Naprawiam fortepiany i pianina - najczęściej spotykane usterki eksploatacyjne pianina i fortepianu
PLANSZA INTERAKTYWNA
Przejście do planszy interaktywnej w języku angielskim.Przejście do planszy interaktywnej w języku angielskim.
Długa i intensywna eksploatacja pianina czy fortepianu, a także nieodpowiednie warunki panujące w otoczeniu, w tym niewłaściwa wilgotność i temperatura, powodują liczne usterki instrumentów. Ich naprawa wymaga fachowej wiedzy, doświadczenia, narzędzi i akcesoriów. Każdy niewielki błąd, popełniony w procesie naprawy, może skutkować nieodwracalnymi konsekwencjami, np. w postaci dysfunkcji instrumentu, gdyż wiele elementów konstrukcyjnych jest ze sobą wzajemnie powiązanych. Niektóre usterki z pozoru mogą wydawać się proste do samodzielnej reperacji, jednak odradza się nieprofesjonalne naprawianie pianin i fortepianów.
W kolejnych etapach poznasz różne usterki występujące w pianinach i fortepianach oraz sposoby ich naprawy.
Zawartość nagrania audio jest tożsama z treścią znajdującą się poniżej nagrania.
Plansza interaktywna „Naprawiam fortepiany i pianina - najczęściej spotykane usterki eksploatacyjne pianina i fortepianu” przedstawia budowę fortepianu i pianina. W Spisie treści zawartym w multimedium znajdują się dwie zakładki:
pierwsza z nich to pianino, druga to fortepian. Po kliknięciu wybranej zakładki w centralnej części multimedium pojawia się fragment danego instrumentu. Na nim ponumerowane wybrane elementy - tożsame z zakładkami po lewej stronie, odnoszące się do najczęstszych usterek występujących w danym instrumencie. Po kliknięciu w wybraną zakładkę pojawia się audio tożsame z opisem poniżej oraz fotografia.
Pianino
1. „Chody boczne” młotków w prawo i w lewo. Opis: Jeśli obserwujemy „chody boczne” młotków, należy wykonać ich przyparzanie „na chody”, które polega na podgrzaniu trzonków młotkowych przy pomocy lampki spirytusowej i doprowadzeniu młotków do równości i równoległości między sobą. Fotografia przedstawia dziewięć filcowych młoteczków. Dwa z nich uniesione są do góry. Młotki osadzone są na drewnianych patyczkach. W tle drewniana rama instrumentu.
2. Duże „zbicia” główki młotka. Opis: Duże „zbicia” główki młotka oraz bruzdy po strunach są widoczne w sektorze dyszkantowym. Należy wykonać lokalne profilowanie młotków oraz ewentualnie korektę ułożenia linii steinlungu. Fotografia przedstawia dziewięć filcowych młotków. W ich dolnej części widoczne rowki powstałe od uderzeń w struny. W dolnej części struny instrumentu.
3. Zużyty filc moderatora. Opis: Filc moderatora zużywa się podczas częstego korzystania z trzeciego pedału, ponieważ wówczas młotki mogą go mocno uszkodzić. Jeśli filc moderatora jest zbyt zużyty, należy go wymienić. Fotografia przedstawia dwa pionowo leżące obok siebie fragmenty materiału o jasnym kolorze. Do lewego materiału przymocowana jest drewniana listewka. Przedmioty leżą na drewnianym stoliku. W tle podłoga.
4. Listwa moderatora Opis: Źle wyregulowana dźwignia względem popychacza powoduje niedostateczne opuszczanie listwy moderatora wraz z filcem pomiędzy młotki a struny. Jeśli listwa moderatora nie działa poprawnie, to nie wytłumia wszystkich dźwięków. W przypadku niepoprawnego działania listwy moderatora należy odpowiednio dokręcić nakrętkę, aby cała dźwignia, w miejscu zetknięcia się z popychaczem, podeszła do góry. Fotografia przedstawia trzydzieści trzy filcowe młotki. Dwa z nich uderzają w struny, które są naciągnięte na kołki stroicielskie. W tle widoczna rama instrumentu.
