E-materiały do kształcenia zawodowego

Działanie mechanicznych zabezpieczeń przed spadkiem kabiny

ELE.09 Obsługa i konserwacja urządzeń dźwigowych – technik urządzeń dźwigowych 311940

bg‑green

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik pojęć do e‑zasobu zawiera hasła oraz ich definicje. Hasła zostały ułożone w kolejności alfabetycznej. Wybrane pojęcia zawierają również odsyłacze (linki) do elementów składowych e‑zasobu, w których zostały użyte.

Poprawne korzystanie ze słownika pojęć pozwoli ci opanować podstawowy zasób słownictwa branżowego oraz ułatwi przyswojenie wiedzy zawartej w e‑materiale.

1
chwytacz
chwytacz

urządzenie mechaniczne, w przypadku nadmiernej prędkości lub zerwania cięgna nośnegocięgno nośnecięgna nośnego służące do zatrzymania i utrzymania w spoczynku na prowadnicachprowadnicaprowadnicach kabinykabinakabiny, przeciwwagiprzeciwwagaprzeciwwagi lub masy równoważącej

ROVaCXo0VSRbF
Chwytacz klinowy podwójny
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY-SA 3.0.
chwytacz poślizgowy
chwytacz poślizgowy

urządzenie działające na zasadzie hamowania określoną siłą tarcia; opóźnienie wywołane jest przez hamowanie na prowadnicachprowadnicaprowadnicach, w których przedsięwzięte są specjalne środki w celu ograniczenia do dopuszczalnej wielkości sił oddziałujących na kabinękabinakabinę lub przeciwwagęprzeciwwagaprzeciwwagę. Droga zatrzymania wynosi 5‑8 cm

chwytacz natychmiastowy
chwytacz natychmiastowy

urządzenie działające na zasadzie natychmiastowego zablokowania; elementem blokującym jest najczęściej klin (kliny). Elementy robocze chwytaczachwytaczchwytacza blokują się pomiędzy prowadnicąprowadnicaprowadnicą a korpusem chwytacza. Droga zatrzymania wynosi 1‑2 cm

chwytacz blokujący z tłumikiem
chwytacz blokujący z tłumikiem

urządzenie ograniczające reakcje działające na kabinękabinakabinę lub przeciwwagęprzeciwwagaprzeciwwagę przez układ tłumiący; element tłumiący stanowi sprężyna

cięgno wyrównawcze
cięgno wyrównawcze

to inaczej lina przeciwwagiprzeciwwagaprzeciwwagi – element olinowania dźwigów osobowychdźwig osobowydźwigów osobowychtowarowychdźwig towarowytowarowych, którego zadaniem jest równoważenie sił ciężkości kabinykabinakabiny, udźwiguudźwig [kg]udźwigu nominalnego, a z drugiej strony – przeciwwagi w taki sposób, aby zmniejszając moc silnika, uzyskać jednocześnie odpowiednie sprzężenie między kołem ciernymkoło ciernekołem ciernym wyciągarki a liną. Cięgna wyrównawcze zmniejszają drgania i problemy ze stabilnością kabiny

cięgno nośne
cięgno nośne

lina stalowa utrzymująca windę, zamocowana do jej ramy i opasana wokół koła ciernegokoło ciernekoła ciernego oraz połączona z przeciwwagąprzeciwwagaprzeciwwagą, która zawieszona jest po drugiej stronie koła ciernego

RtHpa3154erP4
Przyczep cięgien nośnych
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY-SA 3.0.
dźwig
dźwig

urządzenie do podnoszenia osób lub ładunków, w tym pierwszym przypadku potocznie nazywane windą 

dźwig elektryczny
dźwig elektryczny

zespół napędowyzespół napędowyzespół napędowy dźwigudźwigdźwigu, złożony z silnika elektrycznego i sprzężonego z nim koła ciernegokoło ciernekoła ciernego, napędzający liny połączone z ramą kabinowąrama kabinyramą kabinowąprzeciwwagąprzeciwwagaprzeciwwagą. Wyróżniamy napęd bezpośredni i pośredni

dźwig hydrauliczny
dźwig hydrauliczny

zespół napędowyzespół napędowyzespół napędowy dźwigudźwigdźwigu złożony ze zbiornika, pompy hydraulicznej i silnika elektrycznego, wprawiający w ruch siłowniksiłowniksiłownik, który poprzez przełożenie bezpośrednie lub pośrednie (koło linowe i liny) napędza kabinękabinakabinę

