Verbi riflessivi – Czasowniki zwrotne

Przyjrzyjmy się, jak odmienia się wiele czasowników, służących do mówienia o codziennych czynnościach. Są to tak zwane verbi riflessivi, czasowniki zwrotne. Ich nazwa nawiązuje do występującego razem z czasownikiem zaimka zwrotnego si (czyli się). Inaczej niż w języku polskim, w poszczególnych osobach przybiera on różne formy. Spójrz na poniższą tabelkę:

Rlvkx04HeZqeI

Czasowniki zwrotne

persona	-arsi (svegliarsi)	-ersi (mettersi)	-irsi (vestirsi)
io	mi sveglio	mi metto	mi vesto
tu	ti svegli	ti metti	ti vesti
lui, lei, Lei	si sveglia	si mette	si veste
noi	ci svegliamo	ci mettiamo	ci vestiamo
voi	vi svegliate	vi mettete	vi vestite
loro, Loro	si svegliano	si mettono	si vestono

Jak widać, odmiana czasowników zwrotnych nie jest kłopotliwa. Wystarczy w toku regularnej odmiany czasowników na -are, -ere, -ire, dodać do każdej z osób odpowiedni zaimek zwrotny. W bezokoliczniku jest on przyklejony na końcu (po usunięciu -e), tak jak widać to w powyższej tabelce: svegliarsi, mettersi, vestirsi. Zwróć uwagę, aby przystępując do odmiany czasowników, odciąć od bezokolicznika całą końcówkę -arsi, -ersi, -irsi.

Natomiast tak jak w języku polskim, także i we włoskim istnieją czasowniki, które w zależności od znaczenia, przybierają formę zwrotną (z zaimkiem si), bądź nie:

svegliarsi – budzić się

svegliare qualcuno/qualcosa – budzić kogoś/coś

Np. La mamma si sveglia sempre alle 6:30. Mama budzi się zawsze o 6:30.

Il lunedì la mamma sveglia i bambini alle 8:00. W każdy poniedziałek mama budzi dzieci o 8:00.

alzarsi – wstawać, podnosić się

alzare qualcosa/qualcuno – podnosić coś/kogoś

La domenica mi alzo tardi. - W każdą niedzielę wstaję późno.

In classe prima di parlare alzo la mano. - W klasie, zanim zacznę mówić, podnoszę rękę.

nascondersi – chować się

nascondere qualcosa/qualcuno – schować coś/kogoś

Ci nascondiamo a casa perché abbiamo paura. - Chowamy się w domu, ponieważ się boimy.

Nascondo i miei cioccolatini nel cassetto. - Chowam moje czekoladki w szufladzie.

vestirsi – ubierać się

vestire – ubierać kogoś/coś

Ci vestiamo eleganti. - Ubieramy się elegancko.

Il padre veste i bambini. - Ojciec ubiera dzieci.

mettersi – założyć coś na siebie

mettere qualcosa/qualcuno – kłaść coś/kogoś

Ci mettiamo le scarpe sportive. - Zakładamy buty sportowe.

Metto le chiavi nella borsa. - Wkładam klucze do torby.

Uwaga! Czasownik mettersi z przyimkiem a i bezokolicznikiem oznacza zabierać się za robienie czegoś, np.:

Mi metto a fare compiti. - Zabieram się za odrabianie pracy domowej.

Ci mettiamo a preparare la cena. - Zabieramy się za przygotowanie kolacji.

UWAGA! Nie wszystkie czasowniki, które są zwrotne w języku polskim, są zwrotne także w języku włoskim i odwrotnie:

addormentarsi – zasypiać
Luisa si addormenta sempre alle 22:30.
lamentarsi – narzekać
Ho molto lavoro, ma non mi lamento. - Mam dużo pracy, ale nie narzekam.

Szczególnym przypadkiem jest czasownik cambiare. Spójrz na poniższe przykłady:

cambiare – zmieniać, zmieniać się (!)cambiarsi – przebierać się, zmieniać ubranie

Il signor Rossi cambia lavoro. - Pan Rossi zmienia pracę.
Luigi cambia.- Luigi się zmienia.
Maurizio si cambia. - Maurizio się przebiera.

W dialogu znajdującym się w tym e‑materiale Monika opowiada koleżance Valerii o tym, jak organizuje swój tydzień, by mieć czas na wszystko. Mówiąc o różnych aktywnościach, podaje również dni, w których je wykonuje, np.:

Il lunedì e il mercoledì alle 16:30 ho il corso d’inglese, e dopo il corso vado sempre in palestra. - W poniedziałki i w środy o 16:30 mam kurs angielskiego, a po kursie chodzę zawsze na siłownię.

Il venerdì, dopo scuola, di solito mi vedo con le amiche: andiamo al cinema o al bar. - W piątki po szkole zazwyczaj widzę się z przyjaciółkami, idziemy do kina albo do baru.

La domenica finalmente dormo.- W niedziele w końcu śpię.

W języku włoskim, aby powiedzieć o tym, że daną czynność wykonujemy regularnie w danych dniach tygodnia dodajemy do jego nazwy rodzajnik określony, tak, jak w powyższych zdaniach zrobiła to Monica.

A teraz spójrz na zdania:

Il sabato vado al cinema con mia sorella. - W soboty chadzam z siostrą do kina.

Sabato vado al cinema con mia sorella. - W sobotę idę z siostrą do kina.

Jak widzisz, aby powiedzieć z kolei, że w najbliższą sobotę, poniedziałek czy inny dzień tygodnia zamierzasz coś zrobić, a nie jest to czynność, którą w ten dzień wykonujesz regularnie, należy pominąć rodzajnik.

Przydatne do określania częstotliwości wykonywanych czynności są natomiast poniższe przysłówki:

• sempre

• quasi sempre

• spesso

• qualche volta/a volte

• raramente

• mai

Wyjaśnienia, przykłady użycia oraz ćwiczenia avverbi di frequenza – przysłówków częstotliwości znajdziesz także w e‑materiałach: La tecnologia nella nostra vitaD162iJAgzLa tecnologia nella nostra vita oraz Muoversi fa bene alla saluteDhDL90thjMuoversi fa bene alla salute.

Dizionario

f = femminile - rodzaj żeński, m = maschile - rodzaj męski