5. Luz na klawiaturze. Opis: Luz na klawiaturze powstaje z powodu niewyregulowanych pilotów klawiszy. Możemy dokonać korekty za pomocą regulatora pilotów. Wysokość pilotów trzeba należycie ustawić, zwracając szczególną uwagę na ruch chwytnika względem przeciwchwytnika. Obydwa te elementy powinny posiadać ten sam wspólny ruch. Fotografia. W centralnej części znajduje się fragment drewnianej listewki w którą wkręcona jest śruba. W tle równo ułożone względem siebie piloty klawiszy.
6. Luzy boczne na łożyskach kaszmirowych klawiatury. Opis: Luzy boczne na łożyskach kaszmirowych klawiatury powstają z powodu zbyt luźnych łożysk kaszmirowych na sztyfty przednie płaskie i sztyfty środkowe klawiszy. Fotografia przedstawia klawiaturę instrumentu. W dolnej części dwa palce trzymające jeden klawisz. Poniżej drewniana listwa przyklawiaturowa.
7. Luzy boczne młotków w sektorze średnicowym. Opis: Niektóre młotki w sektorze średnicowym mają luzy boczne. Powodem tego może być wysunięcie niektórych osiek z widełek orzechów, lub/i niepoodkręcanie śrub widełek dźwigni orzecha, albo/i niepoodkręcanie śrub płytek dźwigni orzecha. Dodatkowo główki młotków mogą niesymetrycznie uderzać w chóry dźwięków, a wówczas jest niezbędna ich korekta i regulacja.
8. Niesymetrycznie ułożone główki tłumików. Opis: Niesymetrycznie ułożone główki tłumików na strunach kilku dźwięków powodują, że nie wszystkie struny danego dźwięku są wytłumiane. Fotografia przedstawia siedem główek tłumników dotykających strun instrumentu. Jedna z główek jest lekko przekrzywiona skutkiem czego opiera się tylko o jedną z trzech strun.. W tle rama instrumentu.
9. Niesymetryczne struny potrójnych chórów. Opis: Struny potrójnych chórów w kilku dźwiękach (w pianinie bez agraf) są niesymetrycznie poukładane. Należy wykonać ich regulację. Fotografia przedstawia dziewięć potrójnych, pionowo ustawionych rzędów strun. Te napięta są na metalowym pręcie. W dwóch rzędach odstępy pomiędzy strunami są nieregularne. W tle rama instrumentu.
10. Odklejona nakładka plastikowa lub z kości słoniowej klawiatury. Opis: Upływający czas oraz długa i intensywna eksploatacja instrumentu, a także nieodpowiednie warunki panujące w otoczeniu, w którym znajduje się instrument, wpływają na osłabienie spoiny klejowej. Odklejającą się nakładkę należy ponownie przykleić lub, w razie konieczności, wymienić na zupełnie nową. Fotografia przedstawia klawisz instrumentu. Dwa palce przytrzymują nakładkę, która jest częściowo odklejona od drewnianej części klawisza. Fragment instrumentu leży na metalowym stole roboczym, który jest przykryty niebieską matą.
11. Pedał forte stuka. Opis: Pedał forte w momencie jego podnoszenia stuka, czego powodem może być brak lub wyeksploatowanie filcowej podkładki amortyzującej powrót pedału. W przypadku zbicia poduszki filcowej lub jej odklejenia należy wymienić materiał na nowy tak, aby maksymalnie wyciszyć pracę pedału. Fotografia przedstawia jeden z pedałów instrumentu. W drewnianej szczelinie pianina fragmenty odklejonego materiału wygłuszającego. Na dole podłoga.
12. Pedał forte skrzypi. Opis: Powodem skrzypiącego pedału forte w pianinie może być np. prowadnica popychacza, której otwór najczęściej wyklejony jest materiałem włókienniczym. Jeśli pedał forte skrzypi należy wymienić kaszmirowe łożyska.
