Już ponad 11 tysięcy lat temu człowiek uprawiał niektóre gatunki roślin. Dzięki temu, że możliwa stała się produkcja żywności dla dużych społeczności, rozwinęły się największe starożytne cywilizacje – egipska i mezopotamska. Powstawały one w dorzeczach wielkich rzek, gdzie gleby były najbardziej żyzne. Również dzisiaj bez umiejętności uprawy roślin ludzie nie mogliby funkcjonować.
Już wiesz
czym jest udomowienie;
że rolnictwo najlepiej rozwinięte jest na Nizinach Środkowopolskich;
że niektóre rośliny są trujące;
jak przebiega wzrost roślin.
Nauczysz się
rozpoznawać i nazywać popularne rośliny uprawne;
wskazywać pozytywny wpływ ogródków przydomowych i działkowych na środowisko;
wskazywać korzyści płynące z samodzielnej uprawy roślin;
prawidłowo przesadzać rośliny.
iou5AYsFYb_d5e153
1. Rośliny uprawne
Ludzie hodują nie tylko zwierzęta, ale też rośliny. Niektóre uprawiamy dla przyjemności – dla ich pięknych kwiatów lub liści. Jednak najważniejsze są te rośliny, które dostarczają nam pożywienia (np. zboża, krzewy i drzewa owocowe), oleju (np. słonecznik) i włókien służących do wyrobu tkanin (len, bawełna).
R1CCYcrA3LyRu1
Fotografia prezentuje źdźbła pszenicy rosnącej na polu.
Pszenica jest jednym z najważniejszych zbóż uprawianych na świecie. Z jej ziaren wytwarza się m.in. mąkę pszenną, która służy nam do produkcji chleba, ciast i makaronów
Ważna grupa roślin uprawianych na polach to rośliny okopowerośliny okopowerośliny okopowe. Są wymagające w uprawie i potrzebują dużo wody, za to dostarczają wiele substancji odżywczych. Należą do nich m.in. ziemniaki, buraki, marchew, pietruszka i cykoria.
RuZOKPXTEXAZM1
Fotografia prezentuje korzeń buraka cukrowego na powierzchni ziemi.
Burak cukrowy jest w Polsce podstawowym surowcem do produkcji cukru spożywczego
Ciekawostka
Jeszcze do XIX wieku cukier produkowano tylko z trzciny cukrowej rosnącej wyłącznie w klimacie gorącym. W Europie był on bardzo drogi i trudno dostępny. Dopiero rozpowszechnienie uprawy buraka cukrowego sprawiło, że cukier można było wytwarzać w dużej ilości i dzięki temu trafił na wszystkie stoły.
Dla gospodarki człowieka ważną rolę odgrywały też rośliny oleiste. Ich nasiona zawierają duże ilości tłuszczów, z których wyrabia się oleje spożywcze – zdrowsze od tłuszczów zwierzęcych. Od kilku lat stosuje się je także do wyrobu biopaliw.
R1XTPGDMjL74C1
Fotografia prezentuje pole lnu kwitnącego na niebiesko.
Len jest rośliną oleistą. Ponadto jego łodygi zawierają mocne włókna służące do wyrobu tkanin
iou5AYsFYb_d5e206
2. Rośliny w ogrodzie
Wiele osób niemieszkających na wsi uprawia rośliny, np. w ogródkach działkowych. Ich posiadacze mają własne warzywa i owoce – przynajmniej przez część roku nie muszą kupować ich w sklepie. Takie ogródki są także dodatkowym, bardzo ważnym źródłem czystego powietrza w miastach. Dają schronienie wielu zwierzętom, m.in. ptakom. Dla ludzi są miejscem odpoczynku, zaś praca przy uprawie roślin sprawia im przyjemność i pozwala zachować dobre zdrowie.
RMbPy0xhErWfA1
Fotografia prezentuje fragment ogródka działkowego z grządkami żyznych warzyw zielonych.
Ogródki działkowe lub przydomowe są bardzo korzystnym dla zdrowia sposobem spędzania wolnego czasu
Ogródek działkowy należy pielęgnować w sposób, który będzie korzystny dla środowiska. Sprawdźmy, jakich błędów unikać podczas pielęgnacji swojego ogrodu.
RsRSRfcdeJVE0
Fotografia prezentuje osobę wykonującą opryski drzew w ogrodzie.
Oprysk
Nadmierne używanie chemicznych środków tępiących szkodniki i chwasty zatruwa glebę. Chwasty lepiej pielić ręcznie, a do wytępienia szkodników użyć naturalnych środków, np. wytwarzanych z czosnku. Czosnek jest bowiem trujący dla wielu owadów, a jednocześnie nie szkodzi roślinom, poza tym podczas oprysku nie trzeba stosować stroju ochronnego
R10Cmjt9K9rP7
Zdjęcie przedstawiające osobę ścinającą cienkie drzewo za pomocą ręcznej piły.
Przesadzanie oraz wycinanie drzew i krzewów
Niektóre drzewa i krzewy wymagają czasami przycięcia gałęzi, jednak nigdy nie należy robić tego latem, ponieważ mogą znajdować się na nich ptasie gniazda. Najlepiej przycinać je późną jesienią lub wczesną wiosną
Ciekawostka
Różne kultury i narody wypracowały charakterystyczne dla siebie style ogrodów. Z czasem przenikały one do innych krajów, jednak nazywano je tak, by wiadomo było, skąd się wywodzą. Dlatego odwiedzając jakiś ogród, możemy się dowiedzieć, że to na przykład ogród w stylu francuskim.
Najbardziej rozpowszechnione style urządzania ogrodów
R1YoQNqDq3lp4
Fotografia prezentuje park położony nad wodą z różnymi drzewami oraz krzewami.
Ogród angielski
Ogrody angielskie są porośnięte różnorodnymi roślinami, między którymi stawia się murki czy studnie. Ma to upodobnić ogród do naturalnego lasu lub zarośniętych ruin
R1caZZckUtCO6
Fotografia prezentuje ogród francuski ze starannie formowanymi wzorami z roślin.
Ogród francuski
W ogrodach francuskich rośliny są sadzone oraz starannie formowane i przycinane w widoczne z góry geometryczne kształty
R1RGrc26ZjYMy
Fotografia prezentuje ogród japoński ze skałami, woda oraz mostem i drzewami.
Ogród japoński
Według Japończyków w ogrodzie muszą znaleźć się woda i skały. Dlatego w ogrodach japońskich można znaleźć niewielkie skały, sztuczne pagórki oraz stawy
iou5AYsFYb_d5e260
3. Rośliny w mieszkaniu
Osoby, które mieszkają w mieście i nie mają domowego ogródka lub działki, również mogą spróbować swoich sił w uprawie roślin. Wystarczą doniczka, odpowiednia ziemia ogrodowa i nasiona lub sadzonki wybranych roślin. Musimy tylko dowiedzieć się, jakie wymagania ma wybrana przez nas roślina: jaką lubi glebę, czy lubi stać w miejscu nasłonecznionym czy zacienionym i jak często należy ją podlewać. Wszystkie te informacje znajdziemy na przykład na opakowaniu z nasionami, w Internecie lub w poradnikach dotyczących uprawy roślin. Jeśli będziesz dbać o swoje rośliny, odwdzięczą ci się zdrowym wyglądem i pięknymi kwiatami. Będą też oczyszczać powietrze w twoim domu. (bibliography_iou5AYsFYb_d441t211)
R3XkPzqpZAyjO
Fotografia prezentuje kwitnącego na biało kaktusa w doniczce.
Kaktus
Źródło: Daniel Zimmermann (https://www.flickr.com), licencja: CC BY 2.0.
Rc7FvLOSMfwig
Fotografia prezentuje dracenę z długimi lancetowatymi liśćmi.
Dracena
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., rosepresentes (https://www.flickr.com), regan76 (https://www.flickr.com), licencja: CC BY 2.0.
Ryp5QPKJjO6dD
Fotografia prezentuje pelargonię z czerwonymi kwiatami rosnącą w doniczce na parapecie.
Pelargonia
Źródło: CinCool (https://www.flickr.com), licencja: CC BY 2.0.
Ri7SKEXKlg3iK
Fotografia prezentuje białe kwiatostany hoi.
Hoja
Źródło: Yvan leduc (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
RFEaYpMjggBY4
Fotografia prezentuje paproć z pióropuszowatymi zielonymi liśćmi.
Paproć
Źródło: GJFamily (https://www.flickr.com), licencja: CC BY 2.0.
iou5AYsFYb_d5e296
4. Przesadzanie roślin
Rośliny uprawiane w donicach zużywają sole mineralne znajdujące się w glebie. Dlatego co roku należy je przesadzać do większych donic. Ponadto przesadzenie do większej donicy daje roślinie więcej miejsca na rozwój korzeni. Przesadzanie roślin jest całkiem łatwe!
RTTRQUcOU3tci
Pokaz slajdów prezentujących przesadzanie rośliny doniczkowej. Slajd 1 – prezentuje przybory potrzebne do przesadzania rośliny: żwir, ziemia, łopatka, nóż, rękawice, nowa doniczka, woda w butelce.
Przygotowania
Przygotuj doniczkę z rośliną wymagającą przesadzenia, nową większą doniczkę, odpowiednią ziemię ogrodową, rękawice i łopatkę oraz nieco żwiru lub drobnych kamieni
RrG2u7nyvWPhp
Slajd 2 – demonstrator w rękawiczkach wyjmuje roślinę z doniczki.
Wyjmowanie rośliny z doniczki
Spróbuj delikatnie oddzielić ziemię od doniczki. Jeśli roślinę trudno jest wyjąć, możesz podważyć nożem korzenie – uważaj, aby ich nie uszkodzić
RJCPCos2diw6W
Slajd 3 – pokazano wyjętą roślinę z doniczki, trzymaną przez demonstratora w rękawiczkach
Rozluźnienie korzeni
Korzenie długo nie przesadzanej rośliny są zwykle zbite. Należy je nieco rozluźnić, aby umożliwić roślinie lepsze pobieranie wody. Możesz to zrobić, np. stukając lekko korzeniami o podłoże lub delikatnie ugniatając je
RjE9YO7btaDYb
Slajd 4 – demonstrator nasypuje żwir do brązowej doniczki
Przygotowanie doniczki
Na dno nowej doniczki nasyp trochę żwiru. Dzięki niemu nadmiar wody nie będzie zalegał między korzeniami, co mogłoby doprowadzić do ich gnicia
R47kVsgktuwz7
Slajd 5 – demonstrator w rękawiczkach nasypuje łopatką ziemie do doniczki
Nasypywanie gleby
Przykryj żwir niewielką warstwą ziemi
R1DzW1sjvdgAY
Slajd 6 – roślina zostaje włożona do przygotowanej doniczki, a następnie zostaje dosypana ziemia.
Sadzenie rośliny
Włóż roślinę do nowej doniczki. Przytrzymując roślinę jedną ręką, wypełnij doniczkę ziemią
RKyV7xKO3uqRl
Slajd 7 – posadzona roślina w doniczce zostaje podlana przez demonstratora
Podlewanie
Na koniec podlej roślinę, by gleba była wilgotna
iou5AYsFYb_d5e334
Podsumowanie
Rośliny uprawiane są dla przyjemności i w celach gospodarczych.
Ogrody są ważnym elementem środowiska.
Rośliny uprawiane w donicach wymagają przesadzania.
Praca domowa
Polecenie 1.1
Wybierz dowolną roślinę rosnącą w twoim domu lub ogrodzie (lub, jeśli nie masz żadnych roślin, twoją ulubioną roślinę) i opisz jej wymagania.
Polecenie 1.2
Zaprojektuj swój ogród marzeń. Możesz wykorzystać własne rysunki oraz inspiracje znalezione w Internecie lub czasopismach ogrodniczych.
