Temat: Cechy klimatu Polski

Autor: Magdalena Jankun

Adresat

Uczeń klasy VII szkoły podstawowej

Podstawa programowa

IX. Środowisko przyrodnicze Polski na tle Europy: położenie geograficzne Polski.

Uczeń:

6) prezentuje główne czynniki kształtujące klimat Polski.

Cel lekcji

Uczniowie opisują cechy klimatu w Polsce.

Kryteria sukcesu

• wymienisz elementy klimatu;

• przeanalizujesz mapy klimatyczne Polski;

• omówisz klimatyczne pory roku;

• wyjaśnisz powstanie wiatru halnego i bryzy morskiej;

• opiszesz zróżnicowanie długości okresu wegetacyjnego w Polsce.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w języku obcym;

• kompetencje matematyczne;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody/formy pracy

• Praca z multimediami oraz praca z mapą, metoda posterowa.

• Praca indywidualna oraz praca w parach.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• rzutnik multimedialny;

• tablety/komputery;

• mapa fizyczna Polski;

• mapa Polski – klimat;

• atlasy geograficzne.

Fazy lekcji

Wstępna

1. Nauczyciel podaje temat i cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel pyta uczniów, jaki klimat panuje w Polsce oraz które z elementów klimatu uznaje się za najważniejsze. Ochotnicy lub uczniowie wskazani przez nauczyciela udzielają odpowiedzi.

Realizacyjna

1. Nauczyciel objaśnia, czym są izotermy. Rysuje przykładowe izotermy na tablicy.

2. Uczniowie, pracując w parach, odszukują w atlasach geograficznych mapy klimatyczne przedstawiające układ izoterm w lipcu i w styczniu. Analizują rozkład temperatury powietrza i formułują wnioski. Wybrane pary dzielą się swoimi spostrzeżeniami na forum klasy.

3. Ochotnicy wskazują na mapie fizycznej Polski najcieplejsze i najchłodniejsze regiony naszego kraju w okresie lata oraz w okresie zimy.

4. Uczniowie obliczają roczną amplitudę temperatury powietrza, biorąc pod uwagę średnią wartość temperatury powietrza najcieplejszego i najzimniejszego miesiąca w roku.

5. Nauczyciel tłumaczy zagadnienia średnich dobowych temperatur dla określonych pór roku, a następnie prosi uczniów o rozwiązanie ćwiczenia interaktywnego.

6. Uczniowie, pracując w parach, analizują infografikę zawierającą informacje dotyczące długości okresu wegetacyjnego na terenie Polski. Ochotnicy wskazują na mapie fizycznej regiony z najkrótszym i najdłuższym okresem wegetacyjnym. Podają przyczyny różnej jego długości.

7. Nauczyciel wyjaśnia, że linie na mapie, które łączą te same wartości sum opadów, nazywane są izohietami. Uczniowie analizują mapę klimatyczną – rozkład średnich rocznych sum opadów atmosferycznych w Polsce. Zastanawiają się nad przyczyną układu izohiet, a następnie kwestię tę poddają dyskusji na forum klasy. Wybrany przez nauczyciela uczeń wskazuje na mapie ściennej regiony z dużymi i małymi sumami opadów. Nauczyciel zauważa, że ważnym elementem charakteryzującym klimat Polski jest czas zalegania pokrywy śnieżnej. Najkrócej utrzymuje się ona w Polsce północno‑zachodniej, a najdłużej w górach, na Pojezierzu Suwalskim i Nizinie Podlaskiej.

8. Uczniowie wykonują ćwiczenie interaktywne ułatwiające zapamiętanie definicji izobar, izoterm oraz izohiet.

9. Uczniowie, pracując w parach i korzystając z różnych materiałów źródłowych - takich jak podręcznik do nauczania geografii, e‑podręcznik, zasoby internetu - wykonują następujące zadania:

• tłumaczą, czym są wiatry lokalne – wiatr halny i bryza;

• nauczyciel weryfikuje zaprezentowane przez uczniów informację i tłumaczy mechanizm powstawania obu rodzajów wiatru.