13. Popychacze dźwigni głównych mają luzy boczne. Opis: Popychacze mają luzy boczne z powodu wyrobionych łożysk kaszmirowych osi popychacza. Należy dokonać wymiany osi. Fotografia przedstawia drewniany fragment popychacza pedału instrumentu. Przymocowane do niego dwa metalowe pręty. Jeden z nich cieńszy. Do dolnej części popychacza przyklejony zielony fragment materiału, do niego zaś dolega metalowa śruba. W tle rama instrumentu.
14. Rozregulowany chwyt chwytnika. Opis: Rozregulowany chwyt chwytnika w sektorze kilku dźwięków objawia się tym, że chwytnik łapie przeciwchwytnik zbyt późno albo zbyt wcześnie. Fotografia przedstawia osiewm drewnianych chwytników do których przyklejone są zielone kawałki materiałów. Jeden z nich jest lekko odchylony. W górnej części przeciwstawie ustawione przeciwchwytniki.
15. Tremolowanie młotka o struny. Opis: Tremolowanie młotka o struny to kilkukrotne odbijanie młotka o struny, które wynika najczęściej z braku pochwytu chwytnika. Gdy chwytnik jest za bardzo odgięty od przeciwchwytnika następuje brak pochwycenia. Fotografia przedstawia dwa filcowe młotki. Jedne z nich odstaje. Na górze napięte struny instrumentu. W tle rama instrumentu.
16. Zerwana struna. Opis: jednym, dowolnym dźwięku sektora dyszkantowego zerwana jest struna (dwa chóry). Zerwanie struny może nastąpić podczas strojenia, przy zbyt mocnym jej naciągnięciu, czyli przeciągnięciu dźwięku. Jeżeli instrument posiada zakończenia ejskowe, należy uprzednio taką strunę przygotować poprzez stworzenie na jej końcu ejski. Jeżeli pianino ma struny przewijane, wtedy początek i koniec struny musi być nawinięty na kołki stroikowe. Do tej operacji potrzebne będą narzędzia do naciągu strun. Fotografia przedstawia kilka rzędów napietych na metalowy pręcie strun. W centralnej części od góry wystaje fragment oderwanej struny. W tle rama instrumentu.
17. Zacinające się klawisze. Opis: Klawisze zacinają się z powodu zbyt ciasnych łożysk otworów na sztyfty środkowe klawiszy oraz zbyt ciasnych łożysk kaszmirowych na sztyfty przednie – płaskie. Fotografia przedstawia klawisze instrumentu. Jedne z nich odstaje do góry. W dolnej części drewniana rama instrumentu.
18. Zacinające się młotki. Opis: Młotki zacinają się z powodu zbyt ciasnych łożysk widełek dźwigni orzecha. Powstałą usterkę zacinających się młotków należy poddać naprawie. Najpierw nad ogniem lampki spirytusowej podgrzać szczypce z wydłużonymi szczękami, a następnie – chwytając widełki po obu stronach łożysk kaszmirowych – przytrzymać aż do momentu poluzowania się ośki. Fotografia przedstawia kilkanaście filcowych młotków. Jeden z nich odstaje od pozostałych. W górnej części napięte struny instrumentu.
19. Za wcześnie ustawiony moment wyzwolenia. Opis: Za wcześnie ustawiony moment wyzwolenia dla kilku młotków sektora wiolinowego. Regulację przeprowadza się za pomocą regulatora lejkowego, przy pomocy taśmy magnetycznej. Moment wyzwolenia najczęściej ustawia się na 2‑3 mm. Fotografia przedstawia filcowy młotek. W tle struny instrumentu dociśnięte metalowym płaskownikiem pod którym znajduje się kilka chwytników instrumentu.
20. Zbyt późne oddalanie się dźwigni tłumika od struny. Opis: Zbyt późne oddalanie się dźwigni tłumika od struny (dla sektora kilku dźwięków) wymaga regulacji łyżeczek dźwigni głównych. Fotografia przedstawia filcowy młotek. Na drugim planie znajdują się napięte struny instrumentu. Pod nimi szereg przymocowanych chwytników.
21. Zbyt słaba repetycja. Opis: Zbyt słaba repetycja w pianinie jest efektem uszkodzenia sprężynki popychacza dźwigni głównej. Fotografia przedstawia drewniane fragmenty popychaczy instrumentu. W centrum metalowe sprężynki zamocowane pomiędzy elementami popychacza. W tle fragment ramy instrumentu.
