R1tkHT7WzDxUO1

Schemat przedstawiający pochodne węglowodorów.

1. Metanol, etanol i glicerol – co powinniśmy wiedzieć o alkoholach?

Alkohole najczęściej kojarzą się z napojami alkoholowymi. Jednak trzeba pamiętać, że alkohole to liczna grupa związków organicznych, która ma wiele zastosowań w różnych dziedzinach życia. Alkohole dzielimy na jednowodorotlenowe i wielowodorotlenowe. Przedstawicielami pierwszej grupy są metanol i etanol, do drugiej należy glicerol. Przypomnijmy sobie, jakie mają właściwości.

R4j7JjDdCi05f1

Ujęcie na butelkę z metanolem. W zlewce wodny roztwór metanolu: zanurzenie uniwersalnego papierka w wodnym roztworze metanolu. Pokazanie żółtego zabarwienie papierka. Ujęcie na butelkę z etanolem. Ujęcie na rozpuszczalniki oraz farby.

Ujęcie na butelkę z metanolem. W zlewce wodny roztwór metanolu: zanurzenie uniwersalnego papierka w wodnym roztworze metanolu. Pokazanie żółtego zabarwienie papierka. Ujęcie na butelkę z etanolem. Ujęcie na rozpuszczalniki oraz farby.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R4j7JjDdCi05f

Ujęcie na butelkę z metanolem. W zlewce wodny roztwór metanolu: zanurzenie uniwersalnego papierka w wodnym roztworze metanolu. Pokazanie żółtego zabarwienie papierka. Ujęcie na butelkę z etanolem. Ujęcie na rozpuszczalniki oraz farby.

RxYCqPbDYcD941

Dodanie glicerolu do wody. Wymieszanie gliceryny z wodą. Zanurzenie papierka uniwersalnego. Wymienienie właściwości gliceryny oraz jego zastosowania w przemyśle i produkcji.

Dodanie glicerolu do wody. Wymieszanie gliceryny z wodą. Zanurzenie papierka uniwersalnego. Wymienienie właściwości gliceryny oraz jego zastosowania w przemyśle i produkcji.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RxYCqPbDYcD94

Dodanie glicerolu do wody. Wymieszanie gliceryny z wodą. Zanurzenie papierka uniwersalnego. Wymienienie właściwości gliceryny oraz jego zastosowania w przemyśle i produkcji.

2. Niższe i wyższe kwasy karboksylowe

W życiu codziennym z kwasami organicznymi spotykamy się bardzo często. Najbardziej znanymi kwasami karboksylowymi są kwas octowy i mrówkowy. Innymi przykładami kwasów są: aspiryna – popularny lek – oraz kwas mlekowy, który powstaje w mięśniach podczas dużego wysiłku fizycznego. W przyrodzie występują również kwas cytrynowy, kwas jabłkowy, kwas szczawiowy i wiele innych. Wyróżniamy także kwasy o długich łańcuchach węglowodorowych, tzw. kwasy tłuszczowe.

ROrZxH3wcybBy1

Kwas_octowy_AW

3. W świecie zapachów

Wiemy już, że za przyjemne zapachy, które nas otaczają, odpowiadają estry. Jakie mają one właściwości i zastosowanie?

R4SPhmWOB1Fkz1

Estry_AW

4. Związki zawierające azot – aminy i aminokwasy

Oprócz atomów węgla, wodoru i tlenu związki organiczne mogą zawierać atomy innych pierwiastków, m.in. azotu. Przykładem takich związków są aminy i aminokwasy. Aminą o najprostszej budowie jest metyloamina. Glicyna to związek chemiczny zaliczany do grupy aminokwasów.