dźwig osobowy
dźwig osobowy

urządzenie stosowane do pionowego przemieszczania osób, posiadające napęd elektryczny lub hydrauliczny; przemieszczane osoby znajdują się w kabiniekabinakabinie poruszającej się wzdłuż sztywnych prowadnicprowadnicaprowadnic pionowych (lub nachylonych do pionu pod niewielkim kątem) zazwyczaj w szybie dźwigowymszyb dźwigowyszybie dźwigowym; urządzenie obsługuje przystanki (potocznie „piętra”)

dźwig osobowo‑towarowy
dźwig osobowo‑towarowy

dźwig przeznaczony do przewozu towarów i towarzyszących im osób

dźwig towarowy
dźwig towarowy

urządzenie dźwigowe obsługujące określone poziomy przystankowe, nieposiadające sterowania wewnątrz kabinykabinakabiny; do wnętrza kabiny nie mają wstępu osoby ze względu na jej wymiary i wykonanie (dźwig towarowy mały) lub ze względu na zastosowanie/przeznaczenie (dźwig towarowy bez prawa wstępu osób do kabiny); poruszające się wzdłuż sztywnych pionowych prowadnicprowadnicaprowadnic lub prowadnic nachylonych do pionu pod niewielkim kątem

dźwig szpitalny
dźwig szpitalny

przeznaczony do przewozu osób lub łóżek szpitalnych wraz z aparaturą medyczną i personelem. Charakteryzuje się ścisłymi minimalnymi wymiarami kabinykabinakabiny i szerokości drzwi oraz niektórymi funkcjami, jak jazda uprzywilejowana

dźwig budowlany
dźwig budowlany

stosowany do pionowego przemieszczania ludzi i ładunków (dźwig osobowo‑towarowydźwig osobowo‑towarowydźwig osobowo‑towarowy) lub wyłącznie ładunków (dźwig towarowydźwig towarowydźwig towarowy); przemieszczani ludzie i/lub ładunki znajdują się w kabinachkabinakabinach lub na pomostach poruszających się wzdłuż prowadnicprowadnicaprowadnic pionowych (lub nachylonych do pionu pod niewielkim kątem)

jednostka
jednostka

jednostka to odrębna całość organizacyjna, będąca częścią większego zespołu. W odniesieniu do budowy dźwigówdźwigdźwigów, np., osobowychdźwig osobowyosobowych bądź towarowychdźwig towarowytowarowych, jednostką nazywamy zespół napędowyzespół napędowyzespół napędowy dźwigu, w skład którego wchodzi m.in. silnik i przeciwwagaprzeciwwagaprzeciwwaga

kabina
kabina

część dźwigudźwigdźwigu przewożąca pasażerów lub/i inne ładunki

RkApjdSoCaAxZ
Kabina dźwigu osobowego
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY-SA 3.0.
koło cierne
koło cierne

to stalowy, żeliwny lub z tworzywa sztucznego element układu napędowego windy. Liny podnoszące w górę i opuszczające w dół kabinękabinakabinę oraz zabezpieczającą ją przeciwwagęprzeciwwagaprzeciwwagę – opasują koło cierne, które obracając się, za pomocą tarcia powoduje przesuwanie się naprężonej liny. Całość mechanizmu wprawiana jest w ruch przez silnik wyciągarki

RXN5twKwVAUth
Koło cierne
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY-SA 3.0.
linka ogranicznika prędkości
linka ogranicznika prędkości

element przymocowany do kabinykabinakabiny oraz do dźwigni; wyzwala chwytacze zatrzymujące kabinę

łącznik ogranicznika prędkości
łącznik ogranicznika prędkości

urządzenie bezpośrednio powodujące zadziałanie hamulców windy w ten sposób, że kontroluje pracę linki ogranicznikalinka ogranicznika prędkościlinki ogranicznika. Jeżeli zostanie ona zerwana, poluzowana lub napięta zbyt mocno (bo zwiększy prędkość obracania się koła ogranicznika) – sprężyna łącznika wypadnie z obwodu bezpieczeństwa i zablokuje przesuwanie się linki, a to spowoduje uruchomienie chwytaczy

maszynownia
maszynownia

pomieszczenie, w którym znajduje się zespół napędowyzespół napędowyzespół napędowy (lub zespoły) i związane z nim wyposażenie, np. sterowanie

