Temat: Walki z Ukraińcami i wojna polsko‑bolszewicka

Adresat

Uczniowie klasy VII szkoły podstawowej

Podstawa programowa

XXVIII. Odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej. Uczeń:

2) przedstawia proces wykuwania granic: wersalskie decyzje a fenomen Powstania Wielkopolskiego i powstań śląskich (zachód) – federacyjny dylemat a inkorporacyjny rezultat (wschód);

3) opisuje wojnę polsko‑bolszewicką i jej skutki (pokój ryski).

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie zapoznają się z walką Polaków o Galicję wschodnią i Wołyń, przyczynami wojny polsko‑bolszewickiej

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• wyjaśniać najważniejsze wydarzenia roku 1918 i 1919 na wschodzie Polski;

• opisywać przebieg i skutki starć z Ukraińcami w 1918–1919 r., pierwszych walk z bolszewikami oraz wyprawy kijowskiej Józefa Piłsudskiego;

• wymieniać elementy taktyki bolszewickiej (utworzenie Tymczasowy Komitetu Rewolucyjnego Polski w Białymstoku).

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Nauczyciel prosi o powtórzenie informacji dotyczących ustaleń konferencji wersalskiej i innych porozumień odnośnie do wschodnich granic II RP. Prosi także o przeczytanie opowiadania Stefana Żeromskiego *Na probostwie w Wyszkowie* (do znalezienia w serwisie Wikiźródła / Wikisources). W jaki sposób pisarz wyjaśnił zaskakującą popularność Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski wśród ludu latem 1920 roku?.

Faza wstępna

1. Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel uświadamia uczniom, że o ile większość rozwiązań dotyczących granicy zachodniej zapadło podczas konferencji wersalskiej lub w wyniku późniejszego arbitrażu mocarstw, o tyle granica wschodnia została ukształtowana przede wszystkim w wyniku działań militarnych. Szybko przerodziły się one w walkę o uchronienie państwowości polskiej jako takiej.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel wyjaśnia uczniom, dlaczego doszło do starć z Ukraińcami, oraz rolę państw centralnych. W trakcie pogadanki korzysta z mapy przedstawiającej walkę o granice II Rzeczypospolitej, zamieszczonej w e‑podręczniku. Uczniowie wykonują **Polecenie 1**. Wysłuchują audycji poświęconej obronie Lwowa i wyjaśniają, w jaki sposób Józef Piłsudski podziękował mieszkańcom za bohaterską postawę.

2. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy po 5‑6 osób i rozdaje „pakiety zadań” (spis przydzielonych zadań, takich samych dla każdej grupy). Podczas pracy grup nauczyciel monitoruje pracę uczniów, służy pomocą, pilnuje czasu. Celem pracy będzie przygotowanie metaplanu zagadnienia: Walka o wschodnie granice II RP w 1918 i 1919 roku.

3. Uczniowie wykonują po kolei (lub dzieląc się nimi w grupie – wówczas po wykonaniu wyjaśniają wyniki reszcie grupy) następujące zadania: **Polecenie 2** (oceniają propozycje zawarte w manifeście Piłsudskiego), **Ćwiczenie 1** (wskazują tereny, do których rościli prawa Ukraińcy) i **Ćwiczenie 2** (zastanawiają się nad nastrojami społecznymi)**.** Oceniają działania bolszewików, rolę odegraną przez armię Hallera oraz polskie nastroje społeczne w przededniu wojny z bolszewikami; także nastroje wśród Ukraińców. Nawiązują do opowiadania S. Żeromskiego przeczytanego przed lekcją. Uczniowie korzystają również z materiałów zamieszczonych w Internecie. W trakcie pracy grupowej uczniów nauczyciel dba o udzielanie uczniom informacji zwrotnej. Wnioski z zadań uczniowie porządkują, notując je na karteczkach samoprzylepnych, zapisują też przydatne, wyszukane w Internecie informacje.

4. Nauczyciel wyświetla / zawiesza schemat metaplanu i pyta uczniów:

   • Jak było?

   • Dlaczego nie było tak, jak być powinno?

   • Jak być powinno?

5. Uczniowie podsuwają rozwiązania, zarówno spisane już na kartkach samoprzylepnych, jak i przygotowywane na gorąco pod wpływem dyskusji w grupie; następnie przyklejają je w odpowiednich miejscach lub piszą na tablicy. Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytania skłaniające do podsumowania.

2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Może w tym celu przygotować ankietę ewaluacyjną do samooceny.

Praca domowa

1. Nauczyciel zadaje zadanie domowe dla uczniów chętnych: Wykonanie **Polecenia 5** z e‑podręcznika. Uczniowie wyszukują informacje i ilustracje obrazujące zagadnienie jeńców rosyjskich w Polsce.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Fights with the Ukrainians and the Polish–Soviet War

The re‑emerging Poland saw two concepts of the future Polish statehood: incorporation championed by Roman Dmowski and federation advocated by Józef Piłsudski. Attempts to draw the eastern border were initiated still during World War I. A conflict with the Ukrainians broke out in Galicia; the Ukrainians took Lviv and proclaimed the West Ukrainian People's Republic (ZUNR) (on the 1st of November 1918).

The Poles managed to regain control of the city and force the Ukrainians off east of the Zbruch River. A cease‑fire between the conflicted sides was signed in September 1919. After the German forces' retreat early in 1919 from the eastern territories, the Bolshevik Army entered determined to achieve the vision of a world proletarian revolution. In April 1920, Józef Piłsudski entered into an alliance with the Ukrainian ataman, Symon Petlyura, and launched a joint offensive against the Red Army, ended with the capture of Kiev. A counteroffensive mounted by the Bolsheviks led to their win over the Poles, bringing them as far as to the outskirts of Warsaw.