RoM77JoHVQVno1

Aminy_aminokwasy_AW

5. Co decyduje o różnych właściwościach pochodnych węglowodorów?

Pochodne węglowodorów to związki chemiczne, które powstają poprzez zastąpienie co najmniej jednego atomu wodoru w cząsteczce węglowodoru grupą funkcyjną. To właśnie obecność różnych grup funkcyjnych wpływa na odmienne właściwości pochodnych węglowodorów.

R6Px7Bcgtqf3K1

Grupy_funk_AW

6. Jak zapisujemy wzory alkoholi, kwasów i estrów? Jakie są zasady ich nazewnictwa?

Substancje chemiczne mają swoje niepowtarzalne nazwy oraz wzory. Tych wzorów jest bardzo dużo. Zapisywanie wzorów i tworzenie nazw związków wymagają stosowania się do pewnych reguł. Należy je znać, a nie uczyć się wzorów czy nazw na pamięć.

R113Qpe3yGi8h1

Chemik_AW

R8J73Uq2tuQ2c1

Nazew_AW

Nazew_AW

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DNr0rW9Zo

7. Ważne reakcje chemiczne

W tabeli poniżej zestawiono ważne reakcje chemiczne alkoholi i kwasów karboksylowych.

R191pJIflFMp31

Na rysunku przedstawiona jest tabela przedstawiająca ważne reakcje chemiczne alkoholi i kwasów karboksylowych. Alkohole: fermentacja alkoholowa ${\mathrm{C}}_6{\mathrm{H}}_{12}{\mathrm{O}}_6\stackrel{\mathrm{enzymy}}{\to }2 {\mathrm{C}}_2{\mathrm{H}}_5\mathrm{OH}+2 {\mathrm{CO}}_2$; spalanie całkowite:${\mathrm{CH}}_3\mathrm{OH}+2 {\mathrm{O}}_2\to {\mathrm{CO}}_2+{\mathrm{H}}_2\mathrm{O}$. Kwasy karboksylowe: fermentacja octowa ${\mathrm{C}}_2{\mathrm{H}}_5\mathrm{OH}+{\mathrm{O}}_2\stackrel{\mathrm{enzymy}}{\to }{\mathrm{CH}}_3\mathrm{COOH}+{\mathrm{H}}_2\mathrm{O}$. Dysocjacja elektrolityczna ${\mathrm{CH}}_3\mathrm{COOH}\stackrel{{\mathrm{H}}_2\mathrm{O}}{\to }{\mathrm{CH}}_3{\mathrm{COO}}^{-}+{\mathrm{H}}^{+}$ powstaje anion octanowy. Reakcja kwasów z metalami, tlenkami metali i zasadami. $2 {\mathrm{CH}}_3\mathrm{COOH}+2 \mathrm{Na}\to 2 {\mathrm{CH}}_3\mathrm{COONa}+{\mathrm{H}}_2$ powstaje octan sodu, $2 {\mathrm{CH}}_3\mathrm{COOH}+\mathrm{CuO}\to ({\mathrm{CH}}_3\mathrm{COO}{)}_2\mathrm{Cu}+{\mathrm{H}}_2\mathrm{O}$ powstaje octan miedzi(II), ${\mathrm{CH}}_3\mathrm{COOH}+\mathrm{KOH}\to {\mathrm{CH}}_3\mathrm{COOK}+{\mathrm{H}}_2\mathrm{O}$ powstaje octan potasu. Estry: reakcja estryfikacji kwas + alkohol strzałka w dwie strony, nad strzałką ${\mathrm{H}}_2{\mathrm{SO}}_4$ ester + woda, ${\mathrm{CH}}_3\mathrm{COOH}+{\mathrm{CH}}_3\mathrm{OH}\stackrel{{\mathrm{H}}_2{\mathrm{SO}}_4}{\rightleftarrows }{\mathrm{CH}}_3{\mathrm{COOCH}}_3+{\mathrm{H}}_2\mathrm{O}$ powstaje octan metylu

8. Doświadczenia, które musisz umieć zaprojektować

Zadania

Pamiętam i rozumiem

• Napisz wzory półstrukturalne następujących związków organicznych:

  • metanolu i glicerolu,

  • kwasu butanowego i kwasu palmitynowego,

  • octanu propylu i butanianu metylu,

  • metyloaminy i glicyny.

