Ostrosłup prawidłowy czworokątny to ostrosłup, którego podstawą jest kwadrat, a ściany boczne są identycznymi trójkątami równoramiennymi.
Zacznijmy od ogólnego wzoru na objętość ostrosłupa:
,
gdzie:
– pole podstawy,
– wysokość ostrosłupa.
Podstawą ostrosłupa prawidłowego czworokątnego jest kwadrat, zatem wzór na jego objętość możemy przedstawić następująco:
.
R1VgXXADUJCcn
Ilustracja przedstawia ostrosłup prawidłowy czworokątny. Wierzchołki podstawy to A B C D. Krawędzie podstawy są podpisane literą a. W podstawie zaznaczono jej obie przekątne. Wierzchołek górny podstawy opisano literą S. Z tego wierzchołka na podstawę opuszczono wysokość H. Spodek wysokości O leży na przecięciu przekątnych podstawy. Pomiędzy wysokością ostrosłupa a jedną z przekątnych zaznaczono kąt prosty.
Przykład 1
Jaką wysokość powinien mieć ostrosłup prawidłowy czworokątnyostrosłup prawidłowy czworokątnyostrosłup prawidłowy czworokątny o krawędzi podstawy długości , aby miał tę samą objętość co ostrosłup prawidłowy czworokątny o krawędzi podstawy długości i wysokości ?
Rozwiązanie
Zacznijmy od policzenia objętości drugiego ostrosłupa:
,
Niech – wysokość pierwszego ostrosłupa. Wtedy:
,
.
Przykład 2
Ściana boczna ostrosłupa prawidłowego czworokątnegoostrosłup prawidłowy czworokątnyostrosłupa prawidłowego czworokątnego jest trójkątem równoramiennym, w którym kąt pomiędzy ramionami ma miarę . Oblicz objętość ostrosłupa, wiedząc, że , a krawędź podstawy ma długość .
Rozwiązanie
Przeanalizujmy rysunek i ścianę boczną trójkąta.
RmbOjD2j0SjBR
Ilustracja przedstawia trójkąt. Podstawa trójkąta ma długość 18, prawe ramię trójkąta ma długość . W trójkącie zaznaczono jego wysokość, ma ona długość i dzieli podstawę na dwie równe części. Pomiędzy wysokością a prawym ramieniem trójkąta zaznaczono kąt i podpisano go .
Na mocy twierdzenia Pitagorasa mamy, że , czyli krawędź boczna ma długość , a wysokość ściany bocznej .
Policzmy teraz wysokość ostrosłupa.
R1e2NbsRzTSTg
Ilustracja przedstawia ostrosłup prawidłowy czworokątny. W ostrosłupie zaznaczono trójkąt składający się z wysokości ostrosłupa oznaczonej literą H, wysokości ściany bocznej o długości 12 oraz odcinka łączącego spodki obu wysokości o długości dziewięć.
Przykład 3
Objętość ostrosłupa wyrażona jest za pomocą wyrażenia algebraicznego . Ile wynosi wysokość ostrosłupa, jeśli jego przekątna podstawy ma długość ?
Rozwiązanie
Zacznijmy od przyjęcia założeń: i .
Niech oznacza wysokość ostrosłupa.
Mamy więc równanie:
,
.
Stąd wysokość ostrosłupa wynosi:
.
Przykład 4
Oblicz objętość ostrosłupa prawidłowego czworokątnego o wysokości równej , jeśli cosinus kąta między wysokością tego ostrosłupa a krawędzią boczną jest równy .
Rozwiązanie
RDfU92xG9lSLy
Ilustracja przedstawia ostrosłup prawidłowy czworokątny. W ostrosłupie zaznaczono trójkąt składający się z wysokości ostrosłupa oznaczonej literą H, której długość wynosi 8, krawędzi ściany bocznej oznaczonej literą x oraz odcinka łączącego spodek wysokości ostrosłupa z dolnym wierzchołkiem krawędzi bocznej, odcinek ten ma długość y. Pomiędzy tym odcinkiem a wysokością ostrosłupa zaznaczono kąt prosty. Pomiędzy wysokością ostrosłupa a krawędzią ściany bocznej zaznaczono kąt alfa.
Z definicji cosinusa mamy ,
, więc .
Przykład 5
Pole podstawy ostrosłupa prawidłowego czworokątnego jest równe , a wysokość jego ściany bocznej jest równa . Wyznacz objętość ostrosłupa.
Rozwiązanie
Skoro pole podstawy wynosi , to krawędź podstawy ma długość . Zróbmy rysunek pomocniczy.
R1CiMf8hfApPp
Ilustracja przedstawia ostrosłup prawidłowy czworokątny. W ostrosłupie zaznaczono trójkąt składający się z wysokości ostrosłupa oznaczonej literą wielkie H, wysokości ściany bocznej oznaczonej literą małe h oraz odcinka łączącego spodki obu wysokości o długości .
Obliczmy wysokość ostrosłupa:
,
,
,
.
Objętość ostrosłupa wynosi więc:
.
Zauważmy, że kształt ostrosłupa prawidłowego czworokątnego zależy od długości krawędzi podstawy oraz od długości jego wysokości.
Zwróćmy uwagę, co się dzieje, gdy zwiększamy tylko wysokość ostrosłupa (np. dwukrotnie), albo tylko długość krawędzi podstawy (również dwukrotnie). Wyciągnij wnioski.
Jaki ma to wpływ na objętość naszej bryły?
R1e76RNe40jiC
Aplet przedstawia ostrosłup prawidłowy czworokątny. Wierzchołki podstawy to A B C D. Krawędzie podstawy oznaczono literą a. W podstawie zaznaczono jej przekątne. Górny wierzchołek ostrosłupa zaznaczono literą S. Z tego wierzchołka na podstawę opuszczono wysokość H. Spodek wysokości oznaczono literą O, leży on w miejscu przecięcia się przekątnych podstawy. Aplet daje możliwość zmiany wartości wysokości ostrosłupa H od 0,5 do 5 co jedną dziesiątą. Aplet daje również możliwość zmiany wartości długości krawędzi podstawy a od 0,5 do 5 co jedną dziesiątą. Pod rysunkiem wyświetla się informacja o objętości ostrosłupa. Ustawiając wartość oraz wartość otrzymujemy wartość objętości . Ustawiając wartości oraz otrzymujemy . Ustawiając wartości i otrzymujemy .
Aplet przedstawia ostrosłup prawidłowy czworokątny. Wierzchołki podstawy to A B C D. Krawędzie podstawy oznaczono literą a. W podstawie zaznaczono jej przekątne. Górny wierzchołek ostrosłupa zaznaczono literą S. Z tego wierzchołka na podstawę opuszczono wysokość H. Spodek wysokości oznaczono literą O, leży on w miejscu przecięcia się przekątnych podstawy. Aplet daje możliwość zmiany wartości wysokości ostrosłupa H od 0,5 do 5 co jedną dziesiątą. Aplet daje również możliwość zmiany wartości długości krawędzi podstawy a od 0,5 do 5 co jedną dziesiątą. Pod rysunkiem wyświetla się informacja o objętości ostrosłupa. Ustawiając wartość oraz wartość otrzymujemy wartość objętości . Ustawiając wartości oraz otrzymujemy . Ustawiając wartości i otrzymujemy .