22. Zerwane lub zużyte tasiemki przeciwchwytnika. Opis: Zerwane lub zużyte tasiemki przeciwchwytnika to efekt wyeksploatowania materiału, z którego zostały wykonane. Ich brak lub uszkodzenie może skutkować całkowitą niemożnością oparcia się młotka o listwę spoczynkową ruchomą lub opóźnieniem tego procesu. A to ma bezpośredni wpływ na kolejny ruch młotka w kierunku struny. Fotografia przedstawia szeregowo zamocowane materiałowe tasiemki przeciwchwytnika. Skrajnie prawa tasiemka jest zerwana. Po prawej Fragment ramy instrumentu.
Fortepian
1. Chody boczne młotków w prawo i w lewo. Opis: Jeśli obserwujemy „chody boczne” młotków, należy wykonać ich przyparzanie „na chody”, które polega na podgrzaniu trzonków młotkowych przy pomocy lampki spirytusowej i doprowadzeniu młotka do równości i równoległości między sobą. Fotografia przedstawia dziewięć filcowych młotków instrumentu. Dwa z nich odstają do góry. W tle widoczna drewniana rama instrumentu.
2. Duże „zbicia” główki młotka. Opis: Duże „zbicia” główki młotka oraz bruzdy po strunach są widoczne w sektorze wiolinowym. Należy wykonać lokalne profilowanie młotków oraz ewentualnie korektę ułożenia linii steinlungu. Fotografia przedstawia dziesięć filcowych młotków fortepianu. Trzy z nich są wypchnięte do góry. Na filcowym materiale widoczne wyżłobienia od strun. Młotki zamocowanie na drewnianych palikach. W Tle fragment ramy instrumentu.
3. Zużyty filc moderatora. Opis: Jeśli filc podkładek na sztyftach płaskich klawiatury w kilku dźwiękach jest zużyty, należy wymienić podkładki korygując w tych miejscach głębokość ułożenia klawiatury. Fotografia przedstawia trzy klawisze fortepianu. Pod nimi zielone, materiałowe, przyklejone do drewnianej ramy podkładki.
4. Listwa przyklawiaturowa. Opis: Jeśli listwa przyklawiaturowa blokuje pracę kliku klawiszy, należy ją wyregulować. Fotografia przedstawia kilka klawiszy fortepianu. Dwa z nich są zablokowane w pozycji dolnej. Poniżej czarna listwa klawiaturowa.
5. Luzy boczne na łożyskach kaszmirowych klawiatury. Opis: Luzy boczne na łożyskach kaszmirowych klawiatury są wynikiem zbyt luźnych łożysk kaszmirowych na sztyfty przednie – płaskie lub sztyfty środkowe klawiszy. Fotografia przedstawia klawiaturę instrumentu. W dolnej części dwa palce trzymające jeden klawisz. Poniżej drewniana listwa przyklawiaturowa. ziesięć filcowych młotków fortepianu. Trzy z nich są wypchnięte do góry. Na filcowym materiale widoczne wyżłobienia od strun. Młotki zamocowanie na drewnianych palikach. W Tle fragment ramy instrumentu.
6. Nierówna linia steinlungu kilku młotków. Opis: Nierówna linia steinlungu kilku młotków jest efektem nierówno wyregulowanych pilotów klawiszy. Fotografia przedstawia ustawione w szeregu filcowe młotki instrumentu. Są one zamocowane na drewnianych palikach. Trzy z nich widocznie odstają od pozostałych. Pod nimi zielony materiał wygłuszający ich pracę.
7. Niesymetryczne ułożenie główek tłumików. Opis: Niesymetryczne ułożenie główek tłumików na strunach kilku dźwięków skutkuje tym, że nie wszystkie struny danego dźwięku są wytłumiane. Należy wykonać korektę regulacji.