• Do jakiej grupy pochodnych węglowodorów należą związki o podanych wzorach? Podaj nazwę (nazwy) grupy funkcyjnej.

  RUU2HSjiIVdv51

  Wzory_AW

  

• Wymień właściwości metanolu i etanolu. Który stanowi większe zagrożenie dla życia człowieka? Dlaczego? Jakie skutki niesie nadmierne spożywanie napojów alkoholowych?

• Jakie właściwości mają kwasy octowy i kwas oleinowy? Wskaż różnice i podobieństwa.

• Napisz dwa równania różnych reakcji chemicznych, w wyniku których otrzymasz octan potasu.

• Na czym polega reakcja estryfikacji? Napisz równanie reakcji otrzymywania mrówczanu etylu.

• Wymień grupy związków organicznych zawierających atomy azotu. Podaj wzór i nazwę przedstawiciela każdej z grup.

Czytam i interpretuję

• Poniższe ilustracje powinny skojarzyć ci się ze związkami będącymi pochodnymi węglowodorów. Napisz wzory oraz nazwy tych związków.

  R1T7hjuGrxGxo1

  Rys_AW

  

• Poniżej przedstawiono fragment karty charakterystyki 80‑procentowego roztworu kwasu octowego. Zapoznaj się z tymi informacjami. Następnie podaj trzy zasady bezpiecznej pracy z tą substancją w laboratorium chemicznym.

  RlXLaUvOJziVD1

  Pikt_AW

  

• Etanol – wróg czy przyjaciel człowieka? Wyszukaj informacje na temat etanolu i napisz rozprawkę na ten temat.

Rozwiązuję problemy

• Jodyna służy do dezynfekcji ran. Jest to 3‑procentowy roztwór jodu w alkoholu etylowym. Oblicz masę jodu rozpuszczonego w 500 g jodyny.

• Przykładem jest dobrze nam znany wodorotlenek sodu $\mathrm{NaOH}$. Roztwór wodorotlenku sodu ma odczyn zasadowy. Wyjaśnij, dlaczego odczyn alkoholi jest obojętny, mimo że podobnie jak wodorotlenki mają grupę wodorotlenową.

• W laboratorium chemicznym student ma otrzymać ester o zapachu ananasów – maślan etylu.

  • Przygotuj instrukcję, według której powinien postępować student. W tym celu przygotuj tabelę:

    • Podaj obserwacje przewidywane podczas wykonywania doświadczenia.

    • Napisz równanie reakcji zachodzącej podczas tego doświadczenia.

  • Zaprojektuj doświadczenie pozwalające zbadać zachowanie się kwasów oleinowego i palmitynowego wobec roztworu manganianu(VII) potasu.

    • Narysuj schematyczny rysunek, na którym zaznaczysz potrzebne odczynniki, sprzęt laboratoryjny oraz przebieg doświadczenia.

    • Napisz, jakie będą obserwacje.

    • Sformułuj wnioski na podstawie obserwacji.

  • W trzech próbówkach znajdują się roztwory: kwasu octowego, etanolu oraz amoniaku. W celu identyfikacji danych substancji uczniowie wykonali następujące czynności:

    Czy wszystkim uczniom udało się zidentyfikować roztwory? Uzasadnij odpowiedź.

  iRIcwiSWGF_d5e862
  iRIcwiSWGF_d5e894

  Test sprawdzający

  R17UValtNBtQ71

  załącznik z dokumentem do pobrania

  załącznik z dokumentem do pobrania

  Klucz testu

  R1HZR3p6QItMQ1

  załącznik z dokumentem do pobrania

  załącznik z dokumentem do pobrania