Przeczytaj
Jaka jest geneza skał węglanowych?
Powstały one w wyniku osadzania się:
szczątków skał;
produktów pochodzenia organicznego;
substancji wydzielonych z roztworów wodnych.
Skały wapienne są przykładem skał osadowych (sedymentacyjnych)skał osadowych (sedymentacyjnych). Jest to jeden z trzech głównych typów skał budujących skorupę ziemską. Drugim głównym typem są skały magmowe, powstałe na skutek krystalizacji lub zakrzepnięcia magmy w skorupie ziemskiej, jak lawy na powierzchni Ziemi. Zarówno skały osadowe, jak i skały magmoweskały magmowe, mogły ulec przeobrażeniu pod wpływem działania wysokich temperatur, wysokiego ciśnienia i związanych z nimi procesów chemicznych, prowadząc do otrzymania ostatniego z głównych typów skał: skał metamorficznych (przeobrażonych)skał metamorficznych (przeobrażonych). Przykładem skał wapiennych, które uległy dalszemu przeobrażeniu, są marmury.
Głównym składnikiem skał wapiennych jest węglan wapnia, , który może występować w różnych odmianach krystalicznych. Taka cecha nazywana jest polimorfizmempolimorfizmem. Związek ten może krystalizować w układach: trygonalnym (kalcyt), rombowym (aragonit) oraz heksagonalnym (wateryt).
Gdzie w Polsce występują skały wapienne?
Jaką budowę chemiczną mają skały wapienne?
Głównym składnikiem skał osadowych organicznych są węglany. Skały wapienne zawsze zawierają węglan wapnia, ale jego zawartość w poszczególnych typach skał jest różna. Wśród węglanów budujących wapienie możemy wyróżnić:
kalcyt (węglan wapnia) ;
magnezyt (węglan magnezu) ;
syderyt (węglan żelaza(II)) ;
węglan podwójny - dolomit (węglan magnezowo‑wapniowy) lub .
Zawartość minerałów [%] | |||
---|---|---|---|
Skały węglanowe | ilaste | ||
Wapienie i kredy | >90 | <10 | <10 |
Wapienie magnezowe | >50 | <15 (Mg(COIndeks dolny 33)Indeks dolny 22 | <10 |
Wapienie dolomityczne | ⩾ 50 | 10‑50 | <10 |
Dolomity | 0‑10 | 90‑100 | 0 |
Margle | <50 | (33‑67 mol) | >50 |
Zawartość węglanu wapnia jest podstawowym kryterium klasyfikacji skał wapiennych. Klasyfikacje skał wapiennych przedstawiono w tabeli poniżej.
Skała wapienna | Zawartość % |
---|---|
Wapień | 95‑100 |
Wapień marglisty | 67‑95 |
Margiel | 33‑67 |
Ił marglisty | 10‑33 |
Ił | 0‑10 |
Im mniej węglanu wapnia, tym skały stają się coraz bardziej miękkie.
Badanie właściwości fizykochemicznych skał wapiennych
Doświadczenie 1
Badanie zachowania się węglanu wapnia pod wpływem ogrzewania.
Doświadczenie 2
Identyfikacja skał wapiennych poprzez identyfikację produktu reakcji kwasu solnego (chlorowodorowego) z marmuremmarmurem.
Doświadczenie 3
Badanie zachowania się różnych skał (granitu, pumeksu, marmuru i gipsu) pod wpływem kwasu solnego (chlorowodorowego).
Jakie zastosowanie mają skały wapienne?
Wapień
Marmur
Kreda
Podsumowanie
Głównym składnikiem skał wapiennych, pod względem chemicznym, jest węglan wapnia . Skały te można łatwo zidentyfikować doświadczalnie. Do jednej z reakcji charakterystycznej można wykorzystać kwas solny (kwas chlorowodorowy) HCl. Produktem reakcji jest tlenek węgla(IV) . Identyfikację tego gazu umożliwia nam woda wapienna, która pod jego wpływem mętnieje.
Słownik
rodzaj skały osadowej, powstałej w wyniku opadania na dno mórz i oceanów skorupek kokolitów i otwornic
jest to skała metamorficzna. Powstała w wyniku przeobrażenia głównie wapieni, rzadziej dolomitów. W zależności od składu, mają barwę: białą, szarą, różową, zielonkawą. Stosowany m.in. w:
budownictwie;
architekturze;
dekoracji wnętrz;
rzeźbiarstwie
(gr. polýs „wiele”, morphé „kształt, forma”) występowanie tej samej substancji chemicznej (o takim samym wzorze sumarycznym) w kilku odmianach krystalicznych; w przypadku pierwiastków polimorfizm jest nazywany alotropią
w chemii analitycznej reakcja chemiczna, umożliwiająca łatwą identyfikację określonego indywiduum chemicznego (atomu, jonu, grupy funkcyjnej, grupy związków chemicznych). Reakcje charakterystyczne prowadzą zwykle do zmiany barwy roztworu lub jego zmętnienia, wytrącenia osadu.
jeden z trzech głównych typów skał budujących skorupę ziemską; powstałe w wyniku krystalizacji lub zakrzepnięcia magmy w głębi skorupy ziemskiej lub lawy na powierzchni Ziemi
jeden z trzech głównych typów skał budujących skorupę ziemską; powstałe ze skał magmowych lub osadowych (niekiedy także z innych skał metamorficznych) na skutek przeobrażenia (metamorfizmu) pod wpływem wysokich temperatur lub wysokiego ciśnienia oraz związanych z nimi procesów chemicznych
jeden z trzech głównych typów skał budujących skorupę ziemską; powstają w wyniku nagromadzenia się materiału przenoszonego przez czynniki zewnętrzne (np. wodę, lodowiec, wiatr), na skutek jego osadzania się lub wytrącania z roztworu wodnego
rodzaj skały osadowej powstającej z luźnego osadu wapiennego. W wyniku procesu twardnienia powstaje skała o różnej barwie: białej, beżowej lub innych, w zależności od domieszek. Posiada wszechstronne zastosowanie jako: materiał budowlany, do produkcji szkła, do produkcji cementu, do wytwarzania sody, jako topnik przy wytopie rud żelaza, jako nawóz przy odkwaszaniu gleb
Bibliografia
Iwański M., Wykorzystanie kruszyw węglanowych w drogownictwie, Kraków.
Kozłowski S., Mojsiejenko A., Rogaliński J., Rusinowski Z., Wrona H., Żak Cz., Surowce mineralne województwa kieleckiego, Warszawa 1986, s. 240.
Kozłowski S., Surowce skalne Polski, Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1986, s. 538.
Rucińska T., Materiały kamienne, online: http://trucinska.zut.edu.pl/fileadmin/Materialy_kamienne.pdf, dostęp: 06.07.2021.
Szarzyńska A., Łuczak D., Skały Warmii i Mazur, Olsztyn 2015.
Westfal L., Skały węglanowe Polski, „Renowacje i zabytki” 2007, nr 3, s. 147‑158.