8. Odklejona nakładka plastikowa/ lub z kości słoniowej klawiatury. Opis: Upływający czas oraz długa i intensywna eksploatacja instrumentu, a także nieodpowiednie warunki panujące w otoczeniu, w którym znajduje się instrument, wpływają na osłabienie spoiny klejowej. Odklejającą się nakładkę należy ponownie przykleić lub, w razie konieczności, wymienić na zupełnie nową. Fotografia przedstawia klawisz instrumentu. Dwa palce przytrzymują nakładkę, która jest częściowo odklejona od drewnianej części klawisza. Fragment instrumentu leży na metalowym stole roboczym, który jest przykryty niebieską matą.
9. Pedał forte skrzypi. Opis: Powodem skrzypiącego pedału forte w fortepianie może być np. prowadnica popychacza, której otwór jest najczęściej wyklejony materiałem włókienniczym. Jeśli pedał forte skrzypi należy wymienić kaszmirowe łożyska. Fotografia przedstawia fragment instrumentu. W centralnej części znajdują się dwa metalowe pedały zamontowane w drewnianym stojaku instrumentu. Drewniane elementy fortepianu są pomalowane na czarno, metalowe pedały w kolorze złotym. W tle jasna podłoga.
10. Pedał forte stuka. Opis: Pedał forte w momencie jego podnoszenia stuka, czego powodem może być brak lub wyeksploatowanie filcowej podkładki amortyzującej powrót pedału. W przypadku zbicia poduszki filcowej lub jej odklejenia należy wymienić materiał na nowy tak, aby maksymalnie wyciszyć pracę pedału. Fotografia przedstawia metalowy pedał instrumentu zamocowany w pomalowanym na czarno drewnianym stojaku fortepianu. W tle jasna podłoga.
11. Źle wyregulowane popychacze dźwigni głównej mechanizmu. Opis: Źle wyregulowane popychacze dźwigni głównej mechanizmu kilku dźwięków skutkują zbyt głębokim opadaniem. Należy wykonać korektę ich regulacji. Fotografia przedstawia drewniane fragmenty popychacza dźwigni głównej mechanizmu. Po prawej fragment ramy instrumentu.
12. Niesymetrycznie poukładane struny potrójnych chórów. Opis: Jeśli struny potrójnych chórów w kilku dźwiękach (w fortepianie bez agraf) są niesymetrycznie poukładane, należy wykonać ich regulację. Fotografia przedstawia kilka drewnianych przeciwchwytników. Ich frontowa płaszczyzna jest pomalowana na czarno. Dotykają one do napiętych strun. Jeden z potrójnego chóru strun nie ma zachowanej odpowiedniej odległości od siebie , skutkiem czego struny dotykają się. w tle fragment ramy instrumentu
13. Rozregulowane ułożenie popychacza. Opis: Jeśli w dźwigniach głównych kilku dźwięków rozregulowało się ułożenie popychacza względem górnego ramienia repetycyjnego, skutkuje to tym, że czoła niektórych popychaczy są za wysoko, a niektórych za nisko. Jeśli w dźwigniach głównych kilku dźwięków rozregulowało się ułożenie popychacza względem baryłek trzonków młotków, to opadają one zbyt płytko, co sprawia, że czasami wymykają się spod baryłek trzonków. Fotografia przedstawia kilkanaście zamocowanych szeregowo drewnianych popychaczy. Pierwszy z nich jest odchylony w prawo. Od wewnętrznej storny popychacza widoczna baryłka trzonka młotka. W tle fragment ramy instrumentu.
14. Tremolowanie młotka o struny. Opis: Tremolowanie młotka o struny to kilkukrotne odbijanie młotka o struny, które wynika najczęściej z braku pochwytu chwytnika. Gdy chwytnik jest za bardzo odgięty od przeciwchwytnika następuje brak pochwycenia. Fotografia przedstawia kilka pomalowanych na czarno, drewnianych przeciwchwytników. Dolegają one do strun , które znajdują się pod nimi. W tle filcowe młotki instrumentu.
15. Niesymetrycznie ułożenie główek młotka. Opis: W kilku dźwiękach główki młotka są ułożone niesymetrycznie względem siebie, a także niesymetrycznie trafiają we wszystkie struny. Należy wówczas wykonać korektę ich regulacji. Fotografia przedstawia ułożone w szeregu, nierówno względem siebie młotki fortepianu. Ich frontowa strona jest pomalowana na czarno. Młotki dotykają strun. W tel widoczny fragment ramy instrumentu.