RJqKp09fq3c9c
Maszynownia z usytuowaną pośrodku wciągarką
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY-SA 3.0.
obciążka
obciążka

urządzenie mające na celu napięcie linki ogranicznika prędkościlinka ogranicznika prędkościlinki ogranicznika prędkości do wartości niezbędnej do zadziałania ogranicznika prędkościogranicznik prędkościogranicznika prędkości

ogranicznik prędkości
ogranicznik prędkości

urządzenie, które po osiągnięciu nastawionej prędkości zatrzymuje dźwigdźwigdźwig i w razie konieczności uruchamia chwytacze

RHE2iYNMwgSYu
Ogranicznik prędkości
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY-SA 3.0.
podszybie
podszybie

część szybuszyb dźwigowyszybu znajdująca się poniżej poziomu najniższego przystanku

prędkość graniczna windy (prędkość krytyczna – nkr)
prędkość graniczna windy (prędkość krytyczna – nkr)

maksymalna prędkość, po której następuje włączenie chwytaczy. Z reguły dzieje się to po osiągnięciu przez windę 115% nominalnej prędkości mierzonej w metrach na sekundę (m/s)

prędkość wyzwalania ogranicznika prędkości
prędkość wyzwalania ogranicznika prędkości

115% nominalnej prędkości, z jaką porusza się winda

prędkość znamionowa
prędkość znamionowa

typowa prędkość poruszania się kabinykabinakabiny windy (v) wskazana przez producenta i opisana na jej tablicy znamionowej. Mierzona w metrach na sekundę (m/s) i dopuszczająca mniej niż 15‑procentowe odchylenie robocze

prędkość jazdy [m/s]
prędkość jazdy [m/s]

nominalna maksymalna prędkość jazdy kabinykabinakabiny/platformy

prowadnica
prowadnica

sztywne elementy zapewniające prowadzenie kabinykabinakabinyprzeciwwagiprzeciwwagaprzeciwwagi

przeciwwaga
przeciwwaga

masa oddzielnie prowadzona, równoważąca częściowo kabinękabinakabinę i zapewniająca docisk lin do koła napędzającego

R10Tbi3UKPSxq
Przeciwwaga
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY-SA 3.0.
przewód zwisowy
przewód zwisowy

kilku- lub kilkunastożyłowy łączący kabinękabinakabinęmaszynowniąmaszynowniamaszynownią i /lub z dyspozytornią. Wykonany w powłoce PCV z izolacją z polwinitu. W zależności od potrzeb zapewnia, m.in. dostarczenie energii elektrycznej do oświetlenia kabiny windy, połączenie telefoniczne z dyspozytorem windy i pracę kamery przekazującej obraz z wnętrza kabiny

rama kabiny
rama kabiny

rama metalowa niosąca kabinękabinakabinę lub przeciwwagęprzeciwwagaprzeciwwagę, połączona z cięgnami nośnymicięgno nośnecięgnami nośnymi

siłownik
siłownik

podzespół dźwigudźwigdźwigu wykorzystujący czynnik roboczy do ruchu posuwistego. Składa się z cylindra i nurnika. Wyróżniamy siłownikisiłowniksiłowniki jedno- lub wielostopniowe, tzw. teleskopowe

szczęki chwytacza
szczęki chwytacza

w chwytaczach rolkowych blokujących tworzą je, z jednej strony, klocki hamulcowe korpusu przekładni, a z drugiej – rolka bezpieczeństwa na dźwigni. W chwytaczach ślizgowych – na obie strony szczęk składają się klocki hamulcowe

szyb dźwigowy
szyb dźwigowy

przestrzeń, w której porusza się kabinakabinakabina, z reguły obudowana dnem podszybiapodszybiepodszybia, ścianami i stropem

transport bliski
transport bliski

oznacza przenoszenie w ramach tego samego obiektu i przy pomocy dźwigni lub przenośników

udźwig [kg]
udźwig [kg]

nominalna maksymalna wielkość obciążenia, dla której zaprojektowano dźwigdźwigdźwig i której producent zapewnia prawidłową pracę (określana równoważnie dopuszczalną liczbą osób)

wysokość podnoszenia
wysokość podnoszenia

odcinek przejazdu kabiny pomiędzy poziomami najniższego i najwyższego przystanku

zespół napędowy
zespół napędowy

jednostkajednostkajednostka zawierająca silnik, która napędza i zatrzymuje dźwigdźwigdźwig

zderzaki
zderzaki

urządzenia zatrzymujące opadającą kabinękabinakabinę lub przeciwwagęprzeciwwagaprzeciwwagę na końcu toru ich jazdy

R5FZ5tqPF0rNC
Podszybie z widocznymi dwoma zderzakami i obciążką linki ogranicznika prędkości
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY-SA 3.0.