Nauczycielka dykcji w Szkole Teatralnej odchodzi na emeryturę

Jest wysoka, nieśmiała i elegancka
nieco staroświecką elegancją.

Żegna się ze studentami, profesorami,
i nieufnie rozgląda się dokoła.

Jest pewna, że będą kaleczyć język,
boleśnie i bezkarnie.

Przyjmuje dyplom (później sprawdzi poprawność
sformułowań). Odwraca się i znika w kulisach,
w aksamitnym cieniu reflektorów, w ciszy.

Zostaniemy teraz sami.
Będziemy kaleczyć język i usta.

Zagajewski Source: Nauczycielka dykcji w Szkole Teatralnej odchodzi na emeryturę, [w:] Adam Zagajewski, Anteny, Kraków 2005, s. 5.

Michal Viewegh Wychowanie dziewcząt w Czechach

– Te, Doubek, truli mi. Fajnie by było, gdyby im ktoś, no wiesz, podziękował. Znaczy się komu? – spytałem. Nauczycielom, co nie? A niby za co – powiedziałem – chyba biorą pensję, nie? Ale leżało mi to na łepetynie. Dobra, pomyślałem w końcu, ale są jakieś granice, co nie? Niech będzie, że mnie nauczyli czytania i pisania, i jeszcze kiedy były wojny punickie, ale z drugiej strony iks razy musiałem zostawać po lekcjach i pięć razy złapałem tu wszy, że nie wspomnę o tym, że jakiś koleś zwędził mi z szatni całkiem nowe pantofle. I tak sobie główkowałem: z nauczycielami jestem kwita, za kilka dni i tak stąd spadamy, to po co jakieś dziękowanie.
Ta dotychczas niebywała niekonwencjonalność pożegnalnej mowy wywołała w historycznych pomieszczeniach sporą konsternację, lecz na szczęście także przykuła uwagę.
– Ale wciąż mi to leżało na łepetynie – ciągnął Doubek. – Patrzyłem na nauczycieli, którzy już ledwie mówili, a wyglądali tak mizernie, jak te podręczniki, cośmy je akurat musieli zdać. No i co z tego, myślałem sobie, przecież taką mają robotę, co nie? W końcu upadłem tak nisko, że zacząłem o nich myśleć jako o nauczycielach, ale i tak nie wymyśliłem nic fajnego, tyle że z tego wszystkiego robiło mi się jakoś dziwnie. Starczyło, że pod koniec lekcji wgapiłem się w ten fikus, który w drugiej klasie przyniosłem w kubku po jogurcie, i zaraz łapały mnie kurcze brzucha. Albo położyłem sobie nogę na szczebelku krzesła Kaśki, normalka, jak zawsze – i nagle skapowałem, że niedługo już tego robił nie będę, no i od razu w gardle miałem kluchę. Ty, kurczę, tylko mi tu nie rycz, pomyślałem sobie i sam nie wiem czemu, przypomniałem sobie moją mamę, która dwa lata temu miała spotkanie koleżeńskie z wiarą ze swojej podstawówki. I na tę imprezę kupiła sobie w piątek nową spódnicę, polakierowała paznokcie, a w sobotę poszła do fryzjerki i przez całe popołudnie oglądała stare fotki. Ale w niedzielę rano powiedziała całej rodzinie, że nigdzie nie pójdzie, bo ponoć niektórych rzeczy cofnąć się nie da. I kiedy się tak gapiłem na polakierowane paznokcie dziewczyn z naszej klasy, to nachodziła mnie kupa pytań, ale odpowiedź żadna.
Mniej więcej w tym momencie rozległy się w sali pierwsze dziewczęce szlochy.
– No a potem znowu do mnie przyszli i pytali – ty, masz już to przemówienie? A ja wciąż niczego nie miałem i tylko byłem wściekły, bo właściwie dostałem jeszcze jedno zadanie domowe, a inni nie. I w ogóle nie miałem pojęcia, co tam powinienem napisać, bo miałem jasność, że kiedy napiszę, jak to nauczyciele dali nam skrzydła na drogę życia, jak gadali ci z dziewiątej rok temu, wtedy Zeleny i Zvara zaczną machać rękami, niby że oni już lecą. I jasne było dla mnie tylko jedno – że muszę to napisać tak, żeby nikt nie machał rękami.
Szlochów było coraz więcej. Niektórzy chłopcy bohatersko pochrząkiwali.
– W końcu pomógł mi przypadek. – Doubek przechodził samego siebie. – To było przedwczoraj. Wracałem ze stołówki, kiedy z okna pokoju nauczycielskiego zawołała do mnie wychowawczyni, ale nie po nazwisku, tylko normalnie, imieniem. I jak tak szedłem powoli pod okno, to myślałem sobie, czy przypadkiem nie widziała, że przed chwilą wyrzuciłem skórkę po bananie. No i wtedy na to wpadłem.
Doubek zrobił dramatyczną pauzę.
Weronika Pekarzova zaniosła się płaczem.
– Pomyślałem, że właśnie ciągle nas wołali. Gdzieś na drugą stronę ulicy, tak jak mnie moja wychowawczyni. Gdzieś tam do siebie, w dorosłe życie. Niby nam opowiadali o wojnach punickich, ale przy tym nas wołali. Nie, nie słowami. Oni po prostu stali przed nami i od czasu do czasu patrzyli na nas zmęczonym wzrokiem, żebyśmy już wreszcie przestali grać w kółko i krzyżyk, strzelać z dmuchawki, i popłynęli za nimi za ten drugi brzeg. I tak sobie myślę, że za to wołanie chyba powinniśmy im podziękować.
Rozczulenie, jakie już w trakcie przemowy Doubka ogarnęło wielu obecnych, nauczycieli nie wyłączając, było zaraźliwe.
Większość dziewcząt papierowymi chusteczkami ocierała sobie rozmazane oczy.
Chłopcy mężnie żuli gumę. Przedstawiciele miasta poszeptywali między sobą. I tak dalej.
Kiedy tłum gratulujących Doubkowi wreszcie się przerzedził, nie wypadało, żebym i ja się nie podłączył.
– Znakomita mowa – rzekłem wzruszony. – Jeszcze nikt nie powiedział nam czegoś tak prawdziwego i jednocześnie szczerego. Czekaliśmy na to latami.
– No, sorry – powiedział Doubek z niechęcią – chciałem to napisać, ale po prostu nie zdążyłem, słowo...

Viewegh Source: Michal Viewegh, Wychowanie dziewcząt w Czechach.