawy tematyczne
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
- Zabawy konstrukcyjne
Budowanie wysokiej wieży z klocków. - Zabawy konstrukcyjne
Budowanie pociągu lub węża z klocków - wieża pozioma. - Zabawy konstrukcyjne
Budowanie tunelu dla samochodów, drogi lub torów dla samochodów. - Zabawy konstrukcyjne
Budowanie domów, miast, własnych konstrukcji z różnego rodzaju klocków. - Zabawy konstrukcyjne
Budowanie namiotów lub bazy z koców, poduszek i tym podobnych.
Zabawy konstrukcyjne
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
- Zabawy dydaktyczne
Memory – gra, która uczy koncentracji i rozwija pamięć. Składa się z kilku lub kilkunastu lub kilkudziesięciu par kartoników z obrazkami pasującymi do siebie. Zadaniem dzieci jest odnalezienie par. - Zabawy dydaktyczne
Strażnik – dzieci siadają w kole, jedna osoba – strażnik – siada w środku z zawiązanymi oczami. Pozostali zdejmują po jednym bucie i układają wokół niej. Są to skarby. Następnie każde dziecko kolejno, skradając się w ciszy, stara się odzyskać swego buta. Strażnik może poruszać tylko rękami, jeśli wskaże lub dotknie osobę skradającą się. Osoba ta siada i nie zdobywa w tej turze skarbu. - Zabawy dydaktyczne
Detektyw – jedna osoba - opiekunka lub dziecko - opisuje wybraną osobę z grupy, wskazując na jej indywidualne cechy. Pozostali starają się odgadnąć o kim mowa. Kto pierwszy odgadnie, wymyśla nową zagadkę, kto poda błędną odpowiedź, nie zdobywa punktu w tej rundzie. - Zabawy dydaktyczne
Pytanie i odpowiedź – dzieci stoją na obwodzie koła i podają sobie dwie piłki z rąk do rąk. Jedna piłka to pytania, druga odpowiedzi. Gdy opiekunka uderzy w tamburyno, dziecko, które trzyma piłkę oznaczającą pytanie, zadaje pytanie, a dziecko, które trzyma piłkę oznaczającą odpowiedź, powinno na nie odpowiedzieć. - Zabawy dydaktyczne
Klasyfikowanie według kolorów – dzieci siedzą na dywanie na obwodzie koła, w środku stoją kolorowe pudełka na klocki. Każde dziecko otrzymuje klocki w kolorach koszy. Zadaniem każdego jest wrzucenie klocka w kolorze odpowiednim do koloru kosza.
Zabawy dydaktyczne
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
- Zabawy ruchowe
Slalomy – przechodzenie slalomem pomiędzy pachołkami, którymi mogą być butelki, krzesła, poduszki, kubki, na różne sposoby, na przykład biegiem, na palcach, tyłem, na czworakach, z piłeczką na łyżce, z woreczkiem na głowie. Odległości między pachołkami i sposoby przechodzenia slalomu dostosowuje się do możliwości dziecka. - Zabawy ruchowe
Zabawy z piłką – toczenie piłki do siebie nawzajem, rzucanie i łapanie, rzuty do celu, slalom z piłką przy nodze. - Zabawy ruchowe
Tory przeszkód – można do tego wykorzystać krzesła - przechodzenie pod lub nad, poduszki - przechodzenie z jednej na drugą lub ich przeskakiwanie, taśmę malarską - wyznaczenie linii do „przechodzenia po linie” lub rozpięcie taśmy między krzesłami, by przechodzić pod nią i wiele innych. Ogranicza nas tylko wyobraźnia i wielkość mieszkania. - Zabawy ruchowe
Zabawy skoczne – podskoki obunóż lub na jednej nodze „jak daleko doskoczysz”, przeskakiwanie nad skakanką lub linką. - Zabawy ruchowe
Czarodziej i inne zabawy w naśladowanie – jedna osoba jest czarodziejem i zamienia uczestników zabawy, na przykład w zwierzęta. Kiedy powie „czary-mary, czary-mary zmieniam was lub nas w…” i poda nazwę zwierzęcia, to pozostali uczestnicy zabawy wraz z czarodziejem naśladują jego ruchy i odgłosy.
Zabawy ruchowe
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.
- Zabawy manipulacyjne
Przedmiot lub zabawka czy grzechotka – podaj je dziecku, a będzie mogło je poznać zmysłem wzroku - zobaczyć), dotyku - poczuć fakturę, słuchu - usłyszeć dźwięk. - Zabawy manipulacyjne
Tablica manipulacyjna – tablica wykonana z płyty/drewna, do której są przymocowane różne przedmioty, o różnej strukturze i funkcjonalności, które występują także w naturalnym środowisku dziecka i którym ono zwykle bardzo się interesuje. Na tablicy wszystkie elementy muszą być bezpiecznie zamontowane, aby dziecko bez obaw i zagrożenia mogło się nimi bawić, co wpływa pozytywnie na rozwój motoryki małej, czyli sensomotoryki. - Zabawy manipulacyjne
Zabawy z masami plastycznymi, takimi jak: piankolina, ciastolina czy piasek kinetyczny zachęcają dzieci do wąchania, dotykania, obserwowania i poznawania świata wokół za pomocą zmysłów. Dziecko w ten sposób poznaje nie tylko siebie, ale również zjawiska zachodzące wokół.
Przepis na piankolinę.
Potrzebujesz:- kilograma mąki ziemniaczanej,
- jedno opakowanie pianki do golenia,
- odrobinę płynu do mycia naczyń, najlepiej białego lub bezbarwnego.
Wszystkie elementy należy połączyć ze sobą w dużej misce lub plastikowej kuwecie. Z piankoliny można tworzyć rozmaite babki, budowle, zakopywać skarby, bawić się autami czy ludzikami, odciskać dłonie, a nawet pisać literki za pomocą wykałaczki. Do białej masy można dodać odrobinę barwników spożywczych, a nawet brokatu, co spowoduje, że zabawa nie będzie nudna. Możliwość mieszania różnych produktów daje dzieciom wiele radości i dostarcza pozytywnych przeżyć i emocji. Dzieci mają możliwość odkrywania i doświadczania świata, który je otacza. - Zabawy manipulacyjne
Składanie klocków, na przykład jeżyków z kolcami o właściwościach sensorycznych. Klocki-jeżyki wyróżniają się elastycznością, co w głównej mierze sprawia, że ich łączenie ze sobą lub późniejsze rozłączanie będzie dla dziecka nie tylko proste, ale i również przyjemne. Są one mocne i odporne, więc nie ma obaw o ich trwałe odkształcenie, nawet podczas intensywnej zabawy Można je w dowolny sposób naginać, żeby stworzyć z nich oryginalne konstrukcje i budowle. Mają odpowiednio duży rozmiar, posiadają różne elementy konstrukcyjne w ciekawych kształtach i ładnych kolorach, a także o różnych wielkościach, które można swobodnie ze sobą łączyć, żeby powstały zróżnicowane konfiguracje. - Zabawy manipulacyjne
Sortery kształtów dla niemowląt – pojemniki z otworami; mogą występować w różnych kształtach i wielkościach. Zabawa polega na tym, że dziecko dopasowuje kształt i kolor klocka do odpowiedniego otworu pojemnika.
Zabawy manipulacyjne
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY-SA 3.0.