Następnie tworzą poster przedstawiający zdobyte informacje.

10. Uczniowie prezentują swoje prace na forum klasy.

11. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne jednokrotnego wyboru (nazywają zilustrowane typy wiatrów) oraz ćwiczenie interaktywne porządkujące wiedzę o wiatrach (uzupełniają luki w tekście).

Podsumowująca

1. Uczniowie wykonują ćwiczenie interaktywne utrwalające wiadomości zdobyte na lekcji (przeciągają na mapę hasła związane z klimatem Polski).

2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów w czasie zajęć, biorąc pod uwagę ich aktywność i indywidualne możliwości.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Features of the Polish climate

Description of climate in a specific location requires describing its main components. The most important components of any climate are average air temperature and total precipitation volume. Of lesser importance are winds, cloudiness, atmospheric pressure, air humidity, occurrence of storms, mists or other weather phenomena. How to characterise the Polish climate, taking all these factors into account?

Average air temperatures are primarily affected by latitude – it affects falling angle of sun rays reaching the Earth’s surface, and therefore general amount of heat. Distance from the sea or the ocean is also very important. Humid marine air accumulates heat slower in comparison to dry inland air. Their temperature is also affected by the surface. Water heats up slower than land, and also loses heat slower. Therefore, at the sea, it is cooler in summer and warmer in winter, in comparison to inland area. Another factor affecting air temperature is absolute altitude. Temperature drops, on average, by 0.6° per 100 m – this is the reason it is usually colder in the mountains than in the lowlands.

On a map, air temperatures are presented by isotherms. They are lines connecting points with identical temperature values. Additionally, for better comprehension, area between isotherms are filled with colours – “warmer” or “colder”.

The following infographic contains information about the vegetative season of plants in Poland.

Humid masses of marine polar air from above the Atlantic Ocean, oncoming from the west, bear essential influence on the amount and intensity of precipitation. They bring significant amounts of steam which condenses or freezes and falls to Earth in the form of rain or snow. In area of Poland, one can notice a dependency of amount of precipitation on local land morphology. The largest volumes of precipitation are recorded over higher terrains – in the mountains, on highlands and the lakelands. Over such areas, air motion may be prevented by hills, being natural obstacles. The lowest volumes, however, occur on flat lands in central Poland, particularly in Kuyavia and Greater Poland. These regions lie in so‑called “precipitation shadow” of the lakelands.

Both the map and the climatic charts display clearly increased precipitation over mountain areas. High terrain obstacles, such as the mountains, not only prevent humid air masses from the movement, but also favour emergence of convection currents. Within this currents, air which heated up at the ground level rises high and suddenly cools down which leads to condensation of steam.

Looking at climatic charts, one also needs to pay attention to annual precipitation distribution in Poland. It is more or less the same all over the country, i.e. summer precipitation is prevalent.

Air temperature difference triggers pressure difference which, in turn, causes air motion – wind.

Apart from winds originating from major barycentres, local winds appear in Poland as well. One of them is , locally called “halny”. It is formed as a result of pressure difference between two sides of a mountain ridge. Mostly, it occurs in the high mountains – the Tatra Mountains or Karkonosze. From the side where the pressure is higher, the air climbs on the slopes (lifts). Next, this air mass rises up and cools down, forming dense cumulus clouds out of condensed steam. Rain falls down, drying up air. Such dry air flows over the mountain chain to the other side where it “slips down” and warms up. Usually, the pressure difference is high which means that warm and dry halny may reach huge speed (often > 100 km/h) and therefore is able to inflict serious damage.

Another local wind is breeze, occurring at the sea. Breezes are formed as a result of the difference of air pressure between land area and water area. Humid air over water changes its temperature more slowly than dry air over land. Therefore, during daylight hours it is warmer over land, and warmed up air rises up, leaving lower pressure below which attracts air from above water. This is a sea breeze (onshore breeze). At night, conditions reverse – it is warmer over water because air above this area cools down more slowly; lower air pressure is formed, attracting air from above land. This is a land breeze (offshore breeze).