Temat: Mieszaniny

Materiał uzupełniający do wykorzystania na lekcjach w grupie przedmiotów przyrodniczych (przyroda, biologia, chemia, geografia, fizyka), zajęciach dodatkowych, kołach zainteresowań. Może służyć jako zasób poszerzający wiedzę, przygotowujący uczniów do konkursów przyrodniczych.

Autor: Zyta Sendecka

Adresat

Uczeń klasy VII szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

Klasa VII – chemia

I. Substancje i ich właściwości. Uczeń:

5) opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych;

6) sporządza mieszaniny i dobiera metodę rozdzielania składników mieszanin (np. sączenie, destylacja, rozdzielanie cieczy w rozdzielaczu); wskazuje te różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają jej rozdzielenie.

Cel lekcji

Uczniowie podają przykłady mieszanin i proponują sposoby rozdzielenia ich składników.

Kryteria sukcesu

• podasz cztery przykłady mieszanin;

• wymienisz różnice między mieszaniną jednorodną a niejednorodną oraz wskażesz przykłady takich mieszanin w swoim otoczeniu;

• zaproponujesz sposoby rozdzielania składników mieszanin.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne; 

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody/formy pracy

Pogadanka, praca z tekstem, praca z filmem, metoda laboratoryjna, obserwacja bezpośrednia.

Praca frontalna, praca indywidualna oraz praca w parach.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• tablety/komputery;

• przedmioty potrzebne nauczycielowi do zademonstrowania różnicy między mieszaninami jednorodnymi i niejednorodnymi: owoce na sałatkę (np. banany, mandarynki i jabłka) oraz sok w kartonie z tych samych owoców; deska do krojenia, nóż, szklane salaterki, blender, szklanka;

• przedmioty potrzebne do przeprowadzenia przez uczniów „Obserwacji 1”: woda, woreczek piasku, kilka niewielkich kamyków, sitko, kreda, łyżeczka, talerz, cztery szklanki, dwa lejki, bibuła filtracyjna;

• metodniki.

Fazy lekcji

Wstępna

1. Nauczyciel podaje temat i cel lekcji w języku zrozumiałym dla ucznia oraz kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel prosi ochotników, żeby omówili zasady zachowania się w pracowni przyrodniczej.

Realizacyjna

1. Nauczyciel prezentuje dwa zestawy tych samych owoców (np. banany, mandarynki i jabłka). Następnie kroi na niewielkie kawałki owoce z jednego zestawu. Umieszcza je w salaterce i miesza. Owoce z drugiego zestawu blenduje w wysokim naczyniu i przekłada do drugiej salaterki. Nauczyciel prosi uczniów, żeby zapisali w zeszycie różnice między otrzymanymi produktami. Ochotnicy odczytują swoje spostrzeżenia.

2. Nauczyciel do szklanki wlewa z kartonu sok z takich samych owoców, jak te, które zostały zblendowane i pokrojone na sałatkę. Uczniowie wyjaśniają, czym różni się sok od uzyskanych wcześniej produktów.

3. Nauczyciel kładzie przed salaterką z sałatką owocową kartkę z napisem „Mieszanina niejednorodna”, a przed szklanką z sokiem – kartkę z napisem „Mieszanina jednorodna”. Poleca uczniom, żeby na podstawie abstraktu własnymi słowami sformułowali objaśnienia następujących pojęć:

• mieszanina;

• mieszanina niejednorodna;

• mieszanina jednorodna.

Ochotnicy lub uczniowie wskazani przez nauczyciela odczytują swoje definicje. Najlepsze z nich prowadzący zapisuje na tablicy.

4. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenie interaktywne sprawdzające umiejętność odróżniania mieszanin niejednorodnych od jednorodnych.

5. Nauczyciel omawia sposoby rozdzielania składników mieszanin:

• filtrowanie;

• odparowywanie;

• przesiewanie.

6. Uczniowie w parach rozdzielają mieszaniny według instrukcji zamieszczonej w abstrakcie („Obserwacja 1”). W zeszytach zapisują rodzaj każdej z mieszanin oraz sposoby, a pomocą których rozdzielili ich składniki.

7. Nauczyciel zapowiada prezentację filmu. Poleca uczniom, żeby podczas oglądania zanotowali, jaki rodzaj mieszaniny poddano rozdzieleniu oraz nazwę metody, jaką zastosowano.

8. Nauczyciel prosi ochotników o przedstawienie swoich wyników obserwacji.

Podsumowująca

1. Nauczyciel prosi uczniów o odpowiedź na pytanie: „Co ma powietrze wspólnego z wodą mineralną?”.

2. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenie interaktywne utrwalające wiedzę na temat sposobów rozdzielania mieszanin.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Mixtures

In nature, very rarely can single substances be found. More often we are dealing with mixtures. A mixture is formed when we mix at least two different substances together.

Mixtures can be formed of solid substances, liquids or gases. Particles in the mixture do not change their properties. However, the mixture formed by them may differ in properties from their components.If, for example, you mix table salt and water, you will get a mixture that has a lower melting point than pure water, but the properties of the ingredients of this mixture remain the same.

Sometimes, when we mix two substances, eg water and sand, we can distinguish the components of the mixture.We then we have a heterogeneous mixture. We see that the sand slowly sinks to the bottom. The situation is different when mixing table salt with water. The salt dissolves in water and we get a clear liquid. If we are unable to distinguish the components of a mixture, it is a homogeneous mixture.

The components of many mixtures can be separated. The separation method is selected based on the properties of the components.

The mechanical method consists of separating the ingredients by hand or with the help of tools. Mechanical separation can be used on a heterogeneous mixtures of solids. The process consists of removing larger pieces of a substance with tweezers or sieving the mixture. If one of the components of the mixture is liquid, then we can use filtration. It consists of filtering a heterogeneous mixture through an appropriate filter. The filter keeps the solids and the liquid flows into the container under it.

It is more difficult to separate the components of a homogeneous mixture. One of the methods that can be used for a mixture of homogeneous solid and liquid, is evaporation. It consists of heating a mixture, the result of which is that the liquid, e.g. water, turns into steam, and a solid substance remains in the container (in this way the salt in salt water can be obtained).

It happens that after mixing, the substances take up less space than each of them separately. This is because particles of different substances have different sizes. If they are mixed, smaller particles fill the space between larger ones.

• Mixtures are formed by combining two or more substances.

• Mixtures are divided into: homogeneous and heterogeneous.

• The components of homogeneous mixtures can not be distinguished by the naked eye or magnifying glass, whereas in heterogeneous mixtures we can distinguish at least one component.

• Depending on the nature of the components forming the mixture, a variety of methods may be used for their separation, e.g. mechanical separation, filtration and evaporation.