16. Rozregulowany abnik. Opis: Jeśli w kilku dźwiękach rozregulował się abnik, należy wykonać korektę regulacyjną. Regulację usterki przeprowadza się przy pomocy specjalnego regulatora do abników. Fotografia przedstawia drewniane fragmenty abników. W ich przegubową cześć są wkręcone metalowe śrubki.
17. Rozregulowany chwytnik. Opis: Jeśli w sektorze kilku dźwięków jest rozregulowany chwytnik, to skutkuje to zbyt późnym lub zbyt wczesnym chwytaniem rdzenia główki młotka. Fotografia przedstawia drewniane młotki fortepianu z filcowymi główkami. Są one ustawione w szeregu, na różnej wysokości względem siebie. Całość zamocowana na drewnianej ramie instrumentu. W tle okna oraz jasna ściana pomieszczenia.
18. Zbyt słaba repetycja. Opis: Jeśli w kilku dźwiękach występuje zbyt słaba repetycja wynikająca ze zbyt słabej sprężynki dźwigni repetycyjnej, należy wykonać regulację. Fotografia przedstawia fragment drewnianej części dźwigni repetycji. Poniżej miedziane druty łączące całość. Poniżej fragment ramy instrumentu.
19. Zacinające się klawisze. Opis: Zacinające się klawisze są efektem zbyt ciasnych łożysk na sztyfty środkowe klawiszy lub/i zbyt ciasnych łożysk kaszmirowych na sztyfty przednie – płaskie. Fotografia przedstawia fragment klawiatury fortepianu. Jeden z klawiszy nienaturalnie odstaje do góry względem reszty. Poniżej drewniana listwa przyklawiaturowa.
20. Zacinające się młotki. Opis: Zacinające się młotki są wynikiem zbyt ciasnych łożysk widełek trzonków młotka. Powstałą usterkę zacinających się młotków należy poddać naprawie. Najpierw nad ogniem lampki spirytusowej podgrzać szczypce z wydłużonymi szczękami, a następnie – chwytając widełki po obu stronach łożysk kaszmirowych – przytrzymać aż do momentu poluzowania się ośki. Fotografia przedstawia zamontowane na drewnianych palikach kilkanaście drewnianych młotków z filcowymi główkami. Dwa z nich są w górnym położeniu. W tle fragment ramy instrumentu.
21. Za wcześnie ustawiony moment wyzwolenia. Opis: Za wcześnie ustawiony moment wyzwolenia dla kilku młotków sektora wiolinowego. Regulację przeprowadza się za pomocą regulatora do baryłek wyzwalaczy fortepianowych oraz przy pomocy szablonu do wyzwolenia np. wykonanego z pręta metalowego o grubości 2 milimetrów.
22. Zerwana struna. Opis: Zerwanie struny może nastąpić podczas strojenia, przy zbyt mocnym jej naciągnięciu, czyli przeciągnięciu dźwięku. Jeśli w jednym, dowolnym dźwięku sektora dyszkantowego doszło do zerwania struny (dwa chóry), należy ją założyć. Do tej operacji potrzebne będą narzędzia do naciągu strun. Fotografia przedstawia kilka rzędów pionowo napiętych na metalowym pręcie strun. W centralnej części od góry wystaje fragment oderwanej struny. W tle rama instrumentu.
23. Źle wyregulowany pedał piano. Opis: Źle wyregulowany pedał piano, który zbyt głęboko przesuwa klawiaturę, wpływa na uderzanie młotków w sąsiednie dźwięki. Regulacja pedału piano polega na dopasowaniu odpowiedniej długości popychacza względem mechanizmu poruszającego klawiaturę wraz z mechanizmem. Fotografia przedstawia kilka drewnianych przeciwpopychaczy z frontami pomalowanymi na czarno. Dotykają one znajdujące się pod nimi napięte struny fortepianu. Pod strunami znajdują się filcowe